Гродна працягвае заставацца адным з літаратурных фарпостаў у рэгіёнах. У выдавецтве «Кнігазбор» пабачыў свет ужо чацвёрты том альманаху «Новы замак», складзены гродзенскай філіяй ГА «Саюз беларускіх пісьменнікаў».
Агульнавядома, што Гародня ўвесь час знаходзілася ў авангардзе літаратурнага жыцця Беларусі. Пачынаючы з часоў “нашаніўства”, калі тут арганізаваўся гурток беларускай моладзі, першая суполка для знакамітай Зоські Верас, да эпохі БНР, шасцідзясятніцтва Васіля Быкава і Аляксея Карпюка, Дануты Бічэль, трывалых цэнтраў беларушчыны на падворку Ларысы Геніюш ў Зэльве, у музеі Алеся Белакоза ў Гудзевічах – і аж да 1980-х, калі ў Гродне з’явілася суполка постмадэрністаў Юры Пацюпы, Андрэя Пяткевіча, Юры Гуменюка, Эдуарда Мазько. Жыццё на памежжы сутыкала гарадзенскіх літаратараў з польскай, літоўскай, рускай культурамі, што дабратворна ўздзейнічала на іх творчую манеру і светапогляд.
У 2010-я гады Гродна застаецца пунктам прыцягнення творчых сіл, нягледзячы на моцную і традыцыйную для Беларусі цэнтралізацыю ў Мінску. Тут ствараюць нацыянальную літаратуру паэты і празаікі, барды і крытыкі, перакладчыкі і эсэісты.
У новым выпуску “Новага Замку” друкуецца шасцёра паэтак і паэтаў. Гэта Анатоль Брусевіч, Святлана Куль, Мечыслаў Курыловіч, Аліна Паўлоўская, Ала Петрушкевіч, Зміцер Цеслянок. Чытач знойдзе тут і філасофскую лірыку, і пародыі, пачаткоўцаў і сталых аўтараў.
*
Жывіце тут, што вам адмераў час –
Чужая навалач, брыда, імперскі пыл.
Адное ў Бога папрашу для вас –
Каб не хавалі ля маіх магіл.
Каб вы маіх не зганьбілі дзядоў,
Каб ля матулі з бацькам не ляглі,
Хай вам прызначыць нейкі іншы схоў,
Два метры нейкай іншае зямлі.
(Святлана Куль)
У празаічным аддзеле альманаху “Новы замак” з апавяданнямі выступаюць вядомыя літаратары, аўтаркі і аўтары ўласных кніг: Валянцін Дубатоўка з аповедам “Анёл”, Міхась Зізюк (“Планктон”), Мікола Канановіч (“Мазутчыкі”), Віктар Сазонаў (“Гонар эпохі, альбо Быль пра цыгарэты і чужыя выбары”), Ала Петрушкевіч публікуе “Шчонаўскія абразкі”.
Асабліва насычаным атрымаўся раздзел эсэістычны: тут і краязнаўчыя матэрыялы і ўспаміны, падарожныя нарысы і калумністыка. Адмысловае месца займае тэкст Сяргея Астраўца, рэдактара альманаха “Новы замак”, пра незалежнага выдаўца Аляксандра Рыжага і прыватнае выдаветцва “ЮрСаПрынт”, якое выпусціла нямала кніг пра гісторыю Гародні.
Звяртаюць на сябе ўвагу ўспаміны Аляксея Пяткевіча, патрыярха гарадзенскага літаратуразнаўства і краязнаўства, якому ў сакавіку спаўняе 85 гадоў. У мемуарах “На пачатку ліпеня 44-га” Аляксей Пяткевіч распавядае пра дні адыходу нямецкай арміі на захад, пра падзеі, якімі яму давялося быць сведкам.
З мемарыяльных публікацый варта адзначыць нізку вершаў Эдуарда Мазько, які заўчасна пайшоў з жыцця ў 2011 годзе. Але найбольшую цікавасць у чытача, бадай, выклікае тэкст, падрыхтаваны Сяргеем Чыгрынам. Гэта публікацыя твораў Самсона Пярловіча, чальца беларускага антысавецкага супраціву ў паваенны час. Ён, і гэта ці не адзіны выпадак у тагачаснай беларускай паэзіі, выступіць у 1947 годзе з вершам супраць Сталіна:
Бо Сталін-тыран, і старых, і малых
Запрогшы ў прыгонныя ёрмы,
Нявіннай крывёй суцяшае іклы,
Каму колькі жыць, ставіць нормы…
У публікацыі апісаны і далейшы лёс Пярловіча: яго, разам з дзясяткамі іншымі ўдзельнікамі Саюзу Вызвалення Беларусі, здаў правакатар Алесь Бажко, у далейшым пісьменнік, аўтар прапагандысцкіх кніг, натхнёных архівамі Камітэта дзяржаўнай бяспекі БССР.
Новы нумар альманаха “Новы замак”, заснаванага ў 2012 годзе, дае вычарпальнае ўяўленне пра сучасную літаратуру Гарадзеншчыны, знаёміць з новымі імёнамі, распавядае пра культурнае жыццё рэгіёна.
