Прапануем Вам падборку знакавых датаў на тыдзень. Ёсць за што парадавацца, па чым пасумаваць, пра што задумацца. Кожная дата — кавалачак гісторыі, карысны не толькі як артэфакт мінулага, але і «пасланне ў бутэльцы» для нас сённешніх.

14 сакавіка

1931. Нарадзіўся Павел Місько

Будучы беларускі пісьменнік з’явіўся на свет у шматдзетнай сялянскай сям’і на Случчыне.

У 1955 годзе Скончыў філалагічны факультэт БДУ. Працаваў адказным сакратаром, намеснікам рэдактара давыд-гарадоцкай раённай газеты «Сцяг Леніна». Потым быў супрацоўнікам газеты «Літаратура і мастацтва», часопіса «Полымя», выдавецтва «Мастацкая літаратура».

У друку з 1954 года. Першы зборнік апавяданняў і аповесцей «Калодзеж» пабачыў свет праз тры гады. Шмат пісаў і перакладаў з іншых моваў творы для дзяцей. З 1968 года сябра Саюза пісьменнікаў СССР.

Памёр у 2011 годзе.

15 сакавіка

1994. Прынятая Канстытуцыя Рэспублікі Беларусь

Першая канстытуцыя нашай дзяржавы пасля атрымання незалежнасці ў 1991 годзе. Была прынята на 13-й сесіі Вярхоўнага Савета Рэспублікі Беларусь 12-га склікання, а набыла сілу 30 красавіка 1994 года з моманту яе апублікавання.

Паводле яе, Беларусь абвяшчалася ўнітарнай дэмакратычнай сацыяльна-прававой дзяржавай. Таксама была зацверджана новая форма кіравання — рэспубліка абвяшчалася прэзідэнцкай.

Згодна з Законам «Аб нарматыўных прававых актах Рэспублікі Беларусь», Канстытуцыя — Асноўны Закон Рэспублікі Беларусь, які мае вышэйшую юрыдычную сілу і замацоўвае прынцыпы і нормы прававога рэгулявання найважнейшых грамадскіх адносін.

Канстытуцыя 1994 года абвяшчала адзінай дзяржаўнай мовай беларускую мову. Аднак пасля рэферэндума 1995 г. рускай мове быў нададзены статус дзяржаўнай нароўні з беларускай, а нацыянальная сімволіка — герб «Пагоня» і бел-чырвона-белы сцяг — замененыя на мадыфікаваную савецкую дзяржаўную сімволіку.

16 сакавіка

1928. Забіты Міхаіл Гурын-Маразоўскі

Па біяграфіі гэтага беларускага рэвалюцыянера міжваеннага часу можна смела здымаць фільмы.

Настаўнік паводле адукацыі, прапаршчык кавалерыі ў царскім войску, блізкі да эсэраў падчас рэвалюцыі. Служыў у Чырвонай арміі, вучыўся ў Акадэміі Генштаба. У савецкім Мінску ён мог бы зрабіць неблагую кар’еру, калі б быў канфармістам: у пачатку 1920-х ён рэдагаваў газету «Савецкая Беларусь».

Але неўтаймаваны характар, відаць, не даваў сядзець на месцы. У 1924 годзе ён быў закінуты на тэрыторыю Заходняй Беларусі з мэтай арганізацыі ўзброенага паўстання і далучэння яе да БССР.

Быў забіты ў 1928 годзе баевікамі КПЗБ, актыўным сябрам якой быў сам, паводле рашэння ЦК.

17 сакавіка

1937. Пашпартызацыя ў СССР

У гэты дзень у Савецкім Саюзе быў прыняты закон, які пазбавіў на доўгія гады сялян свабоды перамяшчэння.

Была ўведзена пашпартная сістэма, якая не распаўсюджвалася на сялян. Пашпарты ўводзіліся толькі для жыхароў гарадоў, працоўных паселішчаў, новабудоўляў і саўгасаў.

Сяляне, як і ў часы прыгоннага права, аказаліся намёртва прывязанымі да месца свайго пражывання. Яны павінны былі працаваць за так званыя працадні і фактычна бясплатна, паколькі іншага выбару ў іх проста не было. У калгас добраахвотна-прымусова запісвалі з 16 гадоў усіх, хто жыў на яго тэрыторыі.

Ненармальнасць сітуацыі з пашпартамі ў вёсцы вярхушка СССР змяняць не рашалася нават пасля смерці Сталіна. Закон дзейнічаў да сярэдзіны 70-х гадоў мінулага стагоддзя.

18 сакавіка

1921. Рыжскі мір

У гэты дзень 101 год таму быў падпісаны Рыжскі мірны дагавор паміж Савецкай Расіяй і Польшчай, які паклаў канец савецка-польскай вайне 1919–1921 гадоў.

На перамовах у Рызе не прысутнічалі беларускія дэлегацыі. Да іх не дапусцілі ні прадстаўнікоў БНР, ні прадстаўнікоў БССР. Хаця Аляксандр Чарвякоў разам з паплечнікамі і спрабаваў прыняць удзел у перамовах.

Беларуская нацыянальная інтэлігенцыя ва ўсіх кутках свету негатыўна ўспрыняла падзел этнічных беларускіх тэрыторый паміж дзвюма дзяржавамі. Адпаведныя сюжэты можна адшукаць у творах Янкі Купалы, Якуба Коласа ды іншых беларускіх творцаў.

Беларусь апынулася разарванай напалам на доўгія 18 гадоў.

19 сакавіка

1895. Нарадзіўся Тамаш Грыб

Вядомы беларускі грамадска-палітычны і культурніцкі дзеяч нарадзіўся 7 сакавіка 1895 года ў вёсцы Паляны каля Свянцян. Цяпер гэта тэрыторыя Літоўскай Рэспублікі.

Паходзіў з беднай сялянскай сям’і. Навучаўся ў Пецярбургскім псіханеўралагічным інстытуце, дзе зблізіўся з беларускім рухам. Браў удзел у Першай сусветнай вайне.

Актыўны ўдзельнік Першага Усебеларускага з’езда, адзін з аўтараў Устаўных грамат БНР. Уваходзіў у Народны сакратарыят Беларусі — урад БНР, дзе займаў пасаду міністра ўнутраных справаў. Адзін са стваральнікаў у 1918 годзе і лідараў партыі беларускіх сацыялістаў-рэвалюцыянераў.

З 1921 года жыў у Празе, прымаў удзел у дзейнасці ўрада БНР. Там жа і памёр у 1938 годзе.

Цікавы факт: калі ў Смаленску ў 1919 годзе была абвешчана ССРБ, Тамаш Грыб адгукнуўся на старонках газеты «Грамадзянін» кампліментарным артыкулам.

20 сакавіка 

1862. Нарадзіўся Адам Багдановіч

Бацька Максіма Багдановіча з’явіўся на свет у Халопенічах на Барысаўшчыне. У 1882 годзе скончыў Нясвіжскую настаўніцкую семінарыю, быў блізкім да «нарадавольскага» руху.

Займаўся вывучэннем фальклору, этнаграфіяй і мовазнаўствам. З 1908 года пражываў у Яраслаўлі. Да творчасці свайго сына спачатку ставіўся са скепсісам.

У 1920-х гадах перадаў Інстытуту беларускай культуры рукапісы Максіма Багдановіча. Атрымаў ад урада БССР пажыццёвую пенсію, якую скасавалі ў другой палове 1930-х, калі творчасць сына пачалі лічыць «рэакцыйнай».

Памёр у 1940-м годзе ва ўзросце 78 гадоў.