Прапануем Вам падборку знакавых датаў на тыдзень. Ёсць за што парадавацца, па чым пасумаваць, пра што задумацца. Кожная дата — кавалачак гісторыі, карысны не толькі як артэфакт мінулага, але і «пасланне ў бутэльцы» для нас сённяшніх.
Чытайце, думайце, рабіце высновы.
У гэты дзень 69 гадоў таму пабачыў свет першы нумар моладзевага літаратурнага часопіса «Маладосць». На вокладцы быў партрэт Іосіфа Сталіна, які памёр у сакавіку таго ж года.
З’яўленне новага выдання азнаменавала новую эпоху. Краіна пакрысе адыходзіла ад сталіншчыны і вярталася да новага жыцця. І новае выданне стаяла ў авангардзе гэтых працэсаў.
Узначаліў «Маладосць» малады пісьменнік-франтавік Аляксей Кулакоўскі, які страціў сваю пасаду ў 1958 годзе пасля публікацыі аповесці «Дабрасельцы», дзе былі адлюстраваныя рэаліі калектывізацыі.
У розны час праз часопіс прайшлі ў той або іншай ролі амаль усе зоркі беларускай літаратуры: Васіль Быкаў, Уладзімір Караткевіч, Іван Мележ, Леанід Дайнека, Андрэй Федарэнка, Юры Станкевіч ды іншыя.
Зараз часопіс разам з «Полымем» і «Нёманам» выходзіць пад эгідай выдавецтва «Мастацкая літаратура».
Будучы беларускі паэт і празаік з’явіўся на свет у вёсцы Бабышкі Мёрскага раёна на Віцебшчыне.
У 1962 годзе скончыў Магілёўскае медыцынскае вучылішча, у 1967 годзе — факультэт журналістыкі Львоўскага вышэйшага ваенна-палітычнага вучылішча.
З 1977 года працаваў у газеце «Вячэрні Мінск», з 1980 года — на Дзяржтэлерадыё БССР, у 1982–1996 гадах — у выдавецтве «Юнацтва», адначасова ў 1992–1994 гадах — у Нацыянальным навукова-асветніцкім цэнтры імя Францыска Скарыны. У 1996–1999 гадах — вучоны сакратар Літаратурнага музея Янкі Купалы.
Друкавацца пачаў з 1959 года. Аўтар шматлікіх зборнікаў вершаў, публіцыстыкі і кніжак для дзяцей. У 1990-я гады выдаваў зборнік гістарычных тэкстаў «Бацькаўшчына», дзе друкаваліся як вядомыя, так і не зусім аўтары. У пэўным сэнсе гэта было пераадкрыццём нашай літаратуры. Узнагароджаны латвійскім ордэнам Трох Зорак і ордэнам Францыска Скарыны.
У гэты дзень спаўняецца 125 гадоў з дня нараджэння беларускага графіка Анатоля Тычыны.
Тычына з’явіўся на свет у вёсцы Грузджай у Літве. У 1917 годзе скончыў рабфак мастацтваў, а праз тры гады Омскую мастацкую школу імя М. Урубеля. Удзельнік мастацкіх выстаў з 1919 года.
Працаваў у розных тэхніках станковай і кніжнай графікі, станковым жывапісе, адзін з заснавальнікаў беларускай кніжнай графікі.
Работы Анатоля Тычыны знаходзяцца ў Нацыянальным мастацкім музеі Рэспублікі Беларусь, фондах БСМ, Літаратурным музеі Янкі Купалы ў Мінску.
Памёр 22 снежня 1986 года.
Бібліятэка імя У. І. Леніна, 1940 год.
Валенцій Ваньковіч паходзіў са шляхецкага роду XIV стагоддзя, прадстаўнікі якога займалі дзяржаўныя пасады ў ВКЛ. Дзед Ваньковіча браў удзел у паўстанні Тадэвуша Касцюшкі і нават уваходзіў у ягоны ўрад.
Сям’я Ваньковіча валодала сядзібамі ў Вялікай і Малой Сляпянцы, якія цяпер уваходзяць у межы Мінска, дзе і правёў сваё дзяцінства будучы мастак. Адукацыю малады чалавек пачаў у Полацкім езуіцкім калегіуме, а пазней паступіў на аддзяленне літаратуры і прыгожых мастацтваў Віленскага ўніверсітэта. Быў сябрам Таварыства філаматаў, але праблемаў праз гэта не зведаў. За дасягненні ў вучобе быў за сродкі ўніверсітэта накіраваны ў Імператарскую акадэмію мастацтваў у Санкт-Пецярбургу для заканчэння мастацкай адукацыі.
