Лета памірае з першым жоўтым лісцем на тваім падворку. Калі ўжо не хочаш гойсаць у макасінах на босую нагу і спаць без коўдры. Замест марозіва ўсё часцей пацягваеш гарбатку. Хаваеш у доўгую шуфляду белыя штанцы. Лічыш спякотныя дні, бо ведаеш: іх засталося няшмат. Лета – спрынт. Практыкаванні на кароткай дыстанцыі. Танныя абяцанкі доўгага кайфу і вечнае цеплыні, часовае вызваленне ад абавязкаў ды адказнасці, папяровы карабельчык на бруднай хвалі галоўнага вадаёма тваёй сталіцы. Нармальна прайсці скрозь лета – аказацца сабакам без ланцужка, страчанай старонкай рамана Бахарэвіча, бонус-трэкам акустычнага альбома, плямай на сонцы, квітком у Лісабон. Выпаліць сябе, як цыгарэту. А попел захаваць да наступнага сезона.
Здравствуйте, девочки! Здравствуйте мальчики! Смотрите на меня в окно и мне кидайте свои пальчики…
Новую стужку Кірыла Сярэбраннікава “Лета” відавочна будуць рэкламаваць як “кіно пра Цоя”, эпік рэтра-сторы з жыцця алюмініевых агуркоў, качагараў з трэцім вокам ды пасажыраў тралейбуса ў Шамбалу. Ці яшчэ горш: як казку аб тым, як Віця з Майкам Наталлю дзялілі ды не падзялілі.
І першае, і другое насамрэч абсалютная хлусня. Усё не тое і не так.
Цой з “Лета” – ціхі пацанчык-экзот з невядома адкуль узятымі песенькамі. Яшчэ не зорка. Амаль ніхто. Малодшы ў рок-тусе, пяты ў трэцім шэрагу. Майк – далікатны ракенрольшчык, настаўнік маладых, лагодны рок-татачка. Чаму спявае злосна, з чаго яго калбасіць – невядома. Майкава жонка Наталля – мілае стварэнне, закладніца ўласных пачуццяў, пяшчота з дабрынёй напалам.
У кожнага – адна на ўсё кіно эмоцыя. Адна фарба. Адна інтанацыя.
Но так ли я уверен, что мне нужно знать ответ?
Усе прыгожыя. Усіх шкада. Але не, не шкада – бо яны ж гэткія няшныя! Самі не крыўдзяцца і не шкадуюць. Усім, у прынцыпе, добра. Аксамітны андэграўнд. Дэкаратыўны супраціў.
Кіно асцярожнае, як котка па раялі.
Канфлікту няма, траблы герояў пазначаныя лёгкімі амаль незаўважнымі рысачкамі сюжэту. І ніяк не падмацаваныя візуальна. Файныя героі (Майк – белы лебедзь, Віця – чорны) задуменна вырабляюць свой ракенрол, карцінна заліваюцца танным вінчыкам, паглядаюць здалёк, кідаюцца пытаннямі без адказаў, перамалёўваюць вокладкі плытак Дэвіда Боўі і Марка Болана. Дзевачка сумуе паміж радкоў чарговага зонгу. І так дзве доўгія гадзіны.
Смотри, вот идет мой поезд, вот идет мой медленный поезд…
Ясна, што не кожны глядач вытрымае. Таму перыядычна ўрубаюцца песні ды пляскі – з бадзёрымі перапевамі Talking Heads (распасоўка ў электрычцы), Ігі Попа (хор у тралейбусе) і Mott The Hoople (хатні бурлеск). З баявой анімацыйнай размалёўкай чорна-белай карцінкі (салют, “Ігла”, здароўкі, “Асса”!) ды адвязнай харэаграфіяй у стылі апошніх кліпаў “Аёвы з Магілёва”. Плюс, натуральна, трохі перапеваў ранняга Цоя. І тармазнуты Майк (па факце – Рома Звер) з вечна адчыненай форткай у астрал. А да таго – вясёлая шыльда “Гэтага не было” напрыканцы самых угарных эпізодаў.
