• budzma.org
  • Пра нас
  • Крама
Будзьма беларусамі! Будзьма беларусамі!
telegram www.instagram.com/budzma/ Facebook.com vk.com twitter.com youtube.com
  • Актуаліі
  • Меркаванні
  • Гісторыя
  • Літаратура
  • «Музыка»
  • Гатуем з «Будзьма!»
  • «Гісторыя за 5 хвілін»
  • «Трызуб і Пагоня»
  • «Разумняты»
  • Вандруем разам
  • Афіша
29.12.2022 |

Таталітарны постмадэрн супраць фрэскі ў Солах: збіць яе як даніну моманту ці захаваць як факт эпохі?

Можа, у перадсвяточныя дні паляванне на ведзьмаў крыху б супакоілася — балазе і падстаў для яе няма, і шашлыкоў з гарэлкай хочацца тым, хто так працаваў увесь год. Але ёсць ініцыятыўныя грамадзяне, што не ведаючы стомы, ледзь не штодня выводзяць на чыстую ваду ворагаў народа і іх памагатых, піша Ян Бертановіч на сайце «Свободные новости».


Сярод нядаўніх аб’ектаў атакі — марка з сінічкай. Баюся, каб гэта пракаментаваць, у мяне не хопіць пачуцця гумару.

Іншая справа — фрэска на сцяне касцёла ў вёсцы Солы, што на Смаргоншчыне. Тут усё больш сур’ёзна — закрануты даволі складаныя аспекты беларуска-польскіх адносін. Магчыма, у кагосьці ўзнікне пытанне: а раптам тут яны маюць рацыю? Паспрабуем разабрацца.

Хто ж нас падзяліў?

Пра тое, што ў храме, які з’явіўся ў гады Другой Рэчы Паспалітай, ёсць шматфігурнае адлюстраванне «цуду на Вісле», вядома было даўно. Экскурсаводы падносілі гэта як нейкую «цікавостку» — свайго роду кур’ёз. Мясцовыя прывыклі і не звярталі ўвагі. Да таго ж, паспрабуй ты разглядзець, хто там з кім б’ецца ў аддаленай ад вернікаў алтарнай частцы.

Дарэчы, на супрацьлеглай сцяне намалявана абарона Яснагорскага манастыра ад шведаў у 1655 годзе. Нават дзіўна, чаму Стакгольм на гэта да гэтага часу не пакрыўдзіўся. Бо на фрэсцы забіваюць шведскіх салдат — удзельнікаў спецаперацыі па дэкаталізацыі Польшчы.

soly-shvedy-freska.gif

Так усё і далей працягвалася б, калі б не пільная журналістка — з загалоўкам пра забойства савецкіх салдат. Яна знайшла незадаволеных мясцовым ксяндзом парафіян (якая тут розніца, што яны казалі пра рамонт даху, а не пра фрэску?), запісала з пробашчам размову і правяла паралелі з ксяндзамі з партызанскай Арміі Краёвай (вы хіба не ведаеце, што гэта яна ваявала ў 1920 годзе пад Варшавай?).

Ну ды добра, пляваць на дробныя нестыкоўкі, давайце пра галоўнае. Можа, фрэска неяк датычная да пакутаў нашага народа ад польскіх паноў, якія прапагандысты раз-пораз парываюцца ахрысціць модным сёння словам «генацыд»?

У сваім сюжэце журналістка сцвярджае, што менавіта пасля Варшаўскай бітвы здарыўся падзел Беларусі. Так, ролю «цуду на Вісле» ў гэтай кампаніі сапраўды складана пераацаніць, але ўсё ж варта ўспомніць аб тым, што непасрэдным папярэднікам Рыжскага міру стала наступная, Нёманская бітва, якую гэтак жа бяздарна прайграў Тухачэўскі. Плюс да гэтага — прагматычны разлік бальшавікоў і нярадасны для іх агульны стан спраў на розных франтах.

Ленін, дарэчы, быў гатовы Пілсудскаму і ўсю Беларусь аддаць. Але той не ўзяў. Вырашыў, што лепш здавольвацца каталіцкім захадам (які палякі спадзяваліся з часам асіміляваць), чым мець унутры дзяржавы вялізнае іншароднае цела

Гэта я да пытання аб вінаватых у падзеле. Тут да месца прыгадваюцца вядомыя радкі Коласа:
«Нас падзялілі — хто? Чужаніцы,
Цёмных дарог махляры».
Класік, як мы бачым, ніводны з бакоў асабліва не вылучыў.

Ці крыж, ці будзёнаўка

Аднак Варшаўскую бітву дарэчы разглядаць не толькі ў кантэксце самой савецка-польскай вайны (і тым больш беларускай гісторыі). Трэба прыгадаць, што бальшавікі ўспрымалі Польшчу як плацдарм для сусветнай рэвалюцыі. І калі б сыход бітвы быў іншым... тады цудоўны касцёл у Солах наўрад ці пабудавалі б.

soly-chudo-nad-vislovj-freska.gif

Пра тое, у што ператваралі касцёлы бальшавікі, усім цудоўна вядома. Таму не варта дзівіцца, што людзі рэлігійныя ўспрымалі гэтую бітву не толькі як пэўную гістарычную падзею, але і як перамогу светлых сіл над цёмнымі. А магчымасць такіх алегорый і абумовіла з’яўленне сюжэту на сцяне храма.

Ваяўнічыя бязбожнікі сапраўды гэтак жа мелі поўнае права інтэрпрэтаваць падзеі той вайны па-свойму — чым актыўна і займаліся. Мастацкіх твораў на гэтую тэму створана хоць гаць гаці, алегорыі там свае

Увогуле, меркаванні падзяліліся — па цалкам зразумелых прычынах. Але выбіраючы, за каго мы сёння будзем тапіць у гэтай гісторыі, трэба ці крыж надзець, ці будзёнаўку зняць. А не маляваць Хрыста са сцягам СССР — як варыянт замены фрэскі ў Солах.

Убачыўшы такую карцінку на экране смартфона (а пэўныя блогеры нядаўна посцілі яе актыўна), любы камісар Заходняга фронту тут жа пацягнуўся б да маўзера. Але эпоха, калі і спірт пілі неразведзеным, і метанаратывы змешваць было не прынята, здаецца, беззваротна прайшла. Таталітарны постмадэрнізм — гэта ўжо не аксюмарон.

«Неабходнасць безумоўнага захавання»

Ну ды Бог ім суддзя. Мы ж звернемся да тэмы куды больш прыземленай. Наколькі знішчэнне фрэскі адпавядае не клічу супярэчлівай ісціны, а сухой літары беларускага закону? Бо пра яго так часта ўспамінаюць праўдалюбы, са смакам цытуючы артыкулы аб экстрэмісцкай дзейнасці.

Касцёл Маці Божай Ружанцовай у Солах з’яўляецца помнікам матэрыяльнай спадчыны 2 катэгорыі (агульнанацыянальнае значэнне). Зрэшты, яго фрэскі асобна ў Дзяржаўным спісе не адзначаны. Няўжо з імі можна рабіць усё, што заўгодна — збіваць, дамалёўваць...

soly-rospis-sten.gif

Напэўна, не. Адкрыўшы Кодэкс аб культуры, мы прачытаем, што «дзейнасць, якая можа аказваць уздзеянне на матэрыяльныя гісторыка-культурныя каштоўнасці, павінна ажыццяўляцца з улікам неабходнасці безумоўнага захавання адметных духоўных, мастацкіх і (або) дакументальных (падкрэслена мной — Я.Б.) вартасцей гэтых культурных каштоўнасцяў».

