Пра сямейны інкюзіў-тэатр “і” мы пісалі неааднаразова. Аднак нішто не характарызуе тэатр лепей, чым спектаклі. Кіраўнік тэатра Ірына Кісялёва расказвае пра цікавосткі кожнай пастаноўкі

“Флейта-чарадзейка”

Спектакль “Флейта-чарадзейка” ствараўся яшчэ ў той час, калі тэатр “і” быў вучнёўскай студыяй. Калі мы атрымалі прапанову паказаць яго на вялікай сцэне, гатовыя былі толькі танцы і музыка. Але за кароткі тэрмін у нас атрымалася стварыць сапраўдны мюзікл-дэтэктыў.

Атрымаўся паўнавартасны спектакль пра тое, як дзве сястры едуць на вакацыі да дзядулі і трапляюць у зачараваны лес, што мусіць прачнуцца ад гукаў флейты, якую злыя сілы вырашылі скрасці. Некаторыя персанажы дапамагаюць сёстрам знайсці флейту, без гукаў якой вясна не надыдзе, некаторыя перашкаджаюць. Самае цікава, што пра фінал спектакля нават самі дзеці даведаліся ўжо на прагоне.
Мы паказалі спектакль у філармоніі, а пасля зладзілі паказы ва ўсіх абласных гарадах. Ад нас чакалі нечага накшталт дзіцячага ранішніка, а зусім не паўнавартаснага спектакля, які мы атрымалі ў выніку.

Як пачынаўся і чым жыве цяпер інклюзіўны тэатр “і”

“Чыгунка”

Пакуль мы рыхтавалі “Флейту”, Кастусь Жыбуль стварыў малюнак зусім не на тэмы спектакля. На ім была сабачая чыгунка. Як выявілася, у Кастуся быў свой фантастычны твор, дзе існуе чыгунка са станцыямі Сабачанская і Кацінская, персанажы з дзіўнымі імёнамі, якія ездзяць адно да аднаго ў госці. І злодзей Кот-Наадварот, які змяняе таблічкі станцый.

“Мы не дзелім дзяцей на “асаблівых” і звычайных”: інклюзіўная п’еса “Чыгунка”

Твор быў яркі, у яго было ўключана шмат сноў, якія бачыў Кастусь, але дзеянне не выбудоўвалася. Мы вырашылі, што паводле твора ўсё ж такі створым спектакль. Кастусь — хлопчык з аўтызмам, ён проста пераносіў свой унутраны свет у рэальны, у кожным персанажы. Атрымалася, што Кастусь (не толькі аўтар, але і выканаўца галоўнай ролі) грае на сцэне самога сябе і паказвае свой унутраны свет. Пры гэтым перанос персанажаў з фантазіі на сцэну дапамог, і Кастусь можа трымаць залу адзін — без зніжак, як дарослы актор.
Мы паставілі “Чыгунку” ў тым ліку і на Свяце горада, на Дзіцячай чыгунцы, не ведалі, як нашы акцёры адрэагуюць на адкрытую пляцоўку. Аднак атрымаўся сапраўдны інтэрактыў, да якога падключаліся гледачы.

“Казкі ваўчынага лесу”

Гэтая пастаноўка адрозніваецца ад іншых тым, што яна не інклюзіўная: на сцэне толькі чацвёра актораў. Пастаноўку стварылі паводле п’есы Сяргея Казлова “Па зялёных хвалях акіяна”, атрымалася 45-хвілінная экалагічная казка, прэм’еру якой атрымалася зладзіць у сапраўдным лесе — на фэсце “Вялікая бар-рыбалка”, для вельмі вялікай аўдыторыі.

Як і ў выпадку з “Чыгункай”, дзеці самі малявалі сабе касцюмы і зрабілі гэта так удала, што прафесіяналы не змаглі нічога дадаць.

