• budzma.by
  • Пра нас
  • Крама
Будзьма беларусамі! Будзьма беларусамі!
telegram www.instagram.com/budzma/ Facebook.com vk.com twitter.com youtube.com
  • Актуаліі
  • Меркаванні
  • Гісторыя
  • Літаратура
  • Гатуем з «Будзьма!»
  • «Разумняты»
  • Словы мацней
  • Вандруем разам
  • «Пра тэхналогіі і не толькі»
  • Афіша
25.03.2014 | Простыя рэчы

“Простыя рэчы” Міхала Анемпадыстава: Сцяг

15 чэрвеня року 1219 дацкія біскупы маліліся на гары Таампеа. Яны прасілі Уладара Усявышняга дапамагчы і ўратаваць дацкае войска, якое з апошняе моцы стрымлівала атакі эстаў. Бог пачуў малітвы, і проста з нябёсаў да ног дацкага караля зляцеў вялікі кавалак чырвонага палатна з белым крыжам пасярэдзіне. Пабачыўшы боскі знак, дацкія рыцары перайшлі ў наступ і разбілі войскі эстаў. Так нарадзіўся «Dannebrog», дацкі сцяг, найстарэйшы дзяржаўны сцяг на свеце з усіх, што існуюць сёння.

Караля данаў звалі Вальдэмар Другі Пераможны. Ён быў сынам караля Вальдэмара Першага і Сафіі Менскай, дачкі менскага князя Валадара Глебавіча і Рыксы Баляславаўны. Даны (і мы) былі на той час хрысціянамі, эсты – яшчэ не. Даны гвалтам хацелі ашчаслівіць эстаў – даць ім «ісцінную» веру, абараніць купцоў-хрысціянаў і заадно прысабечыць эстонскія землі. У іх гэта атрымалася. З тае пары мінула восем стагоддзяў, эсты прынялі хрост і здабылі незалежнасць, а чырвоны сцяг з белым крыжам дагэтуль лунае над Даніяй, а захоп чужых земляў усё радзей, але здараецца.

Датчане любяць свой сцяг: яго можна ўбачыць на прыватных падворках і дзяржаўных будынках, на афіцыйных мерапрыемствах і падчас хатніх імпрэзаў, у выглядзе святочных гірляндаў і легкадумных сцяжкоў для канапак, на лагатыпах і фірмовых знаках сур’ёзных фірмаў. Датчане шануюць свой сцяг: правілы яго выкарыстання зафіксаваныя спецыяльным дакументам. Дацкі дзяржаўны сцяг абаронены законам, і знявага сцяга цягне крымінальную адказнасць. Увогуле, датчане называюць свой сцяг не «дзяржаўным», а «нацыянальным» – так, як прынята ва ўсім свеце. Бо гэта народ стварае дзяржаву, а не наадварот.

Дацкі сцяг мае уласнае імя – Данэброк, якое даслоўна перакладаецца як «дацкая тканіна», а не даслоўна, але сэнсава – як «датчанін». Той самы дацкі датчанін, які ёсць адначасна ўсімі іншымі, уключна з тымі, хто быў, і тымі, хто будзе. Таму здзек са сцяга азначае здзек з дзядоў, мамаў і татаў, жонак, мужоў, дзяцей і кожнага чальца супольнасці персанальна. А таксама ўсяго таго, што ўвасабляе краіну, культуру, гісторыю. Гэта датычыць любога нацыянальнага сцяга, не толькі дацкага. Але менавіта ў выпадку «Датчаніна» гісторыя паўстання і механізм персаніфікацыі найбольш чытэльна тлумачаць сутнасць сцяга як культурніцкага феномена.

Я наўмысна не называю гісторыю нараджэння Данэброка легендай, бо лічу, што так яно адбываецца насамрэч: сцяг даруецца нам звыш, з неба ці проста з паветра. Паўстанне сцяга – гэта матэрыялізацыя ўпадабанняў, настрояў, мараў супольнасці, якія ў сваю чаргу вынікаюць з гістарычнага досведу, каштоўнасцяў і традыцыі. Той, хто ёсць часткай гэтай супольнасці, думае і дзейнічае ў межах яе культурнай прасторы, адчувае яе «душу» і змены настрою, можа стаць стваральнікам нацыянальнага сцяга, і нават не «стваральнікам», а «сустваральнікам», «рэтранслятарам», «правадніком».

