Што мы ведаем пра старасць? Ці трэба баяцца яе? Валянціна Ракецкая, псіхолаг па адукацыі, сёння супрацоўнік амбасады Германіі, калісьці была вельмі ўражаная адрозненнямі паміж немцамі і беларусамі сталага ўзросту. Спадарыня Валянціна зацікавілася прычынай гэтых адрозненняў. Як беларусам пражываць і ўспрымаць старасць пазітыўна? Так з’явілася ідэя праекта “Шчаслівая старасць”, які стаў пераможцам конкурсу культурніцкіх ідэй ад кампаніі “Будзьма беларусамі!”.
Назва праекта: Серыя семінараў “Здаровая старасць”.
Аўтар і ініцыятар праекта: Валянціна Ракецкая.
Месца рэалізацыі: у раённых цэнтрах па адным семінары ў вобласці.
Перыяд рэалізацыі: снежань 2013 г. – травень 2014 г.
— Што Вас натхніла на стварэнне праекта?
— У свой час мяне вельмі ўразіла сустрэча з нямецкімі грамадзянамі, якія прыязджалі ў нашу краіну з гуманітарнай місіяй. Яны былі дастаткова немаладыя, і мяне здзівіла, наколькі яны адрозніваліся ад нашых грамадзян таго ж узросту. Пазней, на навучанні ў Германіі, я вывучала псіхалогію развіцця, геранталогію, мне ўдалося пазнаёміцца з вельмі цікавымі даследаваннямі, прысвечанымі старасці, аналагаў якім у Беларусі няма.
Я заўсёды хацела знайсці гэтым ведам прымяненне. Акрамя таго, у маёй сям’і ёсць людзі сталага ўзросту, і хочацца зрабіць так, каб іх жыццё было максімальна насычаным і цікавым. Падрыхтоўка, арганізацыя і правядзенне семінара дазволілі мне абагульніць мае веды, падзяліцца сваімі назіраннямі і абмеркаваць праблему старасці з іншымі людзьмі.
— А якія адрозненні паміж пажылымі людзьмі ў Германіі і ў Беларусі для Вас найбольш відавочныя?
— Яны адрозніваюцца і сваім выглядам, і поглядамі на жыццё. Але перш за ўсё звяртае на сябе ўвагу тое, як пажылыя людзі ў Германіі бавяць вольны час. Часам складаецца ўражанне, што пасля выхаду на пенсію ў іх жыццё толькі пачынаецца. Яны вельмі шмат падарожнічаюць, займаюцца дабрачыннасцю, спрабуюць новыя формы сацыяльнай актыўнасці. У нас карціна зусім іншая.
— Падчас рэалізацыі праекта ўсё ішло як задумвалася ці вам даводзілася ўносіць якія-небудзь змены?
— У прынцыпе, усё было вельмі добра, магу адзначыць толькі пэўныя арганізацыйныя цяжкасці, з якімі я сутыкнулася. Першапачаткова мне здавалася разумным і лагічным звяртацца па дапамогу ў арганізацыі семінара да афіцыйных структур, у прыватнасці, у аддзелы культуры і сацыяльныя службы. На этапе папярэдніх дамоўленасцяў я нават адчувала зацікаўленасць з іх боку. Але як толькі мы пачыналі гаварыць больш прадметна, у прыватнасці, што семінар пройдзе на беларускай мове і падтрымка праекта ажыццяўляецца кампаніяй “Будзьма!”, рэакцыя тут жа змянялася — з’яўлялася насцярожанасць, нечакана ўзнікалі абставіны, якія не дазвалялі правесці семінар на базе дзяржаўных установаў.
Затым я зразумела, што будзе больш выніковым шукаць кантакты, сувязі, якія палегчаць мне камунікацыю. Я выходзіла на неабходных мне людзей праз знаёмых, дамаўлялася, а затым прасіла мяне парэкамендаваць іншым патрэбным людзям. У астатнім мне было вельмі цікава працаваць над праектам і мець зносіны з людзьмі, якія прыходзілі.
Шчыра хачу падзякаваць усім, хто дапамагаў у ажыццяўленні гэтага праекта: дырэктару Плюскай СШ Францу Леанідавічу Валяўку, загадчыку аддзела культуры ў Жыткавічах Сяргею Віктаравічу Агіевічу і асабліва супрацоўніцы гэтага аддзела Алене Уладзіміраўне Птушко, загадчыку аддзела культуры ў Любані Васілю Сцяпанавічу Каткаўцу, дырэктару музея “Пружанскі палацык” Юрыю Зялевічу, арганізатарам “Універсітэта Залатога” Лане і Вітаўту Руднікам, амбасадзе Германіі за дапамогу ў падрыхтоўцы раздатачнага матэрыялу для ўдзельнікаў семінараў і кампаніі “Будзьма беларусамі!” за інфармацыйную і арганізацыйную падтрымку.
— Ці дасягнулі вы мэтаў, якія перад сабой ставілі?
— Адна з асноўных мэтаў, якая была для мяне вельмі важная, — сустрэцца з людзьмі ў маленькіх гарадах розных рэгіёнаў, паглядзець, параўнаць, як яны жывуць, абмеркаваць іх жыццё і падзяліцца сваімі ведамі, назіраннямі і вопытам. У гэтым плане мне ўсё ўдалося, я была ва ўсіх абласцях, акрамя Магілёўскай. Пасля гэтага падарожжа я зрабіла для сябе некалькі высноваў.
