• budzma.org
  • Пра нас
  • Крама
Будзьма беларусамі! Будзьма беларусамі!
telegram Tiktok www.instagram.com/budzma/ Facebook.com vk.com twitter.com youtube.com
  • Актуаліі
  • Меркаванні
  • Гісторыя
  • Літаратура
  • Музыка
  • Гатуем з «Будзьма!»
  • Гісторыя за 5 хвілін
  • Трызуб і Пагоня
  • Разумняты
  • Вандруем разам
  • Афіша
18.10.2021 | Вандруем разам

Старадаўнія сядзібы Гродзеншчыны. Шукаем балі, прывідаў і натхненне

Адны з самых цікавых куткоў нашага краю часцяком не бачныя з-за трас і, бывае, да іх не вядуць спецыяльныя ўказальнікі, а толькі прасёлкавыя дарогі, піша «Звязда». Пад натхненнем чырвонага кастрычніка мы вырашылі адправіцца на пошукі цікавых месцаў і містычных гісторый. У выніку падрыхтавалі для вас даведнік па старажытных сядзібах Гродзеншчыны. У некаторых з іх калісьці грымелі пышныя балі і кіпела сапраўднае свецкае жыццё, а дзесьці развіваліся трагічныя адносіны ці зараджаліся сусветныя творчыя ідэі.


Сядзіба Свяцк-Гурскіх у Гродзенскім раёне

в. Радзівілкі, 44

14.jpg

Гісторыя сядзібы цягнецца яшчэ з XVII стагоддзя — тады ў гэтых краях пасяліліся польскія манахі-камедулы. Яны паставілі тут некалькі хатак, пасадзілі вінаграднікі, вырылі каскад з пяці сажалак. У іх, як у злучаных сасудах, да гэтага часу цыркулюе ключавая вада. На процілеглым ад яе беразе разбіты парк, ад якога да сённяшняга часу ацалела букава-грабавая алея.

У 1828 годзе ў Радзівілках пасяліўся пан Юзэф Гурскі, які і пабудаваў сядзібу. Ён гуляў у тэніс на ўласным корце, вырошчваў тытунь, а яго сын Пётр адкрыў праз дарогу крухмальны завод. Прадукцыя карысталася неймаверным попытам, і Гурскі-малодшы нават хацеў пракласці ў Гародні чыгунку, каб хутчэй адгружаць тавар.

Цяпер сядзіба Свяцк-Гурскіх — гэта ўдалы прыклад таго, як прыватная ініцыятыва можа захаваць гісторыю, змяніўшы месца. Тут можна пажыць у гасцініцы, наведаць «піўніцу» або правесці любое з пжаданых мерапрыемстваў.

Сядзіба Святаполк-Чацвярцінскіх у Шчучынскім раёне

г. п. Жалудок, вул. Міра, 10

15.jpg

Да пачатку Другой сусветнай вайны мястэчка Жалудок належала шляхетным родам Сапегаў, Фрацкевіч-Радзімінскіх, Тызенгаўзаў. Потым у якасці пасагу Жалудок перайшоў ва ўласнасць Тызенгаўзаў і заставаўся іх сямейным гняздом два стагоддзі. У 1907 годзе Святаполк-Чацвярцінскія, да якіх перайшоў маёнтак, вырашылі, што ім неабходна пашырацца — і задумалі «будоўлю стагоддзя» — палац у стылі неабарока.

Падчас Другой сусветнай вайны Жалудок захапілі праз тры дні пасля пачатку, а заснавальнік палаца Людвіг Святаполк-Чацвярцінскі праз час памёр у Асвенціме. У сядзібе арганізавалі вайсковы шпіталь, які пасля распаду СССР быў расфармаваны. Маёнтак перайшоў Акадэміі навук —апошнія 20 гадоў тут здымалі музычныя кліпы і кіно. Напрыклад, першы беларускі харор «Масакра».

