Учора я даведалася, што мой краўдфандынг паспяхова скончыўся і я сабрала дастаткова замоваў і сродкаў на выданне кнігі. Гэтая кампанія была вельмі няпростая. І я некалькі разоў вырашала: усё, больш ніякіх краўдфандынгаў. Але раптам пляснула сябе па ілбе і зразумела, чаму ідэя народнага фінансавання для мяне такая прыцягальная. Гэта ж цалкам мая гісторыя, і як уласціва пазалюстраной Аліцыі, я спачатку раздаю кнігу, а потым яе друкую. Па вялікім рахунку, у гэтым і заключаецца сутнасць краўдфандынгу.
На жаль, большасць пакуль што ўспрымае такі спосаб рэалізацыі некамерцыйных праектаў, як хіпоўскае “асканне” грошай. І з-за гэтага ўся справа пераўтвараецца ў пакуты для аўтара праекта. Мабыць, гэта залежыць яшчэ і ад таго, як і кім сам аўтар сябе адчувае ў праекце. Ці ўсведамляе ён каштоўнасць свайго прадукта, ці адчувае ўпэўненасць. Думаю, што гэты псіхалагічны момант вельмі важны для поспеху справы. Насамрэч, вы даеце аўтару не міласціну, а падушку бяспекі, паказваеце, што вы гатовыя набыць яго твор – не словамі, а справай. Гэта вельмі цывілізаваны спосаб здзейсніць тое, што патрэбна людзям, але на што ў аўтара, які не бізнесмен, не інвестар, не выдавец, па-просту нямя грошай.
Тыя, хто, нягледзячы на стэрэатыпны погляд, ўсё ж такі вырашыў падтрымаць нейкі праект, адчуваюць на сябе ўздзеянне пазытыўных вібрацыяў агульнай справы, а таксама такога кшталту адносіны, дзе ты не безыменны пакупнік, які атрымлівае прадукт ад касіркі, а чалавек, які кантактуе непасрэдна з аўтарам і вельмі важны для апошняга.
Быць спонсарам, значыць, адчуць сабе часткай добрай справы. Нават калі ўнёсак удзельніка невялікі, аўтары краўдпраекта будуць вельмі ўдзячныя, яны звычайна на руках носяць кожнага спонсара, гатовыя падарыць яму не толькі сам прадукт, але многа ўвагі і шчырую падзяку.
А што такое краўдфандынг менавіта ў галіне літаратуры і што ён значыць для пісьменніка… На маю думку, гэта рэч, якая цалкам адпавядае сучаснаснай сітуацыі ў літаратуры. Пісьменнік сёння – гэта чалавек, якому, з аднаго боку цяжка з-за канкурэнцыі, асабліва з боку рускамоўнага суседняга рынку, але з іншага боку – яго адносіны з чытачом цяпер цалкам у ягоных руках і, калі ён сапраўды таленавіты, працавіты, не сквапны да сваіх тэкстаў і мае магчымасць прынамсі весці старонку ў facebook, то рана ці позна вакол яго створыцца пэўнае кола чытачоў.
Краўдфандынг дапамагае пісьменніку распавесці пра кнігу, прыцягнуць да яе ўвагу і, нарэшце, знайсці сродкі на друк і пры гэтым застацца незалежным – не мець патрэбы ўвоходзіць у нейкія саюзы і суполкі, не залежыць ад меркаваньня выдаўца або ад таго, ці ёсць сродкі на друк кнігі сёння, а, галоўнае, пісаць тое, што яго турбуе і кранае яго чытачоў.
Прыклады Андруся Горвата, Сашы Раманавай, “Гэта Беларусь, дзетка!” ды іншых шматлікіх паспяховых літаратурных праектаў гэта добра люструюць. А калі глядзець на ўсе кампаніі агулам, ведаеце, што ў іх самае каштоўнае – яны пашыраюць аўдыторыю чытачоў менавіта беларускай літаратуры, яны прывабліваюць тых, хто не цікавіўся кнігамі беларускіх аўтараў раней, звычайна праз школьныя штампы, што белліт – гэта сум, вёска і вайна. Гэта адбываецца таму, што аўтары прыкладаюць усе магчымыя і немагчымыя намаганні, каб выйсці да людзей і прапанаваць ім сваю творчасьць, яны самі граюць ролю прадусараў сваіх твораў, яны працуюць з аўдыторыяй, больш даведваюцца пра яе – і аўдыторыя часам адказвае ўзаемнай увагай. Ці не гэта тое, пра што дбаюць зараз сучасныя аўтары?
Белліт апошнім часам “трошкі” змяніўся. І кнігі, якія 5 год таму яшчэ шукалі днём з агнём, нарэшце зьявіліся. Іх багата, яны ў розных жанрах, але, здаецца, прапанова пайшла перад попытам. Цяпер трэба шукаць спажывальнікаў. І, ясная справа, што крок павінен зрабіць сам аўтар, і гэтую рэч можа вырашыць у тым ліку спроба знайсці народную падтрымку на адной з беларускіх пляцовак. Спадзяюся, што калі кніжных праектаў стане больш, людзі па-іншаму будуць ставіцца і да самой зьявы народнага фінансавання і да беларускай літаратуры.
Аліса Бізяева