Па-першае, мяне прыемна ўразіла тое, што нягледзячы на цяжкія жыццёвыя абставіны, праблемы, матэрыяльнае няшчасце, многія людзі ў нашай глыбінцы ўмеюць жыць аптымістычна і насычана. Нягледзячы ні на што, імкнуцца быць шчаслівымі, нешта рабіць, дапамагаць іншым — і ў гэтым яны вельмі падобныя на нямецкіх пенсіянераў. Другое назіранне, якое я зрабіла, — у нас, на жаль, страчаныя ранейшыя формы сацыяльных кантактаў, калі нашы дзядулі і бабулі былі маладымі. Тады людзі сустракаліся, разам бавілі час, маглі спяваць, танцаваць, займацца рукадзеллем. Цяпер грамадства змянілася, а новыя формы сумеснага баўлення вольнага часу мы яшчэ не выпрацавалі. Нашы культурна-сацыяльныя цэнтры прапануюць варыянты, напрыклад, “Дыскатэкі каму за…”, але гэтага вельмі мала.
Вопыт дзейнасці ўстановаў кшталту “Універсітэта залатога веку”, якім займаюцца Лана і Вітаўт Руднікі, альбо Мінскага гарадскога ўніверсітэта трэцяга ўзросту на базе ТЦСАН Першамайскага р-на г. Мінска, паказваюць, што адукацыйныя мерапрыемствы вельмі запатрабаваныя, і пажадана, каб такіх ініцыятываў з’яўлялася больш.
— А што замінае зрабіць жыццё пажылых людзей больш насычаным і цікавым? Не хапае фінансавання?
— У першую чаргу ініцыятывы. Большасць нашых грамадзян прывыкла да думкі, што дзяржава павінная ім нешта прапанаваць. А што можна сабрацца разам і прыдумаць нешта цікавае для сябе, сваёй сям’і і суседзяў, — гэта для нас вялікая рэдкасць. Мы пра гэта казалі падчас семінара і кожны раз прыходзілі да высновы, што незалежна ад часу і месца, у якім мы жывем, палітычнага ладу і іншага, у першую чаргу ўсё залежыць ад нас саміх: можна праседжваць увесь час каля тэлевізара, а можна імкнуцца нешта прыдумаць і арганізаваць.
Акрамя таго, у нас назіраецца пэўная сацыяльная інерцыя: у старога чалавека перад вачыма досыць абмежаваны выбар заняткаў — сям’я, унукі, дача. А тое, што чалавек можа быць уключаны ў сацыяльны кантэкст і актыўна бавіць час, для нас незвычайна.
— Навошта займацца пытаннямі пажылых людзей?
— Цэнтральнае месца ў псіхалогіі развіцця займае меркаванне, што чалавек актыўна арганізуе сваё жыццё, і гэты працэс працягваецца ад нараджэння да глыбокай старасці. Сама канцэпцыя “Паспяховае старэнне” звяртае ўвагу на тое, што старэнне — гэта не толькі біялагічны працэс. Грамадства і кожны чалавек непасрэдна ўдзельнічаюць у гэтым працэсе. Дзякуючы сацыяльным і культурным дасягненням палепшылася не толькі якасць, але і працягласць жыцця.
Старэйшае пакаленне — гэта перш за ўсё вопыт і мудрасць, і расходаваць гэты найкаштоўнейшы чалавечы рэсурс можна і трэба беражліва і з карысцю для іншых. Вельмі хочацца, каб старэйшае пакаленне не проста жыло побач з намі, а было ўключанае ў грамадскае жыццё, дакладней, каб яны мелі магчымасці актыўна ўключацца
— Ці быў у Вас вопыт правядзення такіх семінараў? Што Вам падалося самым складаным і што б Вы зрабілі па-іншаму?
— Гэта быў мой дэбют у якасці аўтара і каардынатара семінара. Аналізуючы праведзеную працу, я разумею, што зрабіла досыць шмат памылак. Перш за ўсё, аказалася складана правільна разлічыць час, таму нагрузка была для мяне занадта вялікай. Другі момант — абавязкова патрэбны памочнік, які ўзяў бы на сябе частку арганізацыйных момантаў, мне гэтага вельмі не хапала. Ёсць мне таксама чаму павучыцца ў пытаннях рэкламы і прасоўвання. Але тым не менш я радая, што гэты праект адбыўся.
— Вашыя пажаданні тым, хто хоча ствараць нешта новае і карыснае, але пакуль не адважваецца.
— Пажаданне толькі адно — нічога не баяцца і спрабаваць, абавязкова шукаць аднадумцаў, якія могуць дапамагчы ў дасягненні вызначаных мэтаў. Увогуле, трэба дзейнічаць! Мой праект рэалізаваўся нягледзячы на тое, што часам мне было цяжка і не ўсё атрымалася так, як я планавала і чакала. Навыкі, якія я атрымала, каштоўныя самі па сабе, і яны назаўжды застануцца са мной. У мяне яшчэ вельмі шмат цікавых ідэй, якія я спадзяюся рэалізаваць, і атрыманы вопыт мне вельмі спатрэбіцца.
Гутарыла Ганна Трубачова
