• budzma.org
  • Пра нас
  • Крама
Будзьма беларусамі! Будзьма беларусамі!
telegram www.instagram.com/budzma/ Facebook.com vk.com twitter.com youtube.com
  • Актуаліі
  • Меркаванні
  • Гісторыя
  • Літаратура
  • «Музыка»
  • Гатуем з «Будзьма!»
  • «Гісторыя за 5 хвілін»
  • «Трызуб і Пагоня»
  • «Разумняты»
  • Вандруем разам
  • Афіша
26.06.2019 | Маё права

Гвалт, прыгнёт і несправядлівасць. Чаму вучыць руская літаратура школьнікаў

Ганна Янкута ў сваім новым тэксце для праекту "Маё права" на budzma.by прыглядаецца да праблемных момантаў класічных твораў і задаецца пытаннем, ці адпавядае маральна-этычным нормам рэчаіснасці сённяшняя школьная праграма па рускай літаратуры.


 

“Твое убийство проклинаю...”

Паколькі Пушкін – галоўнае свяціла рускай літаратуры, то і пачынаць будзем з яго.

У 8 класе вывучаецца паэма А. Пушкіна “Цыганы”, якая магла б зрабіцца выдатнай нагодай абмеркаваць праблему гвалту ў стасунках. Галоўны герой паэмы Алека вырашае сысці ў вольныя стэпы і закохваецца ў маладую цыганку Земфіру, якая адказвае яму ўзаемнасцю. Аднак шчасце Алека нядоўгае. Дазнаўшыся пра нявернасць сваёй сяброўкі, ён забівае яе саму і яе каханка.


Сярод іншых тэм для дыскусіі складальнікі вучэбнай праграмы для 8 класа прапануюць наступную: “Вытокі трагедыі Алека”. А вось пра трагедыю Земфіры, якая выхоўвалася паводле зусім іншых правілаў і мае іншыя ўяўленні пра каханне і свабоду, чым Алека, гаворкі няма.

У сучаснай школе падчас абмеркавання гэтага твору было б важна расставіць акцэнты зусім па-іншаму: ніхто не мае права лічыць іншага чалавека сваёй уласнасцю і “караць” гэтага чалавека толькі таму, што яго (ці яе) паводзіны не адпавядаюць тваім жаданням.

Спадзяюся, нягледзячы на рэкамендацыі складальнікаў праграмы, настаўнікі закранаюць гэтую праблему на ўроках.

 


Глядзіце таксама: Якуб Колас і хатні гвалт у школьнай праграме



“…Она никому не будет принадлежать, кроме меня…”

Раман “Герой нашага часу” М. Лермантава вывучаецца ў 9 класе. У вучэбнай праграме прапануецца разгледзець вобраз галоўнага героя рамана, Грыгорыя Пячорына: “Галоўны герой – незвычайная асоба з трагічным лёсам. Праблема сэнсу жыцця, сацыяльнай актыўнасці чалавека, яго адказнасці перад часам і перад сабой”.

Аднак варта згадаць першы раздзел рамана, “Бэла”, у якім расказваецца, як Пячорын замаўляе выкраданне дзяўчыны, трымае яе ў зняволенні і спрабуе дабіцца яе кахання, выкарыстоўваючы рознага кшталту маніпуляцыі. Гісторыя заканчваецца смерцю бацькі Бэлы і яе самой і дае добрую нагоду для абмеркавання дзвюх вельмі складаных праблем, трошкі шырэйшых за “трагічны лёс” Пячорына.


Першая з іх – гэта праблема прыгнёту жанчын у розных культурах і ў розныя часавыя эпохі, а таксама злачынны характар дзеянняў Пячорына. На працягу ўсёй гэтай часткі чытачы не чуюць голасу самой Бэлы і не ведаюць, што яна адчувае і як усё ўспрымае, бо гісторыя расказваецца мужчынам і адлюстроўвае мужчынскі погляд на сітуацыю.

Другая – гэта праблема каланізацыі адных народаў іншымі. Стаўленне да Бэлы як да рэчы абумоўленае не толькі тым, што яна жанчына, але і тым, што яна чаркешанка. Пагардлівыя адносіны рускіх афіцэраў да мясцовых жыхароў нічым не ўраўнаважваюцца, горцы паказваюцца жорсткімі і помслівымі дзікунамі. Аднак ці дае сюжэт рамана падставы сцвярджаць, што рускія афіцэры ў нечым больш цывілізаваныя за іх?

