• budzma.org
  • Пра нас
  • Крама
Будзьма беларусамі! Будзьма беларусамі!
telegram www.instagram.com/budzma/ Facebook.com vk.com twitter.com youtube.com
  • Актуаліі
  • Меркаванні
  • Гісторыя
  • Літаратура
  • «Музыка»
  • Гатуем з «Будзьма!»
  • «Гісторыя за 5 хвілін»
  • «Трызуб і Пагоня»
  • «Разумняты»
  • Вандруем разам
  • Афіша
16.05.2022 | Каляндар

Каляндар з 16 па 22 траўня. Што святкуем? Па чым сумуем?

Прапануем Вам падборку знакавых датаў на тыдзень. Ёсць за што парадавацца, па чым пасумаваць, пра што задумацца. Кожная дата — кавалачак гісторыі, карысны не толькі як артэфакт мінулага, але і «пасланне ў бутэльцы» для нас сённяшніх. 

Чытайце, думайце, рабіце высновы.


16 траўня

1979. Памёр Яўсей Канчар — беларускі палітычны дзеяч, гісторык, публіцыст, вучоны ў галіне эканамічнай геаграфіі.

jausej_kancar.jpg

Гэты беларускі дзеяч сёння амаль забыты, што абсалютна несправядліва з гістарычнага пункту гледжання.

Рэч у тым, што Яўсей Канчар быў не проста ў свой час знаным палітыкам і навукоўцам. Ён быў адным з архітэктараў беларускай дзяржаўнасці. Аднагодак Янкі Купалы і Якуба Коласа стаў адным з кіраўнікоў Беларускага абласнога камітэта, які адыграў значную ролю ў развіцці нацыянальнага руху беларусаў, таксама актыўнічаў у іншых беларускіх арганізацыях.

У снежні 1917 года Яўсей Канчар быў адным з арганізатараў і актыўным удзельнікам Усебеларускага з’езда, каторы разагналі мясцовыя бальшавікі. Непасрэдна звязаны з абвяшчэннем БССР. Быў асабіста знаёмы з Леніным і Сталіным, хаця ніколі камуністычнай ідэалогіі не падзяляў.

Паводле характарыстыкі сучаснікаў быў правым эсэрам.

17 траўня

1934. Расстраляны Міхаіл Кахановіч

Michał_Kachanovič_aut.jpg

Нарадзіўся ў сям’і святара ў вёсцы Вялікія Лукі на гістарычнай Наваградчыне. Меўся пайсці па бацькавым шляху, але падзеі 1905–1907 гадоў у Расійскай імперыі ўнеслі свае карэктывы.

У 1910 годзе скончыў гісторыка-філалагічны факультэт Харкаўскага імператарскага ўніверсітэта. Па яго сканчэнні працаваў выкладчыкам гісторыі ў Вільні.

У 1915 годзе перабраўся ў Магілёў, дзе працу выкладчыка спалучаў з публіцыстычнай і палітычнай дзейнасцю. Відны дзеяч беларускага нацыянальнага руху на Магілёўшчыне.

З канца 1918 года зноў у Вільні. Першы дырэктар Віленскай беларускай гімназіі. Актыўны беларускі дзеяч у міжваеннай Польшчы. Быў сябрам пасольскага клубу.

У 1925 годзе выехаў у БССР, дзе распачалася палітыка беларусізацыі і на якую з вялікім спадзевам глядзелі беларусы ў эміграцыі.

Арыштаваны ў 1933 годзе па справе так званага «Беларускага нацыянальнага цэнтру». Прысуджаны да расстрэлу. У 1956 годзе рэабілітаваны.

18 траўня

1972. Нарадзіўся Аляксандр Кулінковіч

Kulinkovich.jpg

Харызматычны лідар гурта Neuro Dubel і легендарны беларускі рок-музыка з’явіўся на свет у Смалявічах. Ва ўзросце пяці гадоў разам з сям’ёй перабраўся ў Мінск.

