Пачатак верасня – найважнейшы перыяд у гісторыі Беларусі, мы святкуем бадай што галоўную вайсковую перамогу краіны. Кампанія “Будзьма беларусамі!” распытала гісторыка і літаратара Уладзіміра Арлова пра тры самыя значныя ваенныя перамогі ў гісторыі.
Калі казаць пра самыя значныя ў гісторыі Беларусі бітвы, то гэта будуць бітва на Сініх водах, Грунвальдская бітва і Аршанская бітва.
Першая з іх паклала пачатак вызваленню ўсходнеславянскіх земляў ад татара-манголаў, былі вызваленыя ўкраінскія землі і далучаныя да тэрыторыі Вялікага Княства. Варта дадаць, што Беларусь, у адрозненне ад Расіі, прыгнёту ардынцаў у сваёй гісторыі не ведала. Расійскія гісторыкі стварылі міф пра тое, што пачатак вызвалення ідзе ад Кулікоўскай бітвы, але гэта пярэчыць гістарычным фактам. Напрыклад, маскоўскі князь Дзмітрый Іванавіч праз некалькі месяцаў пасля Кулікоўскай бітвы прызнаў сябе васалам арды, і сто гадоў Масковія плаціла ганебную даніну, а князі ездзілі атрымліваць ярлыкі на вялікае княжаннне. Ды і вызваленне Масковіі ад татарскага ярма стала толькі вонкавым – бо Масква пераняла дзяржаўную будову арды і па сутнасці зрабілася яе адлюстраваннем. Пра гэта сведчыла жорсткае аднаўладдзе, сляпая падначаленасць халопаў гасударавых, ідэя ўлады над усім светам, што знайшла сваё выяўленне ў вядомай формуле: “Два Рима пало, а Москва третий есть, а четвертому не быти”. Таму першай буйной вызваленчай бітвай стала сіняводская, калі войскі Альгерда разбілі злучаныя сілы трох ханаў і вызвалілі ад прыгнёту вялікі абшар украінскіх земляў.
Казаць пра Грунвальд – гэта як тлумачыць відавочныя рэчы. Дзякуй Богу, значнасць гэтай бітвы ўжо трывала ўвайшла ў нашую свядомасць, хоць тады, калі я быў вучнем, у школьным падручніку гісторыі ГБ прысвячалася роўна чатыры з паловай радкі, з якіх абсалютна немагчыма было зразумець маштаб і яе значнасць.
Што тычыцца Аршанскай бітвы, угодкі якой мы адзначае гэтымі днямі, то яна ўвайшла ў падручнікі ваеннага мастацтва па ўсёй Еўропе. Невыпадкова перамога нашых войскаў пад Оршай мела надзвычай шырокі розгалас у Еўропе: пра разгром маскавітаў паведамлялі газеты-ўлёткі ў Рыме, Ляйпцыгу… Тры дні трыумф літвінскай зброі святкаваўся на Вацлаўскім пляцы ў Празе. Гетамана Астроўскага называлі другім Ганібалам і вылучалі бітву як узор бліскучай перамогі над значна большымі сіламі саперніка. Трэба сказаць, што нават расійскія гісторыкі аддалі даніну нашым ваярам, у тым ліку Карамзін, які пісаў пра тое, што “ліцвіны ніколі не атрымлівалі такой перамогі над расіянамі”. У часы незалежнай Беларусі Аршанская бітва безумоўна адыгрывае сваю ролю ў выбудове нацыі і ўмацаванні нацянальнай ідэі.
Запісаў Мікалай Левертаў
