• budzma.by
  • Пра нас
  • Крама
Будзьма беларусамі! Будзьма беларусамі!
telegram www.instagram.com/budzma/ Facebook.com vk.com twitter.com youtube.com
  • Актуаліі
  • Меркаванні
  • Гісторыя
  • Літаратура
  • Гатуем з «Будзьма!»
  • «Разумняты»
  • Словы мацней
  • Вандруем разам
  • Афіша
16.05.2022 | Каляндар

Каляндар з 16 па 22 траўня. Што святкуем? Па чым сумуем?

Прапануем Вам падборку знакавых датаў на тыдзень. Ёсць за што парадавацца, па чым пасумаваць, пра што задумацца. Кожная дата — кавалачак гісторыі, карысны не толькі як артэфакт мінулага, але і «пасланне ў бутэльцы» для нас сённяшніх. 

Чытайце, думайце, рабіце высновы.


16 траўня

1979. Памёр Яўсей Канчар — беларускі палітычны дзеяч, гісторык, публіцыст, вучоны ў галіне эканамічнай геаграфіі.

jausej_kancar.jpg

Гэты беларускі дзеяч сёння амаль забыты, што абсалютна несправядліва з гістарычнага пункту гледжання.

Рэч у тым, што Яўсей Канчар быў не проста ў свой час знаным палітыкам і навукоўцам. Ён быў адным з архітэктараў беларускай дзяржаўнасці. Аднагодак Янкі Купалы і Якуба Коласа стаў адным з кіраўнікоў Беларускага абласнога камітэта, які адыграў значную ролю ў развіцці нацыянальнага руху беларусаў, таксама актыўнічаў у іншых беларускіх арганізацыях.

У снежні 1917 года Яўсей Канчар быў адным з арганізатараў і актыўным удзельнікам Усебеларускага з’езда, каторы разагналі мясцовыя бальшавікі. Непасрэдна звязаны з абвяшчэннем БССР. Быў асабіста знаёмы з Леніным і Сталіным, хаця ніколі камуністычнай ідэалогіі не падзяляў.

Паводле характарыстыкі сучаснікаў быў правым эсэрам.

17 траўня

1934. Расстраляны Міхаіл Кахановіч

Michał_Kachanovič_aut.jpg

Нарадзіўся ў сям’і святара ў вёсцы Вялікія Лукі на гістарычнай Наваградчыне. Меўся пайсці па бацькавым шляху, але падзеі 1905–1907 гадоў у Расійскай імперыі ўнеслі свае карэктывы.

У 1910 годзе скончыў гісторыка-філалагічны факультэт Харкаўскага імператарскага ўніверсітэта. Па яго сканчэнні працаваў выкладчыкам гісторыі ў Вільні.

У 1915 годзе перабраўся ў Магілёў, дзе працу выкладчыка спалучаў з публіцыстычнай і палітычнай дзейнасцю. Відны дзеяч беларускага нацыянальнага руху на Магілёўшчыне.

З канца 1918 года зноў у Вільні. Першы дырэктар Віленскай беларускай гімназіі. Актыўны беларускі дзеяч у міжваеннай Польшчы. Быў сябрам пасольскага клубу.

У 1925 годзе выехаў у БССР, дзе распачалася палітыка беларусізацыі і на якую з вялікім спадзевам глядзелі беларусы ў эміграцыі.

Арыштаваны ў 1933 годзе па справе так званага «Беларускага нацыянальнага цэнтру». Прысуджаны да расстрэлу. У 1956 годзе рэабілітаваны.

18 траўня

1972. Нарадзіўся Аляксандр Кулінковіч

Kulinkovich.jpg

Харызматычны лідар гурта Neuro Dubel і легендарны беларускі рок-музыка з’явіўся на свет у Смалявічах. Ва ўзросце пяці гадоў разам з сям’ёй перабраўся ў Мінск.

У 1989 годзе заснаваў панк-рок гурт Neuro Dubel, які стаў візітоўкай беларускай цяжкой музыкі. Нягледзячы на тое, што ў сваёй творчасці гурт быў пераважна рускамоўны, паводле свайго духу ён быў абсалютна беларускім.

