Алесь Тодараў на budzma.org разбіраецца з тым, адкуль у нас бяруцца змрочныя думкі, якія фармуюць песімістычны погляд на жыццё і да чаго яны могуць прывесці.
Бывае так, што ў чалавека ўзнікае цэлая плыня негатыўных думак. Як бы па той спіралі ідуць яны адна за адной, закручваючы сітуацыю: ад побытавага негатыву, які проста прыгнятае, да сапраўднага змроку, калі здаецца, што ніякага прасвету нібыта і не бачна. Здарацца такое можа па самых розных прычынах.
Напрыклад, на фоне працяглага стрэсу або эмацыйнага выгарання. Калі чалавек доўгі час знаходзіцца ў малакамфортнай сітуацыі — мае праблемы ў сям’і або на працы, не можа рэалізавацца або рэалізаваць свае патрэбы. Таксама такое можа здарыцца і праз такія сучасныя з’явы, як думскролінг або намафобія.
Чытайце яшчэ: Што рабіць, калі паніка стае звыклым станам, альбо як змагацца з думскролінгам
Першае, што трэба зрабіць, каб адагнаць ад сябе змрочныя думкі — гэта ўсвядоміць іх наяўнасць. Не варта дазваляць негатыву псаваць вам жыццё, а тым больш кіраваць ім, ператвараючы вас у таксічнага чалавека. Як толькі вы зразумееце, што з вашым звычным вобразам мыслення нешта не так — змрочных думак стане менш.
Раней ужо пісалася аб тым, што цягам эвалюцыі наш мозг быў запраграмаваны такім чынам, каб актыўней рэагаваць на негатыў, чым на пазітыў.
Рэч у тым, што даволі доўгі час жыццё нашых далёкіх продкаў кожны дзень складалася ў тым ліку і з такіх малапрыемных з’яваў, як голад, холад, хваробы, розныя катаклізмы, сустрэчы з драпежнікамі і так далей да бясконцасці. Нават наяўнасць паразітаў у арганізме чалавека, якія цяпер выводзяцца звычайным курсам лекаў, магла каштаваць жыцця. Што казаць пра неўрадлівы год...
З гэтай прычыны ў нашым мозгу сфармаваліся магутныя нейронныя сістэмы, якія актывуюцца нават пры мінімальным намёку на небяспеку. Праўда, з развіццём чалавечага мозгу нашыя думкі сталі не толькі асноўнай прыладай для вывучэння, а следам і засваення навакольнага свету, але таксама і крыніцай трывогі і стрэсу. Бо па вялікім рахунку нашаму мозгу не так і важна — сутыкаемся мы з сапраўднай небяспекай або толькі ўяўнай. Прасцей кажучы: маем яе ў сапраўднасці або толькі разважаем аб ёй гіпатэтычна.
Такім чынам, стрэс, трывога і непатрэбны негатыў у наш час могуць узнікаць ужо не толькі непасрэдна тады, калі чалавек апынуўся ў нейкай крытычнай сітуацыі, але і тады, калі працяглы час займаецца яе абдумваннем.
Гэтым могуць карыстацца ў сваіх мэтах палітыкі, блогеры і ўсе, хто так ці іначай працуе з аўдыторыяй. Згадайце, нават у спакойныя часы, калі не было каранавірусу, вайны і ўсяго іншага, многія сенсацыі насілі выключна негатыўны характар, а цяпер і пагатоў. Таму што негатывам значна прасцей прыцягнуць увагу, чым пазітывам. І з гэтым мала што паробіш...
Праблема палягае ў тым, што калі ў наш мозг трапляе інфармацыя, якая выклікае ў нас трывогу або неспакой, то актывуюцца ўсе асацыяваныя з гэтай інфармацыяй нейронныя сувязі. Іншымі словамі, усе негатыўныя ўспаміны, якія былі сфармаваныя ў свой час, робяцца больш даступнымі для нашай псіхікі.
І мы пачынаем выкарыстоўваць гэтыя нейронныя сувязі ў працэсе інтэрпрэтацыі усяго, што з намі адбываецца. Атрымліваецца, што мы ўжо глядзім на свет праз гэтыя негатыўныя нейронныя сувязі. А гэта, у сваю чаргу, спараджае іншыя негатыўныя думкі, якія ўжо не адносяцца непасрэдна да інфармацыі, што першапачаткова выклікала трывогу. І так можа працягвацца да бясконцасці.
Атрымліваецца своеасаблівы снежны ком: чым даўжэй мы дазваляем гэтай спіралі закручвацца, тым больш стрэсу мы адчуваем і тым складаней з гэтага стану нам потым выбрацца.
Жыццё ў такім замкнёным коле можа прывесці да хранічнай трывогі з усімі выцякаючымі наступствамі: знікае гарызонт планавання, пагаршаецца якасць сну, змяншаецца канцэнтрацыя ўвагі, губляецца матываецца да працы і нават цікавасць да жыцця.
Такія наступствы ўжо самі па сабе ствараюць спрыяльную глебу для любой стрэсавай рэакцыі, калі трыгерам можа паслужыць ужо ўсё што заўгодна. Праз тое, што нервовая сістэма ўвесь час знаходзіцца ў напружаным стане, то нават нейкая нязначная сітуацыя або інфармацыя можа выклікаць трывогу, моцнае раздражненне, злосць і так далей.
А гэта ў сваю чаргу прыводзіць да неадэкватнага, скажонага і непраўдападобна песімістычнага і змрочнага погляду на жыццё. І калі мозг сфармуе звычку да такога вобразу мыслення, то праз нейкі час гэта можа прывесці ў тым ліку і да сур’ёзных расстройстваў псіхікі. Менавіта з гэтай прычыны зараз вельмі важна сачыць за сваім ментальным станам.
Калі перастаць зважаць толькі на негатыў і надаваць троху больш увагі нейкім дробным радасцям, то з часам і жыццё можа падацца больш светлым. Бо чалавек добра бачыць найперш тое, на што ўвесь час звяртае сваю ўвагу.
Чытайце яшчэ: Як справіцца з эмацыйным выгараннем?
Алесь Тодараў, budzma.org