У 1989 годзе заснаваў панк-рок гурт Neuro Dubel, які стаў візітоўкай беларускай цяжкой музыкі. Нягледзячы на тое, што ў сваёй творчасці гурт быў пераважна рускамоўны, паводле свайго духу ён быў абсалютна беларускім.

У дыскаграфіі калектыву маецца і цалкам беларускамоўная плытка — альбом «Танкі» 2004 года. Таксама Кулінковіч спяваў у праекце Лявона Вольскага «Крамбамбуля». Быў удзельнікам грамадскай культурніцкай кампаніі «Будзьма беларусамі!» ад моманту яе заснавання.

Памёр ва ўзросце 46 гадоў ад лёгачнай недастатковасці.

19 траўня

1929. Нелегальны з’езд ТБШ

tbsh.jpg

У гэты дзень у Вільні, нефармальнай сталіцы Заходняй Беларусі, адбыўся нелегальны з’езд Таварыства беларускай школы.

Таварыства было створана ў ліпені 1921 года і стала адной з найбуйнейшых беларускіх грамадскіх арганізацый у міжваеннай Польшчы. Першапачаткова ТБШ была абсалютна лаяльнай структурай да ўладаў спачатку так званай Сярэдняй Літвы, а потым і Другой Рэчы Паспалітай.

Сярод тых, хто складаў ядро арганізацыі, былі і тыя, хто з сімпатыяй глядзеў на БССР і агітаваў не толькі за нацыянальную справялівасць, але і за сацыяльную. Таму з часам стаўленне польскіх уладаў да таварыства змянілася, і ў жніўні 1928 года дзейнасць ягонай галоўнай управы была забароненая.

Менавіта таму ў 1929 годзе і адбыўся нелегальны з’езд, дзе рэй вялі прасавецкія актывісты. У ліпені таго ж года забарона на дзейнасць польскімі ўладамі была знятая. Тым не менш у 1936 годзе дзейнасць таварыства была цалкам забаронена.

20 траўня

1902. Нарадзіўся Язэп Пушча

Jazep_Pušča2.jpg

Іосіф Паўлавіч Плашчынскі, а менавіта так звалі гэтага беларускага паэта, з’явіўся на свет у Каралішчавічах на Міншчыне.

У 1918–1921 гадах вучыўся ў Мінскім рэальным вучылішчы. У 1921–1922 — слухач курсаў беларусазнаўства пры Наркамасветы БССР. У 1921–1926 гадах працаваў настаўнікам, потым у Інстытуце беларускай культуры.

Быў у ліку шасці літаратараў, якія ў 1923 годзе заснавалі літаратурнае аб’яднанне «Маладняк». У 1926 годзе разам з Уладзімірам Дубоўкам, Адамам Бабарэкам, Кузьмой Чорным ды іншымі адоранымі творцамі выйшаў з «Маладняку» і стварыў «Узвышша».

Па выдуманай справе «Саюза вызвалення Беларусі» арыштаваны ў 1930 годзе і асуджаны да высылкі, з якой вярнуўся на Беларусь толькі ў 1958 годзе пасля рэабілітацыі.

Аўтар цэлага шэрагу зборнікаў паэзіі. У 1925 годзе апублікаваў «Вершы аб Вільні», дзе апяваў старажытную беларускую сталіцу:

O, Biльня, кpывiцкaя Meккa!

O, мecтa, — ўcё цyд, xapacтвo!

Дзяpжaўнaя дyмнacць пaвeкaў,

Узнятa paшyчa бpывo!

Пасля высылкі жыў і працаваў у Мінску, дзе і памёр у 1964 годзе. Пахаваны ў родных Каралішчавічах.

21 траўня

1841. Памёр Юльян Урсын Нямцэвіч

niamcevich.jpg

Вядомы вялікалітоўскі палітычны дзеяч, пісьменнік і гісторык нарадзіўся ў 1758 годзе на Берасцейшчыне ў шляхецкай сям’і.

Byчыўcя ў Бpэcцкaй кaлeгii, a ў 1770 годзе выправіўся ў Bapшaўcкi кaдэцкi кopпyc. Пасля вучобы шмат вандраваў па еўрапейскіх краінах з вядомым мецэнатам Адамам Казімірам Чартарыйскім, пры якім быў aд’ютaнтaм.

Быў дэпyтaтaм гicтapычнaгa Чaтыpoxгaдoвaгa ceймa, дзе адстойваў дэмакратычныя і патрыятычныя погляды. Актыўна выступаў супраць падзелаў Рэчы Паспалітай.

Удзельнічаў у паўстанні пад кіраўніцтвам Тадэвуша Касцюшкі, быў яго aд’ютaнтaм. Разам з ім быў цяжка паранены і трапіў у палон падчас вырашальнай бітвы пад Мацяёвіцамі. З ім жа пасля паразы паўстання выехаў у Амерыку. Быў добра знаёмы і падтрымліваў сяброўскія адносіны з Toмacaм Джэфepcaнaм i Джopджaм Baшынгтoнaм.

У 1807 годзе вярнуўся на радзіму і цалкам прысвяціў сябе літаратурнай і навуковай справе. У 1830 годзе не проста далучыўся да паўстанцаў, але і ўвайшоў y cклaд Чacoвaгa ўpaдa.

Пасля разгрому паўстання ў 1831 годзе выехаў у Парыж, дзе і пражываў да свайго скону.

22 траўня

1928. Скончыўся суд над сябрамі «Грамады»

hramada_1928_aut.jpg

У гэты дзень у Вільні скончыўся гучны судовы працэс над 56 лідарамі і актывістамі Беларускай сялянска-работніцкай грамады.

Афіцыйна Беларуская сялянска-работніцкая грамада была забаронена ўладамі Другой Рэчы Паспалітай 95 гадоў таму, у сакавіку 1927 года.

«Грамада» — легальная палітычная партыя міжваеннага часу ў Заходняй Беларусі. Яна была самай масавай арганізацыяй левага кшталту не толькі ў гэтым рэгіёне Польшчы, але ва ўсёй Еўропе. Колькасць сяброў вар’іруецца па розных ацэнках ад 100 да 150 тысяч чалавек.

Дзейнічала ў 1925–1927 гадах. Сярод лідараў Браніслаў Тарашкевіч, Сымон Рак-Міхайлоўскі ды іншыя вядомыя беларусы. У студзені 1927 года яны апынуліся за кратамі, а ў траўні 1928 года прысуджаныя да вялікіх турэмных тэрмінаў.

Лідары «Грамады» мелі вялікую сімпатыю да Савецкага Саюза і БССР у прыватнасці, што потым адыграла фатальную ролю ў іхным жыцці. Бо калі яны перабраліся ў Мінск, і Тарашкевіч, і Рак-Міхайлоўскі былі рэпрэсаваныя бальшавікамі.

К. К. budzma.org

Апошняе ў рубрыцы:

valiancina_shauchenka
Грамадства

Сёння раніцай пасля вобшуку дома затрымалі спявачку Аляксандру Захарык

34-гадовай дзяўчыне інкрымінуюць арт. 342 КК (Арганізацыя і падрыхтоўка дзеянняў, якія груба парушаюць грамадскі...

valiancina_shauchenka
Грамадства

«У 73 гады паехала сакараць Берлін». Як баба Каця зрабіла вёску вядомай на ўвесь свет

Гэтая гісторыя не пра тое, як чалавек доўга і мэтанакіравана ішоў да сваёй мэты — стаць знакамітым. Яна аб іншым....

valiancina_shauchenka
Грамадства Літаратура

«Дамавікамерон» Адама Глобуса цяпер можна паслухаць

У аўдыёфармаце выйшла кніга Адама Глобуса «Дамавікамерон» на kamunikat.org. Зборнік кароткіх гісторый Адама...

valiancina_shauchenka
Грамадства Літаратура

«Добры доктар Будзь-Здароў». Выйшла знакамітая казка Карнея Чукоўскага ў перакладзе Андрэя Скурко

Рэдактар Андрэй Скурко пераклаў знакамітую казку Карнея Чукоўскага, знаходзячыся ў зняволенні. Пра гэта напісала...

Апошнія навіны

    Грамадства
    Сёння раніцай пасля вобшуку дома затрымалі спявачку Аляксандру Захарык
    Грамадства
    «У 73 гады паехала сакараць Берлін». Як баба Каця зрабіла вёску вядомай на ўвесь свет
    Грамадства Літаратура
    «Дамавікамерон» Адама Глобуса цяпер можна паслухаць
    Грамадства Літаратура
    «Добры доктар Будзь-Здароў». Выйшла знакамітая казка Карнея Чукоўскага ў перакладзе Андрэя Скурко
    Культура
    «Біша бо іх із града крэпка». Абліччы Анастасіі Слуцкай
    Грамадства
    «Партрэт з памяці»: Віслава Шымборска ў вершах і беларускіх перакладах. «Прастора польскай культуры» запрашае на анлайн-вечарыну
    Грамадства Адукацыя
    «80% настаўнікаў былі ў жудасным стане». Эксперт — аб тым, што цяпер адбываецца са школьнай адукацыяй у Беларусі і што з ёй не так
    Культура
    Сплаў авангардызму і мадэрнізму
    Грамадства
    Рэшткі былой сядзібы ў Ручыцы, што на Вілейшчыне, унеслі ў Дзяржаўны спіс гісторыка-культурных каштоўнасцей
    Грамадства
    Памёр паэт Дзмітро Паўлычка
    Грамадства Кіно Асоба
    «У кожным фільме ёсць частка мяне». Факты з жыцця і фільмаграфія Міхаіла Пташука
    Грамадства Каляндар
    Каляндар з 30 студзеня па 5 лютага. Што святкуем? Па чым сумуем?
    Вандруем разам
    Мілыя сцежкі ў парку Рэпіхава
    Грамадства Літаратура
    «Мне важна, каб верш нагадваў фрыджазавае сола»: паэт і музыка Віктар Сямашка — пра сваю новую кнігу і беларускі авангард
    Грамадства
    Экскурсаводы Іван Сацукевіч і Алесь Варыкіш выйшлі на свабоду

Афіша

  • 01.02

    Спектакль у авангардным тэатры Komuna Warszawa ў пастаноўцы Паліны Дабравольскай

  • 31.01 — 22.04Выстава ткацкіх працаў у Мінску
  • 31.01 — 05.02Выстава Наталлі Разуменка ў Мінску
  • 31.01 — 30.03Экспазіцыя да 100-годдзя з дня нараджэння Алены Васілевіч у Мінску
  • 31.01 — 26.02Выстава айца Сяргея Сурыновіча «Птушыны вянок» ў Віцебску
  • 31.01 — 27.02Зімовая выстава ў Мінску
  • 31.01 — 26.02«Самародак з Рагачова». Выстава Анатоля Каплана ў Гомелі
  • 31.01 — 28.02Выстава выцінанкі «Зімовыя цуды» ў Маладзечне

УСЕ ПАДЗЕI

Рассылка навінаў

Важнае пра нас

  • Што такое "Будзьма беларусамі!"
  • Рэкламадаўцам
  • Асобы кампаніі
  • Усе праекты "Будзьма!"
  • Рэдакцыйная пошта: [email protected]

Папулярнае

    • Лідар «Океана Ельзи» Святаслаў Вакарчук пракаментаваў прысуд за сваю песню ў Мінску
    • Мікалай Пачкаеў: «Беларуская лацінка далёкая ад польскай, а гістарычнай сувязі сучаснага кірылічнага алфавіту з тэкстамі старабеларускай мовы няма»
    • Гурт NaviBand выпусціў новы сінгл з украінскай спявачкай Tayanna. Паслухайце, як нашы мовы гучаць разам
    • «Нікому няма справы, ці беларусы — нашчадкі паўстанцаў-1863, Каліноўскага, ВКЛ, Вітаўта, Астрожскага»
    • «Цяпер у мяне ёсць месца, дзе я магу быць шчырай і не думаць пра тое, каб выжыць»: актрыса Святлана Зелянкоўская адкрыла ў Варшаве тэатр-студыю
© Грамадская культурніцкая кампанія «Будьма беларусамі!», 2008-2019.
Логотип