У дыскаграфіі калектыву маецца і цалкам беларускамоўная плытка — альбом «Танкі» 2004 года. Таксама Кулінковіч спяваў у праекце Лявона Вольскага «Крамбамбуля». Быў удзельнікам грамадскай культурніцкай кампаніі «Будзьма беларусамі!» ад моманту яе заснавання.

Памёр ва ўзросце 46 гадоў ад лёгачнай недастатковасці.

19 траўня

1929. Нелегальны з’езд ТБШ

tbsh.jpg

У гэты дзень у Вільні, нефармальнай сталіцы Заходняй Беларусі, адбыўся нелегальны з’езд Таварыства беларускай школы.

Таварыства было створана ў ліпені 1921 года і стала адной з найбуйнейшых беларускіх грамадскіх арганізацый у міжваеннай Польшчы. Першапачаткова ТБШ была абсалютна лаяльнай структурай да ўладаў спачатку так званай Сярэдняй Літвы, а потым і Другой Рэчы Паспалітай.

Сярод тых, хто складаў ядро арганізацыі, былі і тыя, хто з сімпатыяй глядзеў на БССР і агітаваў не толькі за нацыянальную справялівасць, але і за сацыяльную. Таму з часам стаўленне польскіх уладаў да таварыства змянілася, і ў жніўні 1928 года дзейнасць ягонай галоўнай управы была забароненая.

Менавіта таму ў 1929 годзе і адбыўся нелегальны з’езд, дзе рэй вялі прасавецкія актывісты. У ліпені таго ж года забарона на дзейнасць польскімі ўладамі была знятая. Тым не менш у 1936 годзе дзейнасць таварыства была цалкам забаронена.

20 траўня

1902. Нарадзіўся Язэп Пушча

Jazep_Pušča2.jpg

Іосіф Паўлавіч Плашчынскі, а менавіта так звалі гэтага беларускага паэта, з’явіўся на свет у Каралішчавічах на Міншчыне.

У 1918–1921 гадах вучыўся ў Мінскім рэальным вучылішчы. У 1921–1922 — слухач курсаў беларусазнаўства пры Наркамасветы БССР. У 1921–1926 гадах працаваў настаўнікам, потым у Інстытуце беларускай культуры.

Быў у ліку шасці літаратараў, якія ў 1923 годзе заснавалі літаратурнае аб’яднанне «Маладняк». У 1926 годзе разам з Уладзімірам Дубоўкам, Адамам Бабарэкам, Кузьмой Чорным ды іншымі адоранымі творцамі выйшаў з «Маладняку» і стварыў «Узвышша».

Па выдуманай справе «Саюза вызвалення Беларусі» арыштаваны ў 1930 годзе і асуджаны да высылкі, з якой вярнуўся на Беларусь толькі ў 1958 годзе пасля рэабілітацыі.

Аўтар цэлага шэрагу зборнікаў паэзіі. У 1925 годзе апублікаваў «Вершы аб Вільні», дзе апяваў старажытную беларускую сталіцу:

O, Biльня, кpывiцкaя Meккa!

O, мecтa, — ўcё цyд, xapacтвo!

Дзяpжaўнaя дyмнacць пaвeкaў,

Узнятa paшyчa бpывo!

Пасля высылкі жыў і працаваў у Мінску, дзе і памёр у 1964 годзе. Пахаваны ў родных Каралішчавічах.

21 траўня

1841. Памёр Юльян Урсын Нямцэвіч

niamcevich.jpg

Вядомы вялікалітоўскі палітычны дзеяч, пісьменнік і гісторык нарадзіўся ў 1758 годзе на Берасцейшчыне ў шляхецкай сям’і.

Byчыўcя ў Бpэcцкaй кaлeгii, a ў 1770 годзе выправіўся ў Bapшaўcкi кaдэцкi кopпyc. Пасля вучобы шмат вандраваў па еўрапейскіх краінах з вядомым мецэнатам Адамам Казімірам Чартарыйскім, пры якім быў aд’ютaнтaм.

Быў дэпyтaтaм гicтapычнaгa Чaтыpoxгaдoвaгa ceймa, дзе адстойваў дэмакратычныя і патрыятычныя погляды. Актыўна выступаў супраць падзелаў Рэчы Паспалітай.

Удзельнічаў у паўстанні пад кіраўніцтвам Тадэвуша Касцюшкі, быў яго aд’ютaнтaм. Разам з ім быў цяжка паранены і трапіў у палон падчас вырашальнай бітвы пад Мацяёвіцамі. З ім жа пасля паразы паўстання выехаў у Амерыку. Быў добра знаёмы і падтрымліваў сяброўскія адносіны з Toмacaм Джэфepcaнaм i Джopджaм Baшынгтoнaм.

У 1807 годзе вярнуўся на радзіму і цалкам прысвяціў сябе літаратурнай і навуковай справе. У 1830 годзе не проста далучыўся да паўстанцаў, але і ўвайшоў y cклaд Чacoвaгa ўpaдa.

Пасля разгрому паўстання ў 1831 годзе выехаў у Парыж, дзе і пражываў да свайго скону.

22 траўня

1928. Скончыўся суд над сябрамі «Грамады»

hramada_1928_aut.jpg

У гэты дзень у Вільні скончыўся гучны судовы працэс над 56 лідарамі і актывістамі Беларускай сялянска-работніцкай грамады.

Афіцыйна Беларуская сялянска-работніцкая грамада была забаронена ўладамі Другой Рэчы Паспалітай 95 гадоў таму, у сакавіку 1927 года.

«Грамада» — легальная палітычная партыя міжваеннага часу ў Заходняй Беларусі. Яна была самай масавай арганізацыяй левага кшталту не толькі ў гэтым рэгіёне Польшчы, але ва ўсёй Еўропе. Колькасць сяброў вар’іруецца па розных ацэнках ад 100 да 150 тысяч чалавек.

Дзейнічала ў 1925–1927 гадах. Сярод лідараў Браніслаў Тарашкевіч, Сымон Рак-Міхайлоўскі ды іншыя вядомыя беларусы. У студзені 1927 года яны апынуліся за кратамі, а ў траўні 1928 года прысуджаныя да вялікіх турэмных тэрмінаў.

Лідары «Грамады» мелі вялікую сімпатыю да Савецкага Саюза і БССР у прыватнасці, што потым адыграла фатальную ролю ў іхным жыцці. Бо калі яны перабраліся ў Мінск, і Тарашкевіч, і Рак-Міхайлоўскі былі рэпрэсаваныя бальшавікамі.

К. К. budzma.org

Апошняе ў рубрыцы:

valiancina_shauchenka
Грамадства

Былы дэпутат Вярхоўнага Савета, стваральнік газеты «Пагоня» Мікола Маркевіч сустракае юбілей за кратамі

21 чэрвеня Маркевіча затрымалі на працоўным месцы ў Гродне, потым прысудзілі 10 сутак адміністрацыйнага арышту...

valiancina_shauchenka
Грамадства Літаратура

«Мы заўжды пачыналі з «жы-»... Верш ад Насты Кудасавы

Беларуская паэтка Наста Кудасава на сваёй старонцы ў Фэйсбук апублікавала кранальны верш пра мову. Як ні пераключай...

valiancina_shauchenka
Грамадства

У часопісе «Вясёлка» змяніўся галоўны рэдактар, які працаваў з 1978 года

У дзяржаўнага літаратурна-мастацкага выдання для малодшых школьнікаў — часопіса «Вясёлка» ўпершыню за некалькі...

valiancina_shauchenka
Культура Беларуская мова

Павел Севярынец за кратамі стварыў віктарыну на 330 пытанняў

Павел Севярынец стварыў хрысціянскую віктарыну. Павел складаў віктарыну каля двух год, седзячы на Валадарцы, у Магілёве...

Апошнія навіны

    Грамадства
    Былы дэпутат Вярхоўнага Савета, стваральнік газеты «Пагоня» Мікола Маркевіч сустракае юбілей за кратамі
    Грамадства Літаратура
    «Мы заўжды пачыналі з «жы-»... Верш ад Насты Кудасавы
    Грамадства
    У часопісе «Вясёлка» змяніўся галоўны рэдактар, які працаваў з 1978 года
    Культура Беларуская мова
    Павел Севярынец за кратамі стварыў віктарыну на 330 пытанняў
    Грамадства
    Як адвесці вайну ад Беларусі?
    Грамадства
    Прайшоў год пасля затрымання эксперткі Таццяны Кузінай. Сутнасць абвінавачванняў дагэтуль невядомая
    Культура Грамадства
    Цэнтр новых ідэй аб’яўляе набор на курс Belarus Urban Fellowship
    Грамадства Гісторыя
    У Крэўскім замку знайшлі тунэль XIV стагоддзя. Чым карысная гэтая знаходка?
    Грамадства Вандруем разам
    Мар­шрут па Ку­па­ла­вым краі
    Грамадства
    Актывістка Бондарава зноў вядзе вайну з кнігамі. На гэты раз — у краме «Green»
    Культура Грамадства Музыка Беларусы свету
    «Всё, что было, разделилось на до и после». Гурт «Би-2» выпусціў антываенны кліп на песню «Калыханка»
    Культура Літаратура Беларуская мова
    Бог беларускай паэзіі, які абудзіў краіну. Андрэй Хадановіч выпусціў новае відэа, прысвечанае Янку Купалу
    Спорт
    Галоўныя фаварыты Кубка Беларусі пацвердзілі свой статус
    Грамадства Гісторыя
    20 страчаных помнікаў архітэктуры Беларусі (з ілюстрацыямі!)
    Грамадства
    Звольнілі дырэктара бібліятэкі Акадэміі навук Аляксандра Грушу

Афіша

  • 29.06

    ПАДЗЕЯ ДНЯ: Лекцыя Уладзімера Арлова «Стагоддзе змагання. Ад Агінскага да Багушэвіча» ў Варшаве

  • 29.06 — 24.07Выстава Марка Шагала ў Варшаве
  • 29.06 — 30.06Творы Руфіны Базловай на выставе «The Medium is the Message: Flags and Banners» у ЗША
  • 29.06 — 30.07Выстава «Янка Купала і Якуб Колас. Досціпы ад класікаў» у Мінску
  • 29.06 — 30.06Выстава маляванак па матывах твораў Марка Шагала ў Мінску
  • 29.06 — 14.08Фотавыстава Віталя Бутырына «Паэтыка фотаграфікі» ў Мінску
  • 29.06 — 30.06Выстава разьбяра па дрэве Барыса Васількова ў Гомелі
  • 29.06 — 10.08Спаборніцтва па спартыўным арыентаванні Street-O ў Гродне

УСЕ ПАДЗЕI

Рассылка навінаў

Важнае пра нас

  • Што такое "Будзьма беларусамі!"
  • Рэкламадаўцам
  • Асобы кампаніі
  • Усе праекты "Будзьма!"
  • Рэдакцыйная пошта: razam@budzma.org

Папулярнае

    • «Дзейнічай як ЕГУ»: студэнтка ЕГУ абвесціла сухую галадоўку ля ўваходу ва ўніверсітэт
    • Усё можна перажыць, калі падабраць правільную песню: ТОП-5 беларускіх трэкаў ад Сяргея Башлыкевіча
    • Актывістка Бондарава зноў вядзе вайну з кнігамі. На гэты раз — у краме «Green»
    • Здзек з Васіля Быкава
    • Вялікае перасяленне народаў 2020-2022-... Не канец, а толькі пачатак
© Грамадская культурніцкая кампанія «Будьма беларусамі!», 2008-2019.
Логотип
Распрацавана і звярстана Логотип компании IBWM