   


“Свинцовые мерзости жизни”

У 6 класе вучні чытаюць урывак з аповесці М. Горкага “Дзяцінства”. У вучэбнай праграме сярод іншага прапануецца абмеркаваць “супраціўленне “свінцовым паскудствам жыцця” (дарэчы, даслоўна цытата з твора гучыць як “свінцовыя паскудствы дзікага рускага жыцця”), апісанняў якіх у аповесці сапраўды хапае.

Ужо ў другой частцы напоўніцу выяўляецца абстаноўка ў сям’і, куды пасля смерці бацькі трапляе хлопчык – галоўны герой твора. Дзед здзекуецца з жонкі, п’е, збівае ўнукаў да паўсмерці, маці і бабуля хлопчыка не здольныя яго абараніць. У свеце, апісаным у аповесці, шмат пакут і смерці, і галоўны герой твора не мае магчымасці з гэтага свету збегчы, аказаўшыся ў жыццёвай пастцы.


Паколькі выхаду з пасткі няма, абмеркаванне такіх “свінцовых паскудстваў жыцця” відавочна патрабуе дадатковага каментару з боку настаўніка – як пра гістарычны кантэкст аповесці, так і пра сучасныя прававыя нормы. Каб школьнікі, сутыкнуўшыся з такім у жыцці ці дазнаўшыся, што хтосьці іншы трапіў у такую сітуацыю, ведалі, куды можна звярнуцца па дапамогу.



Глядзіце таксама: Не варта пакутаваць на самоце, альбо 20 рэчаў, якія трэба ведаць пра хатні гвалт   



Хлопчыкі і хлопчыкі

Гаварыць пра гендарную няроўнасць можна на матэрыяле ці не любога класічнага твора: большасць твораў школьнай праграмы па рускай літаратуры дагэтуль прадстаўляюць патрыярхатны погляд на свет.

Творчасці жанчын-пісьменніц у школьным курсе месца амаль не адводзіцца, ды і жаночыя вобразы ў творах, што чытаюцца дзецьмі, выклікаюць шмат пытанняў.


Асабліва хочацца звярнуць увагу на блок твораў “Пісьменнікі пра дзяцінства”, што вывучаюцца ў 5 класе. Кідаецца ў вочы тое, што героі большасці гэтых твораў – хлопчыкі. “Дзяцінства Мікіты” А. Талстога, “Хлопчыкі” А. Чэхава, “Конь з ружовай грывай” В. Астаф’ева, “Шпакі” В. Бялова і інш. – школьнікі ўсюды сутыкаюцца з досведам і перажываннямі толькі паловы класа, хлопчыкаў.

 Дзяўчынкі складальнікам праграмы, відаць, не цікавыя.

Цяжка сказаць, што ў гэтым выпадку можа зрабіць настаўнік/настаўніца, бо спіс літаратуры для дадатковага чытання таксама не дае магчымасці выправіць сітуацыю.


Ганна Янкута для budzma.by




Сачыце за нашымі публікацыямі ў Telegram, Facebook, Вконтакте ды Twitter! А ў нашым Instagram вас чакаюць яскравыя фота!

Апошняе ў рубрыцы:

valiancina_shauchenka
Грамадства

Сёння раніцай пасля вобшуку дома затрымалі спявачку Аляксандру Захарык

34-гадовай дзяўчыне інкрымінуюць арт. 342 КК (Арганізацыя і падрыхтоўка дзеянняў, якія груба парушаюць грамадскі...

valiancina_shauchenka
Грамадства

«У 73 гады паехала сакараць Берлін». Як баба Каця зрабіла вёску вядомай на ўвесь свет

Гэтая гісторыя не пра тое, як чалавек доўга і мэтанакіравана ішоў да сваёй мэты — стаць знакамітым. Яна аб іншым....

valiancina_shauchenka
Грамадства Літаратура

«Дамавікамерон» Адама Глобуса цяпер можна паслухаць

У аўдыёфармаце выйшла кніга Адама Глобуса «Дамавікамерон» на kamunikat.org. Зборнік кароткіх гісторый Адама...

valiancina_shauchenka
Грамадства Літаратура

«Добры доктар Будзь-Здароў». Выйшла знакамітая казка Карнея Чукоўскага ў перакладзе Андрэя Скурко

Рэдактар Андрэй Скурко пераклаў знакамітую казку Карнея Чукоўскага, знаходзячыся ў зняволенні. Пра гэта напісала...

