Набліжаецца лета, а гэта азначае, што хутка выходныя будуць праходзіць у вандроўках, паходах ці на вёсцы або лецішчы. Прапануем для такіх выпадкаў паходную сытную кашу з часоў Баторыя — кулеш. Гатуецца лёгка, а складнікі дакладна ёсць у кожным доме або бліжэйшай краме.
Каша жаўнераў Стэфана Баторыя
Слова «кулеш» мае вугорскае паходжанне і азначае па-венгерску «проса» — крупа, якая з’яўляецца базай для стравы. Магчыма, крупа і сама страва сталі папулярнымі сярод продкаў беларусаў яшчэ за часамі ўладара Стэфана Баторыя, які паходзіў з вугорскіх земляў і прывёз сюды пэўныя стравы са сваёй Радзімы.
За часы памежных войнаў страва распаўсюдзілася на тэрыторыі сучасных краін-суседак Беларусі, дзе яе ведаюць дасюль, але гатуюць іначай.
Чаму сяляне палюбілі кулеш?
Нават па сённяшні дзень кашы, асабліва з дадаткам мясных складнікаў і гародніны, папулярныя ў шмат якіх войсках свету. Таму кулеш, як і многія другія кашы, быў папулярны і ў войску Баторыя. Сама крупа захоўвалася доўга, варылася хутка ў вялікіх аб’ёмах і без асаблівых складанасцей, а смак і сытнасць можна было задаць з дапамогай сала і гародніны.
З цягам часу кулеш упадабалі сяляне, але гатавалі яго ў асноўным не дома і мужчыны. Гэтую кашу варылі на грамаду, калі выпраўляліся на шматдзённыя сенакосы, нарыхтоўку дрэва, выпас скаціны. Цяжкая фізічная праца вымотвала, арганізм патрабаваў энергіі, а з сабой можна было ўзяць тое, што не папсуецца. Лепшы варыянт — крупа і сала.
Як кулеш гатуюць у суседніх краінах?
На сённяшні дзень гэтая сытная каша даўно знікла з паўсядзённага рацыёну беларусаў, і толькі часам на Палессі яе гатуюць рыбакі ці паляўнічыя пры вадаёме або ў лесе.
Адметна, што кулеш з’яўляецца не толькі беларускай стравай, яе любяць і гатуюць па сённяшні дзень украінцы па розных рэцэптах. На Гуцульшчыне даволі папулярны аналаг куляшу — банош — каша з кукурузнай мукі, са скваркамі або грыбамі ці сырам.
Сустрэць кулеш можна і на землях усходняй суседкі, ён яшчэ мае папулярнасць на Смаленшчыне, Браншчыне, Белгарадчыне і Растоўшчыне. Там у кулеш могуць дадаваць таксама дзіўныя для нас інгрэдыенты, тварог або сырыя ўзбітыя яйкі. Часам кулеш можа быць больш падобным да супа. У Польшчы таксама ведаюць гэтую страву, але яна не асабліва папулярная.
Як прыгатаваць кулеш па-палеску?
Салёнае вэнджанае сала нарэзаць спачатку ўздоўж, потым упоперак, укінуць у чыгунок, каб вытапіць тлушч на слабым агні. Затым дадаць цыбулю, падсмажыць памешваючы каля 7 хвілін. За гэты час нарэзаць моркву і падсмажыць столькі ж па часе. Гародніну можна наразаць адвольна, галоўнае невялікімі кавалкамі.
У кулеш можна дадаваць увогуле што заўгодна, не толькі сала, пасуе і каўбаса, і звычайнае мяса. Калі не ўжываеце мяса, то гатуйце з грыбамі ці толькі з гароднінай. Калі хочаце салодкі кулеш, дадайце маркоўку і разынкі.
Не любіце проса? Гатуйце на грэчцы ці з ячнымі крупамі, або на кукурузнай муцэ.
Каб кулеш прыгатаваўся хутка, варта спачатку старанна прамыць крупу, пакуль вада не стане празрыстай. Затым заліць цёплай вадой на 15 хвілін. Калі ідзеце ў паход, то зрабіце гэта загадзя, каша прыгатуецца значна хутчэй і не будзе прыставаць да посуду ў час гатоўкі.
Для паху і смаку некалькі лаўровых лісткоў пакладзіце ў прыгатаваную зажарку. Далей дадаць запараную крупу, перамяшаць з зажаркай і заліць вадой, пажадана гарачай. Пры любой колькасці кашы варта ліць вады столькі, каб яна пакрывала крупу мінімум на 1,5 сантыметры. Час ад часу памешваючы, варыце кашу каля 20 хвілін.
Для духмянасці дадаць нарублены часнок і прысыпаць яго кашай, каб пачаў аддаваць водар. Праз 5 хвілін усыпаць кроп і пятрушку таксама для водару, дадаць солі і перцу па смаку, перамяшаць і даць страве адпачыць. Падаваць можна, упрыгожыўшы зялёнай цыбуляй.