“Цяжка размаўляць пра аўтызм, але размаўляць варта”

“Дрэва казак”

Гэты спектакль аказаўся больш складаным для дзяцей, бо гэта вельмі літаратурная рэч: не спевы і танцы, а празаічны тэкст, які трэба “па-акторску” абыгрываць. Атрымалася п’еса з сямі навел паводле апавяданняў Барыса Сергункова і Яўгена Клюева.

Адна з навел была пастаўленая намі на міжнародным конкурсе “Скрыжаванне”, дзе мы атрымалі лаўрэацтва — другое месца (першага месца ў тым годзе не далі нікому). Нам не паверылі, што ў трупе ёсць дзеці з асаблівасцямі, бо мы пайшлі на сур’ёзны конкурс, і пайшлі без усялякіх “асаблівых становішчаў” і абмежаванняў.

“Аднойчы ў вялізным горадзе”

У нас пыталіся, навошта нам ставіць Дастаеўскага на беларускай мове. Аднак і “Флейта-чарадзейка”, і “Чыгунка” былі беларускамоўнымі, бо мы заахвочваем дзяцей да мовы і беларускай культуры, што, як выявілася, падвышае нават іх паспяховасць у школе.

Зрабіць пастаноўку паводле “Хлопчыка ў Хрыста на ялінцы” мы хацелі яшчэ да “Флейты”, але тут была патрэбная сур’ёзная падрыхтоўка: 3D-праекцыі, вялікая колькасць людзей на сцэне. Але ўрэшце ўсё атрымалася: прэзентаваўшы спектакль у Палацы прафсаюзаў, нядаўна мы змаглі паказаць яго на сцэне Тэатра музычнай камедыі. Вельмі паспяховая пастаноўка — на яе прыйшло 360 абсалютна новых для нас людзей, проста гарадскіх жыхароў. І, што важна, мы таксама з’яўляемся своеасаблівымі “рупарамі” — інфармуем пра праблемы аўтызму, і, спадзяёмся, нашыя новы гледачы задумаліся пра існаванне людзей з асаблівасцямі і паразмаўлялі пра гэта з уласнымі дзецьмі. Звычайна ж такія тэмы ў нас мала абмяркоўваюцца.

“Хто апошні?” Дзіцячыя галасы за выбудаваным мурам

“Восем пачуццяў для нараджэння чалавека”

У сераду ў нас першая масавая рэпетыцыя новага, двухгадзіннага, спектакля, фабулу якога таксама прыдумаў Кастусь Жыбуль, а іншыя дзеці сталі суаўтарамі.

У кожнага дзіцяці ёсць складаны перыяд пераходу ад дзяцінства, дзе мала хто можа застацца з ім поруч. Мы сядзелі і разважалі з дзецьмі пра розныя пачуцці. Той самы Кастусь распавядаў, што значыць “у мяне ўсялілася злосць” і як гэта пераносіць. Бацькі часам насцярожвалі: “Мая дачка з усіх пачуццяў абрала злосць, ці ўсё добра?”

Сэнс у тым, што мы гэтыя пачуцці прагаворваем цягам васьмі розных навел, нам будуць дапамагаць прафесійныя артысты балету. Паспрабуем выказаць кожнае пачуццё, хоць гэта і амаль немагчыма. Як сказаў Кастусь Жыбуль, “урэшце ўсе пачуцці пераўтвараюцца ў мой твар”.

Юрась Ускоў

Праект “Семейный инклюзивный театр “і”  стаў адным з фіналістаў курса Biz4all-2, які паспяхова ажыццяўляецца ў межах праграмы “Інкубатар сацыяльнага прадпрымальніцтва”. Арганізатарм гэтай праграмы з’яўляецца ОДБ Брусель (Бельгія) у партнёрстве з TNUNetworkUniversity (Нідэрланды) і пры фінансавай падтрымцы Еўрасаюза (больш падрабязна глядзіце на biz4all.eu).