У нашы дні сядзіба Святаполк-Чацвярцінскіх шукае надзейных ды трапяткіх гаспадароў і знаходзіцца ў пэўным запусценні. Але знакаміты маёнтак можна аглядзець як звонку, так і знутры, бо ён нібы магніт прыцягвае цікаўных турыстаў і таленавітых фатографаў. Мы рэкамендуем пачынаць шпацыр з саду (там расце амаль сотня дрэў). У самім будынку ціха і светла, можна падняцца на ўсе тры паверхі. Самае вялікае ўражанне вырабляе лесвіца — арыгінальная, якая засталася яшчэ ад Чацвярцінскіх.

Чытаць па тэме: Вандруем разам з «Будзьма!»: Глыбоцкі раён. Частка першая.

Сядзіба дэ Вірыёнаў ў Бераставіцкім раёне

в. Лішкі

16.jpg

Французскі род дэ Вірыёнаў з’явіўся на беларускіх землях у другой палове XVIII стагоддзя. Радзівілы запрасілі Караля Юзафа Вірыёна папрацаваць лекарам у Нясвіжы. Пазней Караль Юзэф паспеў папрападаваць у Гродзенскай медыцынскай акадэміі і Віленскім універсітэце і стаць асабістым урачом Станіслава Аўгуста Панятоўскага, апошняга караля Рэчы Паспалітай.

Дакладна невядома, калі Караль Юзэф набыў маёнтак Лішкі. Каменная сядзіба, якая захавалася да нашых дзён, была пабудавана нашчадкам караля, Уладзіславам, у 1883 годзе. Сядзіба будавалася на манер італьянскіх рэнесансных віл: два паверхі асноўнага будынка дапаўняла высокая асіметрычная вежа. Не абышлося без рэгіянальных асаблівасцяў: да двухпавярховай вілы а-ля Італія прымацаваны аднапавярховы будынак.

Нягледзячы на занядбанасць, сядзібны дом нядрэнна дажыў да нашых дзён без істотных перабудоў. Сёння сядзіба ў Лішках шукае інвестара.

Сядзіба Багудзенкі ў Свіслацкім раёне

г. п. Поразава, вул. Палетаева, 74/6

17.jpg

Першапачаткова «Багудзенкі» належалі роду Бутаўт-Анджэйкавічаў. Менавіта Тадэвуш Бутаўт-Анджэйкавіч у сярэдзіне XIX стагоддзя пабудаваў тут прасторны драўляны дом у так званым «закапанскім» стылі. Драўляны будынак плошчай больш за пяцьсот квадратных метраў мае мноства разьбяных карнізаў, аканіц і вежак. Парадны ганак упрыгожваюць калоны з мансардай, а фасад з выглядам на парк, дзе алеі і сажалкі, мае гранёны эркер з ламаным дахам.

Цікава, што ў савецкі час жыхары пасёлка Поразава выкупілі гэты будынак з надзеяй на тое, каб там размяшчалася бальніца. Так і склалася. Поразаўская бальніца праіснавала ў будынку сядзібы да 2002 года. Цяпер будынак пустуе, але вядома, што яго выкупілі інвестары для таго, каб зрабіць турыстычным цэнтрам

Калі паглядзець на сядзібу «Багудзенкі» з вышыні птушынага палёту, то можна ўбачыць, як захаваўся старадаўні парк. Вы на свае вочы можаце ўбачыць пышную ліпавую алею з 23 дрэў, якім ужо амаль па 200 гадоў. Дзеля гэтага варта затрымацца даўжэй у сядзібе.

Сядзіба Альбярцін у Слонімскім раёне

г. Слонім, вул. Калгасная, 4

18.jpg

У чатырох кіламетрах ад цэнтра Слоніма, уздоўж ракі Ісы, размяшчаецца былая сядзіба Альберцін, з 1965 года празаічна названая фабрычным пасёлкам. Пачатак ёй паклаў у першай палове ХІХ стагоддзя правадыр шляхты Слонімскага павета Войцех Пуслоўскі. Сядзіба Альберцін, названая сугучна з імем аднаго з яго сыноў, прадстаўлена некалькімі пабудовамі і паркавымі кампазіцыямі.

