У дзяцінстве кожны хоць раз каштаваў малочныя супы, як зацірка або гароднінавы. Шмат каму яны даспадобы на сняданак ці вячэру. Прыгатуем і даведаемся малавядомую гісторыю малочных супоў разам з «Будзьма!».
Суп, што спыніў вайну
Падаецца, што людзі гатавалі малочныя супы з часоў, як адамашнілі карову, але дакладных звестак няма. Вядома, што такія супы ўжывалі ў XV стагоддзі і не толькі на нашых землях, але і ў Еўропе. Малочны суп спыніў аднойчы нават вайну!
У XVI стагоддзі ў Еўропе палыхалі рэлігійныя войны. Не пазбегла гэтай долі і Швейцарыя, якая ўяўляла сабой у тыя часы канфедэрацыю з 13 дзяржаў-кантонаў. Варожыя адносіны паміж швейцарскімі каталікамі і пратэстантамі моцна абвастрыліся.
Сустрэча двух войскаў адбылася ў 1529 годзе каля мястэчка Капель-на-Альбісе на мяжы Цюрыха і Цуга. Пакуль лідары вялі перамовы аб магчымым замірэнні, стомленыя галодныя салдаты пачалі стасавацца адзін з адным. Аказалася, што ў салдат Цюрыха было ў лішку хлеба і солі, а ў салдат Цуга — малака. Салдаты дзвюх армій паставілі вялікі кацёл у цэнтры поля, разам прыгатавалі малочны суп з хлебам і смачна паабедалі. У гэты час правадыры здолелі знайсці кампраміс, і такім чынам Першая капельская вайна скончылася без сутыкненняў.
Нашыя продкі таксама елі падобны суп, называлі яго цюпою. Малочны суп мог быць з гароднінай або з мучнымі клёцкамі. У ХІХ стагоддзі пачалі варыць у малацэ клёцкі з бульбы.
Ці была зацірка стравай бедных сялян?
Лічыцца, што ўзнікла гэта страва яшчэ ў пачатку XV стагоддзя, калі сяляне варылі вадкія супы з гароднінай, а каб яны былі больш сытныя — дадавалі туды і муку.
Назва супу паходзіць ад дзеяслова «заціраць» або «церці» — менавіта такім спосабам гатуецца мучны дадатак да супа. Муку заціраюць з маслам і яйкам, пакуль не ўтворацца мучныя галушкі. Не абавязкова зацірка была на малацэ ці посная, яе маглі запраўляць падсмажаным салам з цыбуляй, або варыць на костках булён. Зацірку на вадзе называлі балбатухай — елі яе або самыя бедныя, або ў вельмі галодныя часы. Не дарэмна, разважаючы пра голад, раней людзі казалі, што «будуць есці пустую зацірку».
Пра тое, як зацірка ратавала ад голаду беларускую вёску, распавядаў Змітрок Бядуля ў сваім творы, апублікаваным у 1912 годзе, «Пяць лыжак заціркі». Літаратар апісвае, як маці прыгатавала на сняданак зацірку сваім дзецям і да іх завітала суседка:
І шчаслівая сямейка хваталася за лыжкі.
— Ай! Ай! — запішчэлі дзеткі.
Антось вылупіў вочы і моўчкі давіўся гарачай заціркай.
— А каб вас ліханька не ўзяло. Я ж вам казала — не хапайце, бо гарачая! — лаяла іх Агата.
Пазіралі, пазіралі яны на гарачую зацірку і не вытрывалі — зноў давай есці... Ажно слёзы каціліся з вачэй. Не з’елі яшчэ і трэцяй часткі, як у хату ўвайшла суседка Сцёпчыха.
— Дзень добры!
— Дзень добры!
— Хлеб ды соль!
— Дзе тут хлеб, — зацірку ядзім, просім на снеданне! — кажа Агата.
— Ого! На зацірку і я ахвотніца! — адказала Сцёпчыха, і яе галодныя вочы заблішчэлі. Узяла лыжку і спрытна падсела да міскі...
Спахмурнеў Антось і толькі ніжэй апусціў галаву.
— Нам і самім мала, — падумаў ён.
З’ела Сцёпчыха адну лыжку і ўзялася за другую.
— О, каб цябе! — хацеў сказаць Антось і ледзь стрымаўся. Дзеткі таксама пачулі небяспеку, і скоса пазіраючы на Сцёпчыху, спрытна запрацавалі лыжкамі...
— Тры! — чуць не крыкнуў Антось, як Сцёпчыха зачэрпнула лыжкай у трэці раз.
— Ратуйце! Ратуйце! — ледзь не плакаў ён, як яна апусціла лыжку ў міску ў чацвёрты раз. А як з’ела пятую, то ўжо міска была пустая...
— Разбойніца! — крыкнуў Антось на сваю Агатку, як ужо Сцёпчыха падзякавала і пайшла.— Разбойніца...
— Ці я вінавата, што яна гэткая свіння! — лямантавала Агата.
І папсулася свята беднай сямейкі. Спахмурнелі твары.
Кожны думаў: «О-го! Каб лепей я з’еў гэтыя пяць лыжак заціркі...».
Як прыгатаваць малочныя супы з гароднінай і заціркай?
Суп малочны з гароднінай
Моркву і бульбу парэзаць невялікімі кубікамі, высыпаць у рондаль. Уліць крыху вады, каб гародніна была ледзь ёй пакрытая, крыху прысаліць. Як закіпіць — варыць каля 10 хвілін. Калі вада не выпарылася — выліць яе і заліць малако, усыпаць крыху кмену. Варыць да закіпання і перад падачай укінуць кавалак масла.
Зацірка на малацэ
На сухую патэльню высыпаць прасеяную муку і памешваючы падаграваць, пакуль не пачне змяняцца колер. Дадаць кавалак масла, убіць яйка, уліць крыху вады, мяшаць масу пастаянна, пакуль не ўтворацца клёцачкі. У кіпячае малако ўсыпаць зацірку, крыху прысаліўшы, варыць каля 8 хвілін.
Смачна есці!
Нам спатрэбяцца для супа з гароднінай:
Малако — 600 мілілітраў
Вада — 300 мілілітраў
Бульба — 250 грамаў
Морква — 150 грамаў
Масла — 10 грамаў
Шчопаць кмену
Соль па смаку
Для заціркі:
Малако — 600 мілілітраў
Мука пшанічная — 200 грамаў
Вада — 80 мілілітраў
Масла — 25 грамаў
Яйка курынае
Соль па смаку