Сустваральнікам нашага сцяга стаўся архітэктар, паэт, грамадскі дзеяч Клаўдзій Дуж-Душэўскі. Гэта ён зрабіў накід бел-чырвона-белага, задаў ягоныя прапорцыі, каларыстыку і шырыню стужак, фактычна падсумаваўшы і матэрыялізаваўшы тое, што назапасілі наш геральдычны чын, літургічная традыцыя і народнае мастацтва. Чырвань на белым тчэцца, не абрываецца ад часоў дахрысціянскіх, праз Сярэднявечча, Рэнесанс, барока і рамантызм, чырвонай стужкай перацякае з ручніка на харугву, з харугвы на тарчу, штандар, сцяг.

Наш сцяг падаецца мне адным з самых прыгожых у свеце. Я разумею, што не магу быць незаангажаваным, але гэтае спалучэнне колераў аб’ектыўна пасуе для акцэнтацыі аб’екта з пункту гледжання каларыстыкі, оптыкі, псіхалогіі і фізіялогіі зроку. Узнікае такі аптычны эфект, быццам сцяг сам выпраменьвае святло. Ён урачысты, пазітыўны, вітальны. Чырвоны і белы – колеры Хрыстовы, таму гэта боль і пакута, перамога над смерцю і Любоў. Аднак не толькі і не столькі эстэтычнымі катэгорыямі вымяраецца вартасць сцяга, перадусім яна вымяраецца нашымі перамогамі і годнымі учынкамі. Вымяраецца нашымі краявідамі, паданнямі і міфамі, нашым мінулым і той будучыняй, якую мы ствараем цяпер.

Кожнае асобнае палотнішча сцяга – такое ж каштоўнае, як і ўсе астатнія, нягледзячы на памер і якасць тканіны. Кожнае палотнішча – рэч у сабе, цэласць і фрагмент адначасова, кожны з нас паасобку і ўсе мы разам. Сцяг – гэта не проста сімвал у сучасным разуменні гэтага слова. Сцяг – гэта рэлікт так званага «сімвалічнага» мыслення, калі сімвал і тое, што гэты сімвал азначае, успрымаюцца як рэчы амаль ідэнтычныя, калі сімвал не толькі азначае нешта, але сам ёсць матэрыялізацыяй у іншай, даступнай форме таго, што само матэрыялізавацца не можа альбо калі нам не дадзена тое нешта ўбачыць.

Сцяг – гэта мы, наша зямля, гісторыя, культура, мова, якая, дарэчы, таксама ёсць сімвалам, а не толькі сродкам зносінаў, і кожнае яе слова – гэта таксама сімвал, сэнсы якога да канца зразумелыя толькі яе носьбітам. Захоп сцяга і замена яго сваім – першае, што робіць заваёўнік, астатняе потым. Данам у сечы пад Таампеа было прасцей: сцяг мелі толькі яны. На шмат стагоддзяў эсты сталі паняволеным народам, і толькі ў канцы ХІХ стагоддзя ў іх з’явіўся нацыянальны сцяг, а потым і ўласная дзяржаўнасць. Датчане даўно перасталі заваёўваць чужыя тэрыторыі, зразумеўшы, што супрацоўніцтва і сінтэз культураў заўсёды больш эфектыўныя, чым агрэсія.

Падобна да таго, што эстонцы гэта зразумелі яшчэ раней, бо да нашага часу захавалі і шануюць тое месца, дзе дацкі сцяг апусціўся на зямлю. Там ляжыць памятны камень, растуць старыя дрэвы, а ўсё разам называецца садам Дацкага караля. Сад знаходзіцца за мурамі Талінскага Вышгарада, у канцы вуліцы Кароткая нага. Штолета 15 чэрвеня там святкуецца дзень народзінаў Данэброка – сцяга, які спусціўся проста з нябёсаў пад ногі Вальдэмара Другога Пераможнага, сына Вальдэмара Першага і Соф’і Менскай.

Апошняе ў рубрыцы:

valiancina_shauchenka
Літаратура

«Мы вернемся». Паэтка Ганна Комар прадставіла ў Лондане кнігу дакументальных вершаў

«Мы вернемся» — зборнік з дваццаці дакументальных вершаў, напісаных паводле гісторый беларусак і беларусаў,...

valiancina_shauchenka
Грамадства Музыка

Музыку Ганну Пышнік (Чымпаеш) асудзілі на тры гады калоніі агульнага рэжыму

Ганна выступала ў гуртах «Ня Варта», «ХАМ», VIKT(A)R xOi!. Была затрыманая 22 сакавіка нібыта за перадачу відэа з перасоўваннем...

valiancina_shauchenka
Адукацыя Гісторыя

След Рагнеды і два Менскі. Што «накапалі» археолагі і як гэта змяняе погляд на беларускую гісторыю

Наогул, навука — занятак, скажам так, «на аматара»: сумны, кабінетны, для дасведчаных. Каб убачыць сувязь «вузкаспецыяльных»...

valiancina_shauchenka
Адукацыя

Як будуць вучыць патрыятызму ў беларускіх школах? Мінадукацыі зацвердзіла праграму новага факультатыва

У Беларусі другі год вывучаюць «Асновы духоўна-маральнай культуры і патрыятызму». Гэта факультатыўныя заняткі для вучняў...

Апошнія навіны

    Літаратура
    «Мы вернемся». Паэтка Ганна Комар прадставіла ў Лондане кнігу дакументальных вершаў
    Грамадства Музыка
    Музыку Ганну Пышнік (Чымпаеш) асудзілі на тры гады калоніі агульнага рэжыму
    Адукацыя Гісторыя
    След Рагнеды і два Менскі. Што «накапалі» археолагі і як гэта змяняе погляд на беларускую гісторыю
    Адукацыя
    Як будуць вучыць патрыятызму ў беларускіх школах? Мінадукацыі зацвердзіла праграму новага факультатыва
    Грамадства Гісторыя
    Як аддавалі Беласток
    Культура Грамадства
    Традыцыя вырабу чоўна ў вёсцы Перароў атрымала статус нематэрыяльнай гісторыка-культурнай каштоўнасці
    Грамадства Гісторыя
    Колькі карон было ў Стэфана Баторыя і які іх лёс
    Культура Літаратура
    Акцёры як літаратурныя героі
    Грамадства Гісторыя
    Знайшлі яшчэ адну копію самай знакамітай гравюры Гродна. Але захавалася толькі палова
    Грамадства
    «Такія гісторыі здараюцца таму, што мы дазваляем моўнай дыскрымінацыі быць». Аліна Нагорная — пра тое, як у Беларусі затрымліваюць за мову
    Грамадства
    Нешта неверагоднае! Глядзіце: школьнікі пабудавалі плыт з 6 тыс. пластыкавых бутэлек – зараз на ім можна перавозіць 2 легкавыя машыны
    Грамадства Асоба
    Ганна Севярынец: Чалавек не можа і не мусіць мець усёдазволенасці, яму ў гэтым блага
    Культура Асоба
    Крысціна Дробыш пра «Кніжны Воз»: «Аплікацыя стварае асацыяцыі таго, што беларуская мова — гэта можа быць весела, прыгожа, цікава, забаўляльна»
    Навіны "Будзьма!" Гісторыя
    Ці была Гродзеншчына той самай старажытнай Літвой? «Гісторыя за 5 хвілін» шукае адказы
    Грамадства
    Сайт газеты «Народная воля» заблакавалі паводле рашэння Мініфарма

Афіша

  • 17.08 — 31.08

    ПАДЗЕЯ ДНЯ: Адкрыццё выставы Багдана Даўгялы «Мінск да мяне» ў Мінску

  • 17.08 — 31.08Зброя ВКЛ на выставе ў Нясвіжы
  • 17.08 — 25.09Выстава беларускага мастацтва «Калі сонца нізка — цені доўгія» ў Лейпцыгу
  • 17.08 — 28.08Выстава Марка Шагала ў Мінску
  • 17.08 — 18.09Арганны фестываль Ars Magna Organi па гарадах Беларусі
  • 17.08 — 18.08Выстава «Odszkolnić!» у Беластоку
  • 17.08 — 19.09Выстава Сяргея Селіханава «Вяртанне» ў Віцебску
  • 17.08 — 04.09Выстава маляванак Яээпа Драздовіча ў Віцебску

УСЕ ПАДЗЕI

Рассылка навінаў

Важнае пра нас

  • Што такое "Будзьма беларусамі!"
  • Рэкламадаўцам
  • Асобы кампаніі
  • Усе праекты "Будзьма!"
  • Рэдакцыйная пошта: razam@budzma.org

Папулярнае

    • Як аддавалі Беласток
    • Вядомы рэпетытар і педагог Яўген Лівянт тлумачыць, чаму правалілася кампанія па набору ў ВНУ
    • З’явілася магчымасць усталяваць беларускі інтэрфейс у Windows
    • Рабіся інакшым — альбо загінеш
    • Васіль Быкаў: «Мы — апошнія, Наша чарга...»
© Грамадская культурніцкая кампанія «Будьма беларусамі!», 2008-2019.
Логотип
Распрацавана і звярстана Логотип компании IBWM