Унутраная прастора маёнтка зараз прыстасавана пад навучальную ўстанову. Захаваліся і іншыя будынкі сядзібы: жылы і службовы флігелі, уязная брама і прыгожы, пабудаваны ў пачатку ХХ стагоддзя з асаблівай чырвонай цэглы, будынак стайні, які сам па сабе амаль што палац.

Яшчэ пры Войцэху Пуслоўскім побач з сядзібай пачаў фармавацца магутны прамысловы комплекс. У другой палове ХІХ — пачатку ХХ стагоддзя тут абгрунтаваліся каля паўтары дзясяткаў прадпрыемстваў, на якіх выраблялі сукно і шоўк, запалкі і цвікі, паперу і кардон, ткалі дываны, лілі чыгун, выраблялі цэглу, малолі муку.

Сядзіба Храптовічаў у Навагрудскім раёне

аг. Шчорсы, вул. Паркавая, 9

19.jpg

Асаблівую папулярнасць гэтая мясцовасць набыла ў XVIII стагоддзі, калі Іаахім Літавар Храптовіч пабудаваў тут свой маёнтак. Было вырашана ўзвесці сядзібу Шчорсы ў класічным французскім архітэктурным стылі. Будаўніцтва пачалося ў 1770 годзе і працягвалася шэсць гадоў.

Так з’явіўся прыцягальны комплекс Храптовічаў, у акружэнні парку і штучных азёр. Цэнтральнай часткай быў палац, які ўяўляў сабой аднапавярховы будынак у класічным стылі з элементамі барока. Цяпер ад яго засталася толькі невялікая частка: падвалы і гаспадарчыя пабудовы.

Рэстаўрацыя сядзібы так і не была праведзеная, але спробы яе выратавання робяцца пастаянна. Адкрыты дабрачынны фонд «Шчорсы і Храптовічы» мае мэту аднавіць гістарычную спадчыну. На тэрыторыі былога маёнтка Храптовічаў адкрыты музей-сядзіба Шчорсы.

Сядзіба Умястоўскіх у Іўеўскім раёне

аг. Жамыслаўль, вул. Садовая, 1А

20.jpg

У 1684 годзе ежы Ваўжынц Жамло набыў Кандрацішкі, і ўсе свае землі стаў называць у свой гонар — Жамыслаўлем. Сам Ежы быў даволі бачнай персонай у Ашмянскім павеце і займаў высокія пасады, а ў 1807 годзе Жамыслаўль выкупіў Якуб Умястоўскі. Новыя гаспадары маёнтка жылі на левым беразе Гаўі ў дыхтоўным барочным доме — з хваёвым паркетам, кафлянымі печамі. У 1863-1877 гадах на месцы старога драўлянага дома ўзвялі сапраўдны каменны палац. Велічны сядзібны дом пабудавалі па вобразе і падабенстве каралеўскай рэзідэнцыі Лазенкі ў Варшаве.

Вялікую шкоду сядзібе Умястоўскіх прынеслі войны, а пару гадоў таму там здарыўся пажар. Маёнтак моцна парушаны і з тых часоў паціху прыходзіць у заняпад.

Цяпер будынак не зачынены, але варта ведаць, што заходзіць унутр небяспечна. З вуліцы можна разглядзець маляўнічую мазаіку, якая даволі добра захавалася на падлозе ў холе першага паверха. Да палаца вядзе ліпавая алея. Абавязкова варта абысці сядзібны дом з усіх бакоў — ён стаіць практычна на абрыве над ракой і глядзіцца вельмі прыгожа.

Чытаць па тэме: Вандруем разам з «Будзьма!»: Глыбоцкі раён. Частка другая

Сядзіба Путткамераў у Воранаўскім раёне

аг. Больцінікі, вул. Азёрная

21.jpg

Гісторыя сядзібы цесна звязана з імем народнага паэта Адама Міцкевіча. Марыля Верