21 лютага па ўсім свеце адзначаюць Дзень роднай мовы. З гэтай нагоды вырашылі скласці для вас падборку трэкаў па-беларуску, дзе спяваецца наўпрост ці ўскосна пра беларускую мову. Паспрабуем разам праз прапанаваныя песні ўзгадаць розныя перыяды гісторыі беларускай музыкі ці проста паслухаць годных трэкаў з нагоды адметнага дню ў календары.
Вальжына Цярэшчанка — «Падымайся, ты жывы», «Запяі мне песню», «Ты мой Брат, каго зваць беларусам».
Прапануем пачаць з песень на словы паэтаў перыяду нацыянальнага станаўлення канца ХІХ — пачатку ХХ стагоддзя ці прысвечаных таму часу. Тут варта ўзгадаць пранікнёнае выкананне пад гітару спявачкі Вальжыны Цярэшчанка і яе альбом «Хтось крануўся крылаў», выдадзены ў 2003 годзе. Мова была, бадай, самым важным апірышчам, дзе ацалела душа народа, да надзвычайнай значнасці яе захавання і апелявалі творцы ў час, калі ўтвараліся нацыянальныя дзяржавы, каб і беларусы далі рады заняць сваё «пачэснае месца між народамі».
Раім праслухаць увесь альбом, але з нагоды Дня роднай мовы звернем увагу на песню «Падымайся, ты жывы» на верш паэткі Вольгі Крутаніч «Кастусю Каліноўскаму», «У чатырохгодзьдзе «Нашай Нівы» на аднайменны верш Алеся Гаруна і на спеў «Запяі мне песню» на верш Ларысы Геніюш.
Беларускія Песняры — «Родная мова»
Вядома, і сучасны склад «Песняроў» не абмінуў моўнай тэмы, у 1998 годзе была запісаная песня на словы беларускай паэткі Ларысы Геніюш «Родная мова. Сола Валерыя Дайнекі не пакіне абыякавымі аматараў жанру, у якім стварае свае песні гурт астатнія гады.
Бонда — «Прыйдзе іх дзень»
Пяройдзем да класікі беларускага року, дзе неаднаразова закранаецца моўная тэматыка. Тут варта ўзгадаць праграмны трэк гурта «Бонда» «Прыйдзе іх дзень» на словы Сяржука Кныша з альбома «Белая Хваля» 1987 года. Там і пра чаканні канца 80-х гадоў, прадчуванне пераменаў, якое, вядома, непадзельна было знітавана і з моўным пытаннем. У 2020-м гурт «Relikt» на хвалі падзеяў у краіне вельмі своечасова зрабіў кавер на гэтую песню. Раім паслухаць абодва варыянты.
Iм пазычылi чужое аблiчча.
Iм замкнулi памяць на замок.
Iм маўклiвасць ужо стала зазвычай.
Iм даўно ўжо мову заняло.
Але пpыйдзе iх дзень, i тутэйшаю мовай
Зноў загавоpыць pод глухiх i нямых.
Пpыйдзе iх дзень, i кpай, выкляты богам,
Стане сваiм для чужых.
На хвалі 2020 года мы даведаліся шмат імёнаў, адным з іх стаў оперны спявак Ілля Сільчукоў, які вельмі пранікнёна выканаў некалькі беларускіх песень. Сёння варта ўзгадаць з іх песню «Мова» на словы Казіміра Машкалы. Да трэка было зроблена неймаверна прыгожае відэа, якое таксама раім паглядзець.
Пачаўшы свой творчы шлях з англамоўных тэкстаў, гурт Intelligency ў 2016 годзе пацешыў і сваіх беларускамоўных прыхільнікаў трэкам «Мова». «Гэта трэк пра тое, на што мы забываемся ў штодзённай мітусні, але што мае ўплыў на кожнага з нас на самым глыбінным узроўні, узроўні эмоцыяў і роднасці, — казаў яе аўтар Усевалад Доўбня. — Мова — гэта тое, што нас лучыць і тое, што нас натхняе. Яна нагадвае пра тое, што мы жывем па-сапраўднаму. Гэтая песня пра нас саміх».
Цiхая зноўку, быццам яе не патрэбна.
Яна як мае быць, аднак iдуць прамянi недарэмна.
Усё забудзецца ў небыцьцё.
Усё загiне зноўку.
Аднак ня мова мая.
Аднак не мая мова.
Зміцер Вайцюшкевіч — «Дзе мой край» (на словы Уладзіміра Караткевіча)
Усе творы Уладзіміра Караткевіча прасякнуты любоўю да Беларусі, адпаведна ж, і да беларускай мовы. Адзін з самых моцных вершаў беларускага класіка паклаў на музыку Зміцер Вайцюшкевіч, атрымалася песня-прызнанне ў любові, песня-гонар, песня-запавет і наступным пакаленням «не пакідаць, каб не ўмёрлі».
Там звіняць неўміручыя песні на поўныя грудзі,
Там спрадвеку гучыць мая мова, булатны клінок.
Тая гордая мова, якую й тады не забудзем,
Калі сонца з зямлёю ў апошні заглыбяцца змрок.
Узгадайма і трэк з дэбютнага альбома «Пачатак» 2009 года беларускага рэпера Vinsent. Олдскульныя мадэрныя заклікі ў форме флоў гучаць актуальна як на час рэлізу трэка. Аматарам беларускай мовы і беларускага рэпу трэк прыйдзецца даспадобы.
Беларусы! Я вас заклікаю, браце!
Не губляйце! Роднай мовы не губляйце!
Мы жывем, пакуль наша мова льецца,
Але зараз наша слова ў небясьпецы.
Мы абаронім тое, што нам дадзена Богам,
Нас вельмі шмат, хэй, не існуе парогаў,
Мы жывем, пакуль наша мова льецца,
Але зараз наша слова ў небяспецы.
Dzieciuki — «Паходная»
Вядома, не абмінулі моўную тэму майстры гучных заклікаў ды гістарычнай тэматыкі гурт Dzieciuki ў сваёй песні Паходная" з альбома «Рэха», выдадзенага ў 2016 годзе. Трэк гучыць рэхам з усіх папярэдніх эпохаў пра тое, што замоўчваецца ці папросту забыта, нагадвае пра ўрокі з гістарычнай мінуўшчыны, якія маюць непасрэдны ўплыў на дзень сённяшні.
І не раз мы з вамі чулі : Ваша мова — дыялект.
А для нас нашае слова — Найкаштоўны дыямент!
Мы стаялі — стаяць будзем, І крычаць ва ўсе бакі,
Каб данесьці усім людзям, Мову, што прайшла вякі.
«Усходні крэсы» задзяўблі!
Даняў «Северо-западный край»!
Колькі часу нас дзярлі!
Браты, шыхтуйся і зважай!
Яўген Барышнікаў — «Народжаныя на мяжы»
Паводле словаў філосафа Марціна Хайдэгера, мова — дом быцця. Яна не проста сродак камунікацыі, але ўвасабляе ў сабе рэчаіснасць, нават фармуе яе, абумоўлівае. Праз тое перагукаецца з папярэднім выканаўцам праграмная песня Яўгена Барышнікава, напісаная адразу на трох мовах. Там развагі і пра «Усходнія крэсы», і пра «Северо-Западный край, і пра нашае «памежжа», пра тое, што яшчэ лучыць нас, народжаных на мяжы, ва ўмовах, калі маем розныя мовы і, што зараз зноў актуальна, раскіданыя па свеце. Слухаць тут.
Angst — «Хімера»
Аматарам разумных тэкстаў, моўных гульняў, актуальнай формы даспадобы прыйдзецца трэк рэпера Angst «Хімера». Тут варта будзе паднапружыцца, каб знайсці і моўнае пытанне, і паразважаць пра тое, кім ёсць стваральнік, што першасна, форма ці змест, чым ці кім зададзена рэчаіснасць, у чым сэнс метафары урабароса ў кантэксце трэку. Ці проста паслухаць годнага рэпу.
Хацелася б завяршыць песняй на словы Міхала Анемпадыстава з «Народнага Альбома», класікай, якая не старэе, а з кожным годам робіцца толькі бліжэй. Некалькі пакаленняў беларусаў спяваюць гэтую песню на сустрэчах, вечарынах, канцэртах, ставяць на званок тэлефона, сумуюць і радуюцца пад яе ноты. Цёплая і добрая, як словы маці, як нашая мова.