Чытайце яшчэ: Сляпянскія вандроўкі. Вяртаем з нябыту забытую гісторыю Мінска
Пасля разгрому паўстання 1830–1831 гадоў выехаў у эміграцыю. Шмат вандраваў па Еўропе. Працяглы час жыў у Парыжы, дзе і памёр ва ўзросце 42 гадоў. Пахаваны на могілках Сэн-Дэні непадалёк ад Манмартра.
Без карцін Валенція Ваньковіча немагчыма ўявіць беларускае мастацтва ХІХ стагоддзя.
Будучы ўдзельнік паўстання 1863–1864 гадоў з’явіўся на свет у шляхецкай сям’і ў маёнтку Кункулка Лідскага павета. Яго старэйшыя браты — Францішак і Аляксандр — адбылі катаргу за створаны ў 1848 годзе «Саюз літоўскай моладзі».
Вучыўся Цітус Якуб Далеўскі ў Віленскай гімназіі ў адным класе з Францішкам Багушэвічам ды іншымі будучымі паўстанцамі. Потым працягнуў адукацыю ў Маскоўскім універсітэце, які кінуў пасля пачатку паўстання.
Адзін з блізкіх сябраў Кастуся Каліноўскага і адпаведна адзін з кіраўнікоў паўстання. Арыштаваны 20 снежня 1863 года на кватэры ўдавы паэта Уладзіслава Сыракомлі. За ўдзел у паўстанні быў прыгавораны да расстрэлу, які адбыўся на Лукішскай плошчы ў Вільні 11 студзеня 1864 года.
Парэшткі Цітуса Далеўскага былі знойдзеныя ў часе археалагічных раскопак на гары Гедыміна ў 2017 годзе і перапахаваныя разам з Кастусём Каліноўскім і іншымі паўстанцамі на могілках Росы.
Адзін з персанажаў рамана Уладзіміра Караткевіча «Каласы пад сярпом тваім».
Раман Скірмунт
У гэты дзень Рада БНР даручыла Раману Скірмунту фарміраванне новага ўрада Беларускай Народнай Рэспублікі. З 14 мая да 9 ліпеня 1918 года першы Народны сакратарыят існаваў як пераходны Урад БНР да ўтварэння новага кабінету, які Скірмунт ачоліў 9 ліпеня 1918 года, калі заняў пасады прэм’ер-міністра ўрада БНР і сакратара міжнародных спраў.
У склад новага кабінету акрамя Рамана Скірмунта ўвайшлі: Кіпрыян Кандратовіч — сакратар унутраных спраў, Станіслаў Хржантоўскі — сакратар фінансаў, Радаслаў Астроўскі — сакратар асветы і Павел Аляксюк — загадчык справамі. Пры гэтым легітымнасць другога ўрада БНР не была прызнана Язэпам Варонкам і ягонымі паплечнікамі.
Раман Скірмунт быў ці не адзіным там, хто трымаўся правакансерватыўных паглядаў і выступаў за тое, каб краіна пайшла па капіталістычным шляху развіцця.
21 ліпеня 1918 года пайшоў у адстаўку з пасады старшыні ўрада. На наступны дзень быў сфармаваны трэці ўрад на чале з Іванам Серадой.
У гэты дзень спаўняецца 140 гадоў з дня нараджэння першага народнага артыста Беларусі Уладзіслава Галубка.
Уладзіслаў Голуб — а менавіта так гучыць сапраўднае прозвішча вядомага беларускага драматурга і рэжысёра — з’явіўся на свет на станцыі Лясная ў сям’і рабочага-чыгуначніка. Дзед Галубка браў удзел у паўстанні 1863–1864 гадоў пад кіраўніцтвам Кастуся Каліноўскага.
Пачатковую адукацыю атрымаў у царкоўна-парафіяльнай школе ў Мінску. На жыццё зарабляў самымі рознымі заняткамі, але зазвычай нізкакваліфікаванай працай.
Дэбютаваў са сваімі літаратурнымі тэкстамі на старонках «Нашай Нівы» ў 1906 годзе. З 1917 года ў тэатральнай справе. У 1920-я гады ягоны вандроўны тэатр, які называўся «Трупа Галубка», быў самым папулярным у Беларусі.
Быў прызнаны і савецкай уладай. У 1928 годзе Уладзіславу Галубку першаму з тэатральных дзеячаў рэспублікі было прысвоена ганаровае званне народнага артыста БССР.
Арыштаваны ў 1937 годзе органамі НКУС і ў тым жа годзе расстраляны. Рэабілітаваны пасмяротна праз 20 гадоў Вярхоўным Судом БССР.
К. К., budzma.org