Фрэска з’явілася адначасова з самім касцёлам і цалкам сабе адлюстроўвае ідэйныя павевы свайго часу. Сапраўды гэтак жа, як савецкі неакласіцызм складана нават уявіць без серпаста-малаткастага дэкору

Пра тое, што гэтая архітэктура вартая жыцця, спрэчак, на шчасце, ужо практычна не ўзнікае. І літаральна ўсе, хто яе вывучаюць, рэстаўруюць і прасоўваюць, настойваюць і на захаванні таго самага манументальнага складальніка.

Ніводнага камуніста сярод гэтых людзей я не ведаю. Наадварот, амаль усе яны прытрымліваюцца радыкальна іншай пазіцыі. Але разумеюць, што

спадчына ёсць спадчына, і яна дыктуе свае законы. Таму нельга проста ўзяць і збіць серп і молат, каб замяніць яго, скажам, Пагоняй. Гэта метадалагічна няправільна ў любым выпадку!

Гэтую спадчыну можна рэінтэрпрэтаваць (успомнім утапічны Горад СОНца Артура Клінава) і рэкантэкстуалізаваць — скажам, дапаўняючы паказ саміх аб’ектаў дадатковай інфармацыяй аб «шчаслівым» жыцці ў ГУЛАГу. Але вось збіваць — ні ў якім разе.

Мяркую, да такога ж рашэння прыйдзе і любы прафесійна адэкватны навуковы кіраўнік, якому даручаць няпростую місію ў Солах — а без яго ўдзелу правядзенне работ на аб’екце спадчыны забаронена катэгарычна.

Згодна з тым жа Кодэксам, «навукова неабгрунтаванае змяненне нерухомай матэрыяльнай гiсторыка-культурнай каштоўнасцi i пагаршэнне ўмоў яе ўспрымання» дапускаецца толькi ў выпадку лiквiдацыi наступстваў стыхiйных бедстваў або ўзброеных канфлiктаў.

Зразумела, што зараз не да законаў. Але гэта я так, проста нагадаць.

...Дарэчы, прапаную яшчэ адну тэму для добрага сюжэту. На сцяне іншага касцёла ёсць фрэскі, якія дыскрэдытуюць расійскую армію і сведчаць аб тым, што разня ў Бучы — гэта далёка не самая нахабная фальсіфікацыя ворагаў (бывалі выпадкі і больш хвацкія). Але зафарбоўваць гэты насценны жывапіс не трэба: сам хутка асыплецца. Або абрынецца разам са сценамі, якія ўжо не першае дзесяцігоддзе чакаюць рэстаўрацыі.

Ян Бернатовіч, «СНплюс»

Апошняе ў рубрыцы:

valiancina_shauchenka
Культура Гісторыя

Увесь музей толькі для вас! Літаратурны музей Петруся Броўкі праводзіць розыгрыш да Дня ўсіх закаханых

Засталося ўсяго два тыдні да самага рамантычнага дня ў годзе ‒ Дня ўсіх закаханых. Традыцыйна Літаратурны музей Петруся...

valiancina_shauchenka
Грамадства Музыка

Затрыманыя вакаліст гурта «Бан Жвірба» Дзмітрый Гаўрылін і яго жонка

27 студзеня ў Гомелі міліцыяй былі затрыманыя вакаліст гурта «Бан Жвірба» Дзмітрый Гаўрылін і яго жонка Вікторыя...

valiancina_shauchenka
Літаратура Беларуская мова

«Беларускія народныя казкі ў апрацоўцы Якуба Коласа»

У Выдавецкім доме «Звязда» падрыхтавана да друку чарговае, трэцяе па ліку, выданне маляўніча аформленай кнігі —...

valiancina_shauchenka
Грамадства

«Сяргей можа застацца без лекаў...». Аляксандр Сацук распавёў пра апошнія навіны ад брата

Сяргея Сацука ўжо этапіравалі ў магілёўскую турму № 4, хаця апеляцыйная скарга пакуль не разгледжана. Як вядома,...

Апошнія навіны

    Культура Гісторыя
    Увесь музей толькі для вас! Літаратурны музей Петруся Броўкі праводзіць розыгрыш да Дня ўсіх закаханых
    Грамадства Музыка
    Затрыманыя вакаліст гурта «Бан Жвірба» Дзмітрый Гаўрылін і яго жонка
    Літаратура Беларуская мова
    «Беларускія народныя казкі ў апрацоўцы Якуба Коласа»
    Грамадства
    «Сяргей можа застацца без лекаў...». Аляксандр Сацук распавёў пра апошнія навіны ад брата
    Адукацыя
    ЕГУ абвясціў імя новага рэктара
    Літаратура
    «Не забывай, што ў любую хвіліну можа выскачыць з канапель рабая свіння». Што раілі беларускія класікі маладым пісьменнікам
    Грамадства Гісторыя
    Слонімскую сінагогу зноў выставяць на аўкцыён
    Культура Грамадства Гісторыя
    У Мсціславе ў гэтым годзе прыступяць да рэканструкцыі забудовы XII-XIV стагоддзяў на Замкавай гары
    Культура Грамадства
    На вышытай мапе Беларусі кожны рэгіён будзе прадстаўлены сваімі этнаграфічнымі славутасцямі
    Музыка «Музыка»
    «Гэта нас натхніла і працягвае натхняць». Топ беларускіх трэкаў ад гурта «Puaro»
    Грамадства Адукацыя
    «Васьміног» абвяшчае конкурс на атрыманне грантаў для адукацыйных праектаў, якія дапамогуць школьнікам і рэпрэсаваным настаўнікам
    Грамадства
    Куды схадзіць на выходных? Падборка цікавых імпрэзаў 4-5 лютага
    Грамадства Тэхналогіі
    Эксперты: Трымайцеся падалей ад расійскіх анлайн-сервісаў
    Культура Грамадства
    Слуцкі пояс і саломка – зацверджаны лагатып сёлетняй культурнай сталіцы Беларусі
    Грамадства «Музыка»
    Сьвятлана Бень: «Страшнае па-сапраўднаму адчуваецца толькі на асабістым досьведзе»

Афіша

  • 10.02 — 12.02

    Паэтычны фестываль «Вершы на асфальце» імя Міхася Стральцова ў Вільні

  • 03.02 — 22.04Выстава ткацкіх працаў у Мінску
  • 03.02 — 05.02Выстава Наталлі Разуменка ў Мінску
  • 03.02 — 30.03Экспазіцыя да 100-годдзя з дня нараджэння Алены Васілевіч у Мінску
  • 03.02 — 26.02Выстава айца Сяргея Сурыновіча «Птушыны вянок» ў Віцебску
  • 03.02 — 27.02Зімовая выстава ў Мінску
  • 03.02 — 26.02«Самародак з Рагачова». Выстава Анатоля Каплана ў Гомелі
  • 03.02 — 28.02Выстава выцінанкі «Зімовыя цуды» ў Маладзечне

УСЕ ПАДЗЕI

Рассылка навінаў

Важнае пра нас

  • Што такое "Будзьма беларусамі!"
  • Рэкламадаўцам
  • Асобы кампаніі
  • Усе праекты "Будзьма!"
  • Рэдакцыйная пошта: [email protected]

Папулярнае

    • «Цяпер у мяне ёсць месца, дзе я магу быць шчырай і не думаць пра тое, каб выжыць»: актрыса Святлана Зелянкоўская адкрыла ў Варшаве тэатр-студыю
    • Каго хаваў пад маскамі сваіх герояў Вінцэнт Дунін-Марцінкевіч?
    • «Застаецца толькі спадзявацца, што мы ўсе яшчэ зайграем разам». Музыка Аляксандр Казакевіч пра вымушаны пераезд і пра тое, як граць адначасова ў чатырох гуртах
    • «У 73 гады паехала скараць Берлін». Як баба Каця зрабіла вёску вядомай на ўвесь свет
    • Ён, яна і старажытны дуб. Вальс «1863» стаў кліпам да дня народзінаў Каліноўскага
© Грамадская культурніцкая кампанія «Будьма беларусамі!», 2008-2019.
Логотип