Апошнія навіны

    Грамадства
    Сёння раніцай пасля вобшуку дома затрымалі спявачку Аляксандру Захарык
    Грамадства
    «У 73 гады паехала сакараць Берлін». Як баба Каця зрабіла вёску вядомай на ўвесь свет
    Грамадства Літаратура
    «Дамавікамерон» Адама Глобуса цяпер можна паслухаць
    Грамадства Літаратура
    «Добры доктар Будзь-Здароў». Выйшла знакамітая казка Карнея Чукоўскага ў перакладзе Андрэя Скурко
    Культура
    «Біша бо іх із града крэпка». Абліччы Анастасіі Слуцкай
    Грамадства
    «Партрэт з памяці»: Віслава Шымборска ў вершах і беларускіх перакладах. «Прастора польскай культуры» запрашае на анлайн-вечарыну
    Грамадства Адукацыя
    «80% настаўнікаў былі ў жудасным стане». Эксперт — аб тым, што цяпер адбываецца са школьнай адукацыяй у Беларусі і што з ёй не так
    Культура
    Сплаў авангардызму і мадэрнізму
    Грамадства
    Рэшткі былой сядзібы ў Ручыцы, што на Вілейшчыне, унеслі ў Дзяржаўны спіс гісторыка-культурных каштоўнасцей
    Грамадства
    Памёр паэт Дзмітро Паўлычка
    Грамадства Кіно Асоба
    «У кожным фільме ёсць частка мяне». Факты з жыцця і фільмаграфія Міхаіла Пташука
    Грамадства Каляндар
    Каляндар з 30 студзеня па 5 лютага. Што святкуем? Па чым сумуем?
    Вандруем разам
    Мілыя сцежкі ў парку Рэпіхава
    Грамадства Літаратура
    «Мне важна, каб верш нагадваў фрыджазавае сола»: паэт і музыка Віктар Сямашка — пра сваю новую кнігу і беларускі авангард
    Грамадства
    Экскурсаводы Іван Сацукевіч і Алесь Варыкіш выйшлі на свабоду

Афіша

  • 01.02

    Спектакль у авангардным тэатры Komuna Warszawa ў пастаноўцы Паліны Дабравольскай

  • 30.01 — 22.04Выстава ткацкіх працаў у Мінску
  • 30.01 — 05.02Выстава Наталлі Разуменка ў Мінску
  • 30.01 — 30.03Экспазіцыя да 100-годдзя з дня нараджэння Алены Васілевіч у Мінску
  • 30.01 — 26.02Выстава айца Сяргея Сурыновіча «Птушыны вянок» ў Віцебску
  • 30.01 — 27.02Зімовая выстава ў Мінску
  • 30.01 — 26.02«Самародак з Рагачова». Выстава Анатоля Каплана ў Гомелі
  • 30.01 — 28.02Выстава выцінанкі «Зімовыя цуды» ў Маладзечне

УСЕ ПАДЗЕI

Рассылка навінаў

Важнае пра нас

  • Што такое "Будзьма беларусамі!"
  • Рэкламадаўцам
  • Асобы кампаніі
  • Усе праекты "Будзьма!"
  • Рэдакцыйная пошта: [email protected]

Папулярнае

    • Лідар «Океана Ельзи» Святаслаў Вакарчук пракаментаваў прысуд за сваю песню ў Мінску
    • Мікалай Пачкаеў: «Беларуская лацінка далёкая ад польскай, а гістарычнай сувязі сучаснага кірылічнага алфавіту з тэкстамі старабеларускай мовы няма»
    • Гурт NaviBand выпусціў новы сінгл з украінскай спявачкай Tayanna. Паслухайце, як нашы мовы гучаць разам
    • «Нікому няма справы, ці беларусы — нашчадкі паўстанцаў-1863, Каліноўскага, ВКЛ, Вітаўта, Астрожскага»
    • «Цяпер у мяне ёсць месца, дзе я магу быць шчырай і не думаць пра тое, каб выжыць»: актрыса Святлана Зелянкоўская адкрыла ў Варшаве тэатр-студыю
© Грамадская культурніцкая кампанія «Будьма беларусамі!», 2008-2019.
Логотип