• budzma.org
  • Пра нас
  • Крама
Будзьма беларусамі! Будзьма беларусамі!
telegram Tiktok www.instagram.com/budzma/ Facebook.com vk.com twitter.com youtube.com
  • Актуаліі
  • Меркаванні
  • Гісторыя
  • Літаратура
  • Музыка
  • Гатуем з «Будзьма!»
  • Гісторыя за 5 хвілін
  • Трызуб і Пагоня
  • Разумняты
  • Вандруем разам
  • Афіша
28.05.2023 | Гісторыя Кіно

Беларуская батлейка: сціплае абаянне векавога мастацтва

Беларускія вучоныя перадалі ў дзяржархіў зняты 60 гадоў таму дакументальны фільм «Старажытны беларускі народны тэатр».


c924331f2ae6d8a70008db89b104ca91.jpg

У Цэнтры даследаванняў беларускай культуры, мовы і літаратуры Нацыянальнай акадэміі навук напярэдадні, 26 мая, у зале навуковай экспазіцыі старажытнабеларускай культуры адбылося ўрачыстае падпісанне пагаднення аб супрацоўніцтве цэнтра з Беларускім дзяржаўным архівам кінафотафонадакументаў. На мерапрыемстве пабываў калумніст Sputnik Яўген Агурцоў-Кржыжаноўскі.

Акадэмік Аляксандр Лакотка, перадаючы лічбавую копію навукова-даследчага фільма «Старажытны беларускі народны тэатр» дырэктару архіва Андрэю Ганчару быў горды за сваіх калег, якія здзейснілі навуковы подзвіг, зняўшы ў далёкім 1962 годзе кінадакумент, што праз 60 гадоў стаў неацэнным рарытэтам і засведчыў станаўленне беларускага сцэнічнага мастацтва.

Кіраўнік архіва ў сваю чаргу параўнаў падарунак навукоўцаў з глытком свежага паветра, які можа ажывіць культуру, што задыхаецца ад пошласці і бездухоўнасці.

Доктар мастацтвазнаўства Вераніка Ярмалінская з гэтай нагоды адзначыла, закранаючы ў цэлым феномен навуковых фільмаў: «Кінадакумент — гэта крыніца навуковых даследаванняў у сферы гуманітарыстыкі».

Фільмы бываюць розныя

Зразумелая справа, ёсць мастацкія карціны, якія глядзець лёгка і прыемна. Далей ідуць дакументальныя, навукова-папулярныя, а таксама розныя кіначасопісы. Усё гэта дэманструюць у кінатэатрах для самай шырокай публікі.

Бывае, праўда, але значна радзей, іншая кінапрадукцыя, а менавіта: тэхніка-прапагандысцкія і вучэбна-інструктыўныя фільмы, якія называюць «заказнымі». Яны, дарэчы, у пракат не пападаюць і ствараюцца толькі для вузкага кола гледачоў, а значыць, прааналізаваць тэндэнцыі іх стылявой і іншай эвалюцыі не ўяўляецца магчымым.

Тут варта згадаць артыкул кандыдата мастацтвазнаўства Канстанціна Рамішэўскага: «Старажытны беларускі народны тэатр» — кінахроніка навуковага факта«, у якім аўтар пралівае святло на многія абставіны падрыхтоўкі да здымкі, лічбавай копіі фільма з цітрамі і службовымі надпісамі, ідэнтычнай арыгіналу мантажу на 16-міліметровай кінастужцы, які існуе ў адзіным экзэмпляры, і навуковыя выданні, у якіх змяшчаюцца прамыя або ўскосныя спасылкі на дадзены экранны артэфакт.

Найбольш ранні з выяўленых архіўных дакументаў, якія прама ўказваюць на ўзнікненне задумы фіксацыі знікаючай народнай формы тэатральнай культуры, датуецца 22 студзеня 1961 года. «Загад па Інстытуце мастацтвазнаўства, этнаграфіі і фальклору АН БССР № 10-а. Камандзіраваць у в. Бялевічы Слуцкага раёна аспіранта Міско Сцяпана Міхайлавіча для запісу тэксту і музыкі батлейкі ад жыхара дадзенай вёскі Дудара Сямёна Васільевіча».

За год «падрыхтоўчага перыяду» з Дударам і іншымі мясцовымі майстрамі былі заключаны працоўныя пагадненні на выраб батлеечных аксесуараў — вежы з дзвярыма, камплекта лялек, а таксама касцюмаў і рэквізіту для народнай драмы «Цар Максіміліян», якую на Случчыне ў апошні раз ставілі не пазней сярэдзіны 1930-х.

Далейшую гісторыю стварэння фільма паспрабую расказаць сваімі словамі. Аспірант Міско з заданнем справіўся. Стварылі здымачную групу, у якую ўвайшлі карыфеі мастацтвазнаўства Беларусі: Гурый Барышаў і Канстанцін Саннікаў. Праз год карціна была знята. Яе выкарыстоўвалі пры напісанні цэлага шэрага навуковых прац.

«Не толькі тэхнічныя, але творчыя (што асабліва каштоўна — фармальна-стылістычныя) аспекты кіназдымкі народнага тэатралізаванага паказу былі рэалізаваны маладым кінааператарам Пятром Захаранкам бездакорна», — робіць выснову Ігар Рамішэўскі, які, дарэчы, быў мадэратарам урачыстага падпісання пагаднення аб супрацоўніцтве.

Вачамі гледача

З першых жа кадраў, якія захавалі агульныя планы вясковага Дома культуры і «тэатральную пляцоўку», на якой была ўстаноўлена батлейка, глядач апускаецца ў атмасферу беларускай аўтэнтыкі. Абаянне пэўнага хранікальнага кінаапавядання ўзмацняецца як пільна падгледжанымі дэталямі — напрыклад, звязкамі самаробных каўбас, падвешанымі для «паспявання» ў двары адной з бярвеністых хат, захопленай рэакцыяй шматлікіх сельскіх гледачоў і манерай здымкі — адсутнасцю востраракурсных кампазіцый, мінімізацыяй панарамавання.

Стылістычная фатаграфічнасць кінамалюнка, несумненна, з’явілася следствам празмернай прафесійнай асцярожнасці маладога кінааператара, які асцерагаецца выйсці за межы канцэпцыі «аб’ектыўнага фіксатарства».

Разам з тым, менавіта гэтае наўмыснае самаабмежаванне ў выбары сродкаў экраннай выразнасці надало кінаматэрыялу стылявое адзінства і адмысловую навуковую каштоўнасць.

Якія б ні былі прычыны таго, што ўвесь фільм зняты камерай, што знаходзіцца на вышыні вачэй сярэднестатыстычнага гледача, і што ў мантажнай тканіне кінаапавядання няма ніводнага звышбуйнога плана або дэталі — гэтыя асаблівасці фарміруюць асаблівую кінамову навуковай стужкі, нацэленай на захаванне «ўнікальнага» ў беларускай культуры — фільма «навуковага факта». У руках маладога аператара-дакументаліста Пятра Захаранкі камера стала не проста інструментам фіксацыі чагосьці раней бачанага і вядомага, а незаменным сродкам пазнання, які здзяйсняецца на вачах у гледача і пры яго актыўным удзеле.

Вяртаючыся да заяўленай тэмы, гэта значыць да ўрачыстага падпісання пагаднення аб супрацоўніцтве Цэнтра даследаванняў беларускай культуры, мовы і літаратуры НАНБ з Беларускім дзяржаўным архівам кінафотафонадакументаў можна прывесці словы галоўнага захавальніка фондаў архіва Алы Кот, якая, у прыватнасці, сказала: «Мы і раней супрацоўнічалі з цэнтрам, але пасля падпісання пагаднення ўсе бюракратычныя працэдуры спросцяцца, ды і ездзіць будзем зараз не ў сталіцу, а да сяброў».

Апошняе ў рубрыцы:

valiancina_shauchenka
Грамадства Асоба

Мастаку Вячку Целешу — 85. «Каб я асыміляваўся і стаў латышом, то мой шлях у прафэсійнае мастацтва, магчыма, прайшоў бы трошкі лягчэй»

Беларускі мастак, пэдагог, філякартыст, краязнавец і грамадзкі дзеяч нарадзіўся ў мястэчку Краснасельскі Ваўкавыскага...

valiancina_shauchenka
Культура

Паглядзіце, якія файныя паштоўкі са Скарынам выйшлі ў беларускім выдавецтве

Серыю паштовак «Еўрапейскія пуцявіны Францішка Скарыны» намаляваў мастак Міхаіл Дайлідаў. Каляровую падборку надрукавалі...

valiancina_shauchenka
Адукацыя

«Жуйка» на партрэце Лукашэнкі і ангельская мова для... допыту палонных

Савецкія падручнікі. Больш дысцыпліны. Ідэалогія. Выхаванне працай. Ангельская мова — не трэба. «Школа — гэта храм»....

valiancina_shauchenka
Грамадства Адукацыя «Мама, не журыся!»

