У сітуацыі ўсё больш цэнзураванага беларускага культурнага поля падобныя навіны на вагу золата. Вядомая Брэсцкая пляцоўка КХ, ліквідаваная летась адміністрацыяй горада, запусціла віртуальны фармат сваёй прасторы. Раздзел «Тэарт КХ» пакуль у распрацоўцы, але аб запуску паўнавартаснай лічбавай галерэі сучаснага беларускага мастацтва ўжо можна гаварыць. У прыватнасці, ужо цяпер у віртуальнай «Галерэі КХ» працуюць некалькі онлайн-выстаў, распавядае Reform.by.
Цыкл In pairs («У парах») аб’ядноўвае двух мастакоў у адным выставачным полі. Маглі б вы ўявіць побач, скажам, працы такіх аўтараў як Базіната і Цемру? Або Рамана Аксёнава і Машы Святагор? Алесі Жыткевіч і Лесі Пчолка? А гэта супастаўленне, дыялог і нават сутыкненне розных мастацкіх выказванняў працуе! Перад намі — не проста «сайт з малюнкамі», а віртуальную прастору, якое ўлічвае спецыфіку лічбавага асяроддзя і, такім чынам, мяжу глядацкай увагі. А таксама ў лічбавай галерэі ёсць куратар, а дакладней — куратарка, чыё канцэптуальнае бачанне дазваляе казаць менавіта аб склаўшайся арт-прасторы, дзе б яна не знаходзілася — анлайн або афлайн.
Куратарка «Галерэі КХ» Лізавета Міхальчук расказала аб лічбавым перараджэнні галерэі, бягучых выставах і сітуацыі ў беларускім культурным полі.
— Ліза, на што вы ў абноўленай лічбавай галерэі робіце стаўку?
— У першую чаргу на тое, каб гэта была паўнавартасная мастацкая прастора. Якая ўключае працу куратара, рэдактара, вэб-дызайнера. У гэты раз гаворка ідзе пра лічбавую прастору, і першапачаткова я паставіла сабе задачай знайсці такі спосаб падачы матэрыялу, які быў бы жывым і прывабным у онлайн-фармаце. Каб гэта была не дакументацыя візуальнага праекта, а менавіта віртуальная галерэя.
Мне пашанцавала — са мной пагадзіўся працаваць Сяргей Шабохін — мастак, дызайнер, чалавек, у чыім мастацкім бачанні я не сумняваюся. І мы зрабілі стаўку на тое, каб наведвальнік сайта ў нейкім сэнсе кайфануў ад наведвання нашай пляцоўкі. Каб ён «злавіў» адчуванне паглыблення — як быццам вы заходзіце ў выставачнай зали. Прастора, тэксты і малюнкі — усё прадумана і выбудавана. Я спадзяюся, што гэтую атмасферу галерэі нам удалося стварыць.
Мне здаецца, што аўтары ў Беларусі апынуліся цяпер у сітуацыі проста неверагоднай ізаляцыі. Мала таго, што няма пляцовак, на якіх можна выстаўляцца, у краіне таксама запушчаны механізм жорсткай цэнзуры. «Чорныя спісы», якіх ніхто не бачыў, але якія чамусьці працуюць — у пэўным сэнсе, гэта практычна забарона на прафесію.
У гэтых абставінах анлайн-фармат — магчыма, самая падыходзячая форма выказвання ў Беларусі. Пры мінімальных укладаннях мастак можа дазволіць сабе больш-менш свабоднае выказванне. Думаю, што ў такіх умовах наша віртуальная галерэя апынецца вельмі прадуктыўнай. Але не буду загадваць — час пакажа.
Пры гэтым падкрэслю, што мы не робім стаўку толькі на вострасацыяльныя, палітычныя выказванні мастакоў. Мы адкрытыя і працуем з усім, што адбываецца цяпер. З усім жывым. Бо атрымалася так, што з тых галерэй, які ў нас былі і зачыніліся, — практычна ніхто не працягнуў сваю дзейнасць. Мастакам і да 2020 года было не проста выжываць, зараз жа сітуацыя проста крытычная.
— Нагадаю, што і «прастора КХ» у Брэсце таксама пазбавілася фізічнай пляцоўкі. Для вашай каманды было прынцыпова запусціць галерэю з такім жа імем?
— Так. Таму што ў нас ёсць свая аўдыторыя і рэпутацыя. Адкрыць пляцоўку з нуля — гэта значыць зноўку даць адказ на шэраг пытанняў, якія ўзнікаюць: хто стварае пляцоўку? які ў гэтых людзей ўзровень іншых выставаў? ці варта мастаку там выстаўляцца? І гэтак далей і да таго падобнае. У нас жа ёсць свая публіка, якая сумуе, ёсць мастакі, якія нас ведаюць, ці могуць даведацца пра нас праз архівы, і ёсць мы, якія хочам захаваць сваё імя, застацца ў полі сучаснага беларускага мастацтва. Хацелася б працягваць сваю лінію і не знікнуць.
— Такім чынам, у прыярытэце будуць вашы куратарскія праекты?
— Цалкам дакладна. І я запрашаю беларускіх мастакоў прыняць у іх удзел.
Але таксама мы будзем пераводзіць у анлайн-фармат самыя стромкія выставы, якія адбыліся ўжывую ў «Прасторы КХ» у Брэсце з 2017 года. Гэта наш другі кірунак.
І трэцяе — мне хацелася б, каб на нашай пляцоўцы ствараліся і іншыя аўтарскія куратарскія праекты. Я ўяўляю сабе гэта як асобную віртуальную «залу», дзе могуць дэманстравацца, у тым ліку, і самастойныя выказванні мастакоў і мастачак — скажам, відэаарт, невялікія серыі. Аўтары часта дзеляцца сваімі працамі ў сацсетках, чаму не атрымаць дадатковую магчымасць прэзентацыі? Гэта значыць мне хацелася б, каб лічбавая «Галерэя КХ» — была жывая пляцоўка з рознымі формамі існавання мастацтва. Каб мы цяпер не патрапілі ў гэты правал, прорву, і потым не аказалася, што зноў «нічога няма».
— Дарэчы, ужо цяпер у «Галерэі КХ» прадстаўлена некалькі тваіх куратарскіх выставаў —вышэйзгаданы цыкл «У парах». Як ствараўся гэты праект?
— Так, In pairs «Ў парах» — гэта серыя парных выставаў, дзе ў кожнай ўдзельнічаюць два мастака, мастачкі. Гэта значыць я падкрэсліваю, што гэта не сумесныя выставы, гэта менавіта парныя — у кожнага аўтара з кожным праектам свая асобная старонка, дзе можна паглядзець працы. У кагосьці — гэта фота, відэа, у кагосьці — тэксты, у кагосьці — жывапісныя работы, фотаграфіка... Вельмі розныя атрымаліся кампіляцыі.
Калі я запрашала мастакоў паўдзельнічаць у праекце, то яны былі вольныя самі выбіраць сабе «пару», шукаць, так бы мовіць, напарніка. Але часам я прапаноўвала ім партнёра — і гэта мог быць зусім незнаёмы для іх чалавек. Аўтарам, на самай справе, вельмі складана адвязацца ад знаёмага ім фармату — паказацца разам з сябрамі, або разам з мастакамі, якія блізкія па духу. А мне было цікава сапхнуць нейкія не зусім відавочныя праекты —незвязаныя фармальна сяброўскімі або сэнсавымі вузамі — і паглядзець што з гэтага выйдзе. Па выніку, мне здаецца, атрымалася вельмі шмат цікавых хадоў, якія не чакалі і самі мастакі.
Мне не зразумела, як і што будзе далей з усёй нашай сітуацыяй. Тое, што мастакі, фатографы, дызайнеры не маюць сёння магчымасці дзяліцца сваім мастацтвам — гэта вельмі сумна, і не зразумела, як у гэтых абставінах дзейнічаць далей. Але так ці інакш усім нам трэба старацца далей адзін аднаго падтрымліваць і нешта рабіць. І я спадзяюся, што наш сайт дапаможа камусьці зноў быць пачутым.