Добра знаёмы беларусам кінафестываль «Паўночнае ззянне» пройдзе з 20 па 30 лістапада. Восьмы яго выпуск стане асаблівым: нарэшце фільмы можна будзе паглядзець не толькі анлайн, як папярэднія два гады, але і ўжывую. Больш падрабязна пра гэта і іншае CityDog.io пагаварыў са стваральніцай і дырэктаркай кінафэсту Воляй Чайкоўскай.

Воля Чайкоўская. Фота са старонкі фестывалю ў Фэйсбуку 

Чаго чакаць ад фестывалю сёлета: «Хочам паказаць беларускае кіно ў паўночнаеўрапейскіх краінах»

— Воля, раскажыце пра галоўныя фішкі фестывалю сёлета. Што цікавага будзе ў праграме?

— Мы яшчэ працуем над праграмай фестывалю і плануем анансаваць яе недзе ў другой палове кастрычніка. Таму падрабязнасці расказаць пакуль не магу. Але ўжо дакладна вядома, што сёлета фестываль упершыню пройдзе ў гібрыдным фармаце. Сітуацыя, якія склаліся, і крэатыўнасць каманды прывялі да рашэння арганізаваць івэнт і анлайн, і афлайн.

Фільмы анлайн мы будзем паказваць для беларусаў, якія жывуць у Беларусі і за мяжой. Гэта датычыцца і міжнароднай праграмы — паўночнаеўрапейскае і балтыйскае кіно, — і беларускай.

Таксама мы будзем рабіць калабарацыі з кінатэатрамі ў трох гарадах: Таліне, Вільні і Стакгольме. Там будзе ісці толькі беларуская праграма. Гэта можна лічыць своеасаблівым эксперыментам: нам ужо вельмі хочацца вярнуцца з кінапаказамі ў афлайн, у рэальнае жыццё, але, паколькі зрабіць гэта ў Мінску пакуль няма магчымасці, мы вырашылі паспрабаваць такі варыянт.

— А чаму для калабарацыі вы спыніліся менавіта на Таліне, Вільні і Стакгольме? Там лёгка пайшлі вам насустрач?

— Кожны год канцэпцыя фестывалю такая: мы паказваем паўночнаеўрапейскае і балтыйскае кіно ў Беларусі, а сёлета хочам паказаць беларускае ў паўночнаеўрапейскіх краінах. Мы глядзелі, дзе найбольш актыўныя беларускія дыяспары, дзе мясцовыя партнёры больш ахвотна ідуць нам насустрач, а таксама арыентаваліся на маштаб, які рэальна зможа пацягнуць наша каманда.

Талін лагічна было абраць, таму што я знаходжуся ў гэтым горадзе. Тут жа мы закалабіліся з мясцовым штогадовым кінафестывалем «Цёмныя ночы» (Pimedate Ööde Filmifestival; PÖFF) — ён будзе хосціць нашу беларускую праграму. У Вільні ў прынцыпе вялікая дыяспара, а са Стагкольмам вельмі добры кантакт.

Усё склалася абсалютна лёгка: там і «Паўночнае ззянне» ўжо ўсе ведаюць, і мяне як фаўндарку і прадзюсарку. Так што праблем з устанаўленнем кантактаў не было.

Якія тэмы рэжысёры ўздымаюць у сваіх працах? «Жанчыны рэжысуюць, жанчыны прадзюсуюць і ўздымаюць шмат жаночых тэм»

Але ўсё ж нашая галоўная задача — зрабіць класны фестываль міжнароднага ўзроўню, якім бы нашы беларускія гледачы ганарыліся. Фестываль, які мог бы дапамагаць беларускай кінаіндустрыі і ў цэлым беларускаму грамадству ісці па правільным шляху развіцця — эмпатычным і свабодным.

— Пра што часцей за ўсё цяпер здымаюць кіно?

— У скандынаўскім і балтыйскім кіно, можна сказаць, склаўся мэйнстрым: жанчыны рэжысуюць, жанчыны прадзюсуюць і падымаюць у кіно шмат жаночых тэм, у тым ліку і табуяваных. Асабліва ў Скандынавіі пра гэта гавораць вельмі адкрыта і вельмі шмат.

Інклюзіўнасць, тэмы, звязаныя з кам’юніці ЛГБТ+, з эмацыйнымі або псіхічнымі асаблівасцямі, з унутраным светам, з усвядомленасцю, — пра ўсё гэта зараз вельмі шмат гавораць. Ёсць таксама фільмы, якія ўздымаюць тэмы лакальных культур: напрыклад, вельмі цікавы фільм пра суперпапулярны ў 70-я эстонскі рок-гурт — са сваёй ідэалогіяй, візуальнай часткай. Такое кіно мы таксама будзем паказваць.

А вось фільмаў пра пандэмію, каранцін, як ні дзіўна, няшмат. Неяк усё гэта прайшло, нібы і не было. Так, дзесьці праслізгвае ў сюжэце нешта такое, але ў любым выпадку зараз гэта сапраўды не ключавая тэма.

Таксама вельмі папулярная тэма бежанства — і яна якраз карэлюе з нашым маніфестам. Усе метамарфозы, абставіны, складанасці, звязаныя з адарванасцю ад сваіх каранёў, пераездам, — пра ўсё гэта таксама імкнуцца гаварыць.

— Гэтыя ж тэмы ўздымаюць і беларускія рэжысёры?

— Так, тэмы бежанства, уцёкаў ад рэальнасці, эміграцыі, вядома, хвалююць па зразумелых прычынах. Скажу, што беларуская праграма ў цэлым будзе даволі смелая, у тым ліку на тэмы, якія баляць зараз многім беларусам: падзеі 2020 года і ўсё, што далей адбывалася адносна іх. Плюс будуць цікавыя эксперыментальныя фільмы, якія ніяк не звязаныя з нейкім пэўным прамежкам часу.

Як два няпростыя для Беларусі гады адбіліся на фестывалі? «Мы павінны працягваць дзеля хоць нейкага развіцця беларускага кіно»

— Гэтыя два гады для многіх праектаў сталі пераломнымі. У вас была думка, што фестываль спыніць існаванне?

— Вядома! У 2020 годзе мы пераносілі дату фэсту двойчы, а ў 2021-м увогуле не ведалі, як яго праводзіць: якія фільмы паказваць, як піярыць, як камунікаваць. Увесь гэты час увесь час сутыкаліся са складанасцямі. Кінафестывалі ў прынцыпе заўсёды змагаюцца за фінансаванне, прэм’еры, гасцей і іншае. Гэта датычыцца і маштабных кінапраектаў — талінскі кінафэст, берлінскі, канскі і іншыя, — у якіх каманды і бюджэты нашмат большыя. Адзінае, у іх не так востра стаіць пытанне выжывання, як у нас.

Але мы даўно ўжо робім «Паўночнае ззянне» — і не можам спыніцца. Адчуваем адказнасць і разумеем, што павінны працягваць для нашых гледачоў і для нейкага развіцця беларускага кіно і беларускага фестывальнага цыкла. Можа быць, наш прыклад такой «жывучасці» натхніць іншыя праекты і івэнты імкнуцца заставацца на плаву.

— А з пераходам у анлайн не ці згубілася частка аўдыторыі?

— Мы стараемся адсочваць аўдыторыю — за два гады ў анлайн-фармаце яна не згубілася. Хоць, калі шчыра, гэта вельмі складана адсачыць: мы не знаходзімся ў стане стабільнасці, у нас увесь час змяняюцца ўводныя даныя. Але нават так мы бачым, што нашым гледачам фестываль цікавы, а ў 2021-м паказчыкі нават крыху павялічыліся. Вядома, гэта не мільённая аўдыторыя, на жаль, але ў той жа час, улічваючы ўмовы, у якіх мы зараз працуем, не даводзіцца быць занадта ўжо прагным да гледача.

Фота: архіў гераіні, Unsplash