Тры вымярэнні “Лета” – побытава-дакументальнае, лірычна-паэтычнае, глючна-прымроенае – суіснуюць у прасторы стужкі, як тры цёткі на агульнай кухні: штурхаючы адна адну, замінаючы паразумецца, перакрыкваючы суседак. Часам тут штосьці падаецца залішнім. Часам замінае адразу ўсё.
Аднак самыя кідкія кавалкі гэтага павольнага аповеду – танец-бойка пад “Psycho Killer”, анімаваныя радкі з нататнікаў Майка, вулічны маналог-арыя жанчынкі ў чырвоным (нечаканая Алена Коранева), Цой пад велічэзнай выявай Брэжнева, Майкаў трып праз вокладкі славутых плытак – добра працуюць паасобку. Хай сабе й слаба складаюцца ў агульны тэкст.
Все люди – братья, мы – седьмая вода, и мы едем, не знаю, зачем и куда…
Манатонныя героі роўна цягнуць аднастайны сюжэт: у стужцы Сярэбраннікава пануе хатняя тэмпература. Тут ціха. Нават калі гучна і брутальна – бо “гэтага не было” ж! Запіканыя мацюкі, акуратныя спевы. Няма ані пафаснага Апошняга Героя, ані скандальнага аповеду пра “жыццё ўтраіх”. Няма (амаль) цуду творчасці і эстэтычнай партызанкі.
Замест усяго пазначанага (і загадзя раскрытыкаванага ўсімі зацікаўленымі бакамі) – жыццё музычнай самадзейнасці часоў “дарагога Леаніда Ілліча”. Зонг пра марныя спробы меланхалічнага разумніка зрабіць з карэйскага пэтэвушніка новага Лу Рыда.
Майк трывае, Цой зіхаціць. Майк – пакутнік, Цой – чэмпіён. І гэта не проста канфлікт генерацыяў. Яны – прынцыпова розныя формы жыцця, нават на супольным “кватэрніку”. Таму ўсё будзе як будзе.
Прощай, детка, детка, прощай, и на прощанье я налью тебе чай…
Зрэшты, увесь гэты джаз выглядаў бы мілым пусцячком, чарговай неабавязковай rock’n’roll fantasy, калі б не два моманты. Першы: кіно пра памерлых гітарных герояў Сярэбраннікаў дарабляў пад хатнім арыштам з перспектывай прысуду. Другі: галоўным здабыткам “Лета” аказалася шалёна пазнавальная (і нязменна актуальная) атмасфера летуценнай безнадзейнасці – нармальнага стылю існавання нефармальнай галечы ўзору 1980-х.
Імперыя памірала, але гэтага яшчэ ніхто не бачыў. Багема гулялася ў сваю “ўнутраную Еўропу” без перспектывы легалайзу і спадзяванняў на лепшае. І перыядычна эмігравала ў каляровую прастору сваіх хуліганскіх эксперыментаў. У вольны рух несвабоднай краіны.
Апошняе летняе кіно – не пра піцерскі ракенрол. І нават не пра арыштанта Сярэбраннікава. Яно пра нас. Пра вечна жывых мёртвых герояў з надзеяй невядома на што.
“Лета” – скрыня попелу пазаўчорашняга дзівацкага шчасця. Той выпадак, калі спрачацца смешна, а натхняцца няма чым. Бо попел не мусіць смакаваць. Ягоная справа – пазначыць былую прысутнасць. І засведчыць, што яе больш няма.
Паліць сваё лета. Гадаваць свой попел. Можа, трапім у кіно.
У тэксце выкарыстаныя радкі з зонгаў Майка Навуменкі і Віктара Цоя
Максім Жбанкоў
Глядзіце таксама:
