Пра сілу жанчын, міжнародную студэнцкую салідарнасць і фарміраванне нацыі.
Нядаўна студэнты з Падуі прайшлі знакаміты «Марш міру» з бел-чырвона-белым сцягам і партрэтамі беларускіх студэнтаў і праваабаронцаў. Аб тым, як так атрымалася, чаму італьянцы захапляюцца Беларуссю і чаму дыяспара не сыдзе зноў ў «спячку», «Салідарнасці» распавяла ўдзельніца аб’яднання беларусаў Італіі «Суполка» Кацярына Зюзюк.
Кацярына Зюзюк. Фота з асабістага архіва
— Студэнты Падуанскага ўніверсітэта — дарэчы, таго самага, дзе калісьці вучыўся і Францыск Скарына, праслухалі лекцыю па тэме Беларусі, якую адна наша актывістка прачытала па запрашэнні іх прафесара.
Яны былі настолькі ўзрушаныя расповедам пра тое, што адбываецца ў нашай краіне, што запусцілі рух за свабоды — «Movements for Freedom». У доўгатэрміновай перспектыве плануецца арыентаваць яго ў цэлым на барацьбу за правы чалавека, але ў дадзены момант студэнты канцэнтруюцца на тэме Беларусі і беларускіх студэнтаў, якія былі асуджаныя за ўдзел у мірных пратэстах.
10 кастрычніка актывісты руху ўзялі ўдзел у «Маршы міру» Перуджа—Асізі — 25-кіламетровы маршрут з аднаго горада ў іншы праходзіць ужо больш за паўстагоддзя кожныя два гады і збірае тысячы ўдзельнікаў. Сёлета быў юбілейны, 60-ы раз. Каб трапіць на марш, студэнты з Падуі ехалі ўсю ноч, а потым прайшлі марш, несучы ў руках фатаграфіі беларускіх студэнтаў і праваабаронцаў «Вясны».
Студэнты з Падуі на «Маршы міру 2021». Фота instagram.com/movements.for.freedom
— І, вядома, былі нашы бел-чырвона-белыя сцягі. На сваёй старонцы ў Instagram актывісты руху размяшчаюць матэрыялы аб тым, што адбываецца ў Беларусі па-італьянску і ў даступнай для замежнай аўдыторыі форме. А таксама праводзяць стрымы на тэму Беларусі з удзелам розных людзей і медыйных асоб: праваабаронцаў, палітыкаў, актывістаў, журналістаў, напрыклад, Клаўдыё Лакатэлі, які быў затрыманы ў Минску 9 жніўня 2020 года і прабыў некалькі сутак на Акрэсціна.
У дзень Маршу яны правялі прамое ўключэнне са мной. Гэта быў вельмі хуткі, але вельмі жывы стрым, і калі яны сталі крычаць «Жыве Беларусь!», у мяне проста слёзы навярнуліся, — прызнаецца Кацярына Зюзюк.
Верона. З Клаўдыё Лакатэлі на акцыі ў гадавіну 9 жніўня
Беларускі ў найноўшай гісторыі
Не так даўно, распавядае Кацярына, намаганнямі італьянскіх парламентарыяў і беларускай дыяспары ў Італіі выйшла кніга пра Беларусь.
— Яе задумалі палітык Лаура Болдрыні і дэпутат дэмакратычнай партыі Лія Куартапеле. Яшчэ ў мінулым годзе 1 верасня яны сустракаліся са Святланай Ціханоўскай ў Вільні. А пасля — арганізавалі ў Рыме прэс-канферэнцыю, на якую запрасілі і прадстаўнікоў італьянскага філіяла Amnesty International, Федэрацыі па правах чалавека, а таксама нашу «Суполку».
З тых часоў у нас завязаліся вельмі цёплыя адносіны супрацоўніцтва і салідарнасці. Кніга «Le Donne di Minsk / La rivolta pacifica per la democrazia in Bielorussia» («Жанчыны Мінска. Мірны пратэст за дэмакратыю ў Беларусі») як раз стала адным з пладоў гэтага супрацоўніцтва.
Кніжка добрая не таму, што я таксама прыняла ў ёй удзел, а таму, што дае даволі поўнае ўяўленне пра сітуацыю ў Беларусі.
Кнігу пра Беларусь можна замовіць на Amazon або купіць у кнігарнях Італіі
Аб чым «Жанчыны Мінска»? Журналістка газеты La Stampa, вядомая італьянская экспертка па краінах былога Савецкага Саюза Ганна Зафесава, тлумачыць гэта яшчэ ў прадмове: пра тое, якой была і чаму змянілася Беларусь, чаму тое, што адбываецца ў нашай краіне так важна для ўсёй Еўропы.
Прафесар Джулія Ламі, якая выкладае гісторыю Усходняй Еўропы ў Міланскім універсітэце, праводзіць як раз гістарычны экскурс.
— Універсітэцкі прафесар — вельмі экспертная крыніца, — адзначае Кацярына. — І гэта адразу задае тон. Калі людзі наогул не ведаюць, што такое Беларусь і з чым яе ядуць, то з дапамогай Джуліі Ламі могуць пазнаёміцца з нашай гісторыяй ад сярэднявечча да цяперашняга часу.
Лаура Болдрыні і Лія Куартапеле даюць геапалітычны агляд сітуацыі і дзеляцца сваімі ўражаннямі, што і чаму іх уразіла ў руху мірных пратэстаў, у дзеяннях дыяспары.
— Трэба сказаць, што пасля сустрэчы са Святланай Ціханоўскай летась іх абвясцілі ў Беларусі персонамі нон грата, і калі ў пачатку кастрычніка яны хацелі паехаць у Мінск, узяць удзел у мірных маршах — іх проста не пусцілі ў самалёт «Белавія».
Але паколькі ехала цэлая група парламентарыяў, то дваім з іх, якія раней не «свяціліся», Барбары Паластрыні і Андрэа Арланда, удалося паляцець у Беларусь, паўдзельнічаць і пагутарыць з удзельнікамі падзей у Мінску, і потым вярнуцца ў Італію, поўнымі ўражанняў аб тым, што адбываецца. Потым яны неаднаразова выступалі на розных мерапрыемствах і расказвалі пра гэта досвед.
У «сваёй» главе «чвэрць стагоддзя разбурэння ўсіх правоў» Кацярына Зюзюк распавяла пра тое, што прапусціла праз сябе — пра тое, як паступовае «закручванне» гаек прывяло беларусаў да пратэсту і небывалага ўсплёску агрэсіі з боку ўладаў.
8 жніўня 201 года, з Клаўдыё і іншымі актывістамі пасля акцыі ў Вероне.
— А напрыканцы Рыкарда Нуры, гэта прэс-сакратар Amnesty International Italia, як раз кажа пра ўжыванне гвалту да мірных дэманстрантаў у Беларусі ў 2020-м, гэта факты, якія часам дзівяць больш любых расповедаў.
Кніга ўжо ў вольным продажы ў кнігарнях Італіі, таксама яе можна замовіць на Amazon. Многія людзі ў нашай «Суполцы» набылі яе і сапраўды высока ацанілі, самі беларусы пагадзіліся, што гэта вельмі поўны і пісьменны аповед пра тое, што адбываецца.
А працягваць распавядаць трэба і важна, перакананая Кацярына. Таму што ў Італіі ёсць як невялікая група экспертаў, якія вельмі добра і глыбока разбіраюцца ў беларускіх падзеях, так і тыя, ад каго тэма «апошняй дыктатуры Еўропы» ўсё яшчэ далёкая.
— Калі нашы сябры, італьянскія парламентарыі, выступаюць на публіцы і распавядаюць пра Беларусь з болем і натхненнем, як быццам яны самі беларусы, гэта вельмі ўражвае.
Другое дыханне
Што тычыцца дыяспары, многія за мінулы год вельмі стаміліся, псіхалагічна складана вынесці, калі глядзіш і чытаеш столькі дрэнных навін. Таму некаторыя свядома «адключаюцца» на нейкі час, або адыходзяць ад спраў — выгаранне натуральна, калі ўвесь год жывеш у пастаянным напружанні.
Хоць, безумоўна, знойдуцца людзі, якія лічаць, што ўжо нам дык у Еўропе добра і спакойна. І мы маглі б не «парыцца», а сядзець сабе роўна.
Але адключыцца ад таго, што адбываецца немагчыма, і наша ўспрыманне за год не змянілася. Хоць у мяне таксама быў такі момант гэтым летам, у ліпені-жніўні, калі я вельмі стамілася і трэба было зрабіць паўзу. Аднак «перагарнуць старонку» я не магу і нязгодная — гэта мацней мяне.
Не так даўно дазволіла сабе «перазагрузку» і сустрэлася з беларусамі з Вены і ў Празе. Паездка атрымалася вельмі душэўная, і прыйшлася вельмі дарэчы. Калі я была ў Аўстрыі, як раз выйшла відэа ўражальнага скачка з 220-метровага хмарачоса ў цэнтры Вены з парашутам і бчб сцягам.
Паколькі бейсджампінг у Аўстрыі забаронены, мне вядома толькі, што ў гэтым прадпрыемстве ўдзельнічала каманда неабыякавых да Беларусі людзей. Нават калі проста глядзіш ролік — дух захоплівае, гэта неверагодны адрэналін.
А ў Чэхіі ўдалося сустрэцца з вядомай беларускай актывісткай Крысцінай Шыянак, і мы былі разам на абедзе ў сям’і аднаго з пацярпелых ад гвалту з боку беларускіх сілавікоў. Віталь Рубін выехаў у Чэхію па праграме MEDEVAC, якая існуе ў Чэхіі з 1993 года, але ў мінулым годзе намаганнямі дыяспары была задзейнічана для дапамогі пацярпелым беларусам.
З Крысцінай Шыянок і сям’ёй Рубіных
Мне здаецца, гэтая ініцыятыва «чэшскіх лялькаводаў» — самая важная дапамога дыяспар, таму што ў рамках праекта з Беларусі змаглі выехаць дзясяткі людзей і атрымаць рэальную і, на мой погляд, вельмі вялікую дапамогу: ім аплачвалася жыллё, лячэнне і рэабілітацыя. Гэта велізарная праца, якую зрабілі беларусы ў Чэхіі.
— У Кангрэсе беларусаў свету ўдалося паўдзельнічаць?
— На яго ездзіла адна з нашых актывістак. Вядома, людзям, якія пастаянна маюць зносіны ў чатах беларусаў замежжа, было вельмі карысна развіртуаліцца. І тыя, хто там быў, вельмі пазітыўна адклікаліся аб жывым знаёмстве. Наогул, у мяне пасля жывых сустрэч з беларусамі з іншых краін як быццам другое дыханне адкрылася.
Прага. Кацярына Зюзюк і Крысціна Шыянок
Наогул, тое, як мабілізаваліся дыяспары па ўсім свеце, — дзіўны феномен. Я лічу, гэта вынік фарміравання нацыі. Нягледзячы на тое, што дыяспара вельмі разнамасная, я бачу, што мноства актыўных яе ўдзельнікаў — гэта тыя самыя мазгі, якія «выцяклі» з Беларусі і цяпер актывізаваліся там, дзе трэба.
Вядома, з’ехаў не ўвесь колер нацыі. І тыя, хто застаўся, безумоўныя героі — мне здаецца, з тых часоў, як пачаліся пратэсты, для таго, каб застацца ў Беларусі, трэба быць нават больш моцным, чым каб прайсці далёка не цукровы шлях эмігранта. Але і ўсе тыя, каму давялося заваёўваць месца пад сонцам у іншых краінах — гэта добра адбілася на нашым характары і сіле духу, на кампетэнцыях.
Калісьці ва ўніверсітэце я пісала курсавую працу па нацыяналізме і фарміраванні нацый у Еўропе ў XIX стагоддзі, пісала, вядома, пра Беларусь, і да канца працы зрабіла выснову, што беларуская нацыя, у адрозненне, напрыклад, ад літоўскай, на той момант не сфармавалася... а калі ў 2020-м годзе пачаўся пратэстны рух — зразумела, што цяпер гэты працэс завяршаецца.
І ад многіх навукоўцаў чула пацверджанне гэтай думкі: наша нацыя заканчвае сваё фарміраванне. Як вынік, адбылося глабальнае аб’яднанне беларусаў па ўсім свеце, і зараз мы падтрымліваем адзін аднаго, незалежна ад адлегласці.