Выпрабаваньне «разьмеркаваньнем». Лявон Вольскі пра змены ў беларускай сістэме адукацыі

«У Эўропе толькі адна такая краіна з разьмеркаваньнем. РБ. І вось як увялі, дакладней, вярнулі гэтую савецкую...

Апошнія навіны

    Грамадства Асоба
    Мастаку Вячку Целешу — 85. «Каб я асыміляваўся і стаў латышом, то мой шлях у прафэсійнае мастацтва, магчыма, прайшоў бы трошкі лягчэй»
    Культура
    Паглядзіце, якія файныя паштоўкі са Скарынам выйшлі ў беларускім выдавецтве
    Адукацыя
    «Жуйка» на партрэце Лукашэнкі і ангельская мова для... допыту палонных
    Грамадства Адукацыя «Мама, не журыся!»
    Выпрабаваньне «разьмеркаваньнем». Лявон Вольскі пра змены ў беларускай сістэме адукацыі
    Грамадства
    Святлана Курс: Беларусамі быць цяжка. Але ж цікава і шыкарна
    Грамадства
    «Я зазіраю сабе ўсярэдзіну, і здаецца, што мае ідэалы не зьмяніліся, ня страцілі каштоўнасьць». Сёння 61 год Алеся Бяляцкаму
    Гісторыя
    Як Агінскі спрабаваў адрадзіць Вялікае Княства Літоўскае?
    Музыка
    Музычная знаходка: спецыялісты з Мінска аднавілі страчаны твор беларускага кампазітара ХІХ стагоддзя
    Культура Беларуская мова
    Анімэ, манга і фанфікі ў беларускай культурнай прасторы. Дзе шукаць?
    Літаратура
    Юля Цімафеева: «Я вельмі ганаруся, што нясу нашую беларушчыну, нашую мову да амерыканскай публікі»
    Культура Літаратура
    30 верасня распачынаецца фестываль PRADMOVA. На яго прыедуць беларускія пісьменнікі і інтэлектуалы з усяго свету
    Грамадства Беларусы свету
    Ва Уроцлаве ў кастрычніку пройдзе ХI Фестываль Незалежнай Беларускай Культуры
    Грамадства
    Вампіры, прывіды, шкілеты і крывавыя дрэвы: расказваем пра містычныя месцы ў Беларусі
    Гісторыя
    Сувораў напаў, парушыўшы рыцарскія традыцыі. Трагедыя бітвы пад Сталовічамі
    Грамадства Літаратура
    Навінка: выдавецтва Gutenberg Publisher выпусціла раман «Круглая Square» Вала Клемэнта

Афіша

  • 27.09 — 08.10Восеньскі салон у Мінску
  • 27.09 — 19.11Фотавыстава Андрэя Логінава «CHAROMUSHKI ODYSSEY 1930-2023» у Познані
  • 27.09Паказ фільма «Ператрымка» ў Берліне!
  • 27.09Беларускамоўны квіз у Беластоку
  • 28.09Зміцер Вайцюшкевіч у Варшаве
  • 28.09Вольга Гапеева і Дзмітрый Строцаў у Патсдаме
  • 30.09 — 01.10Фестываль інтэлектуальнай кнігі PRADMOVA ў Батумі

УСЕ ПАДЗЕI

Рассылка навінаў

Важнае пра нас

  • Што такое "Будзьма беларусамі!"
  • Рэкламадаўцам
  • Асобы кампаніі
  • Усе праекты "Будзьма!"
  • Рэдакцыйная пошта: [email protected]

Папулярнае

    • «Мне заўсёды быў чужы такі тупы беларускі нацыяналізм». Вялікая размова з Альгердам Бахарэвічам
    • Двое сяброў 10 гадоў падарожнічалі па краіне і выдалі кнігу пра неверагодна прыгожую Беларусь
    • Што паслухаць у апошнія цёплыя дні восені: эксперыментальная электроніка, міфалагічны рэп і змрочны эмбіент
    • Сёння Багач. Распавядаем, як адзначалі традыцыйна і як можна адсвяткаваць у сучасных умовах
    • «Хоць пад ботам акупанта, рабіць беларускую працу». Да дня народзінаў Наталлі Арсенневай
© Грамадская культурніцкая кампанія «Будьма беларусамі!», 2008-2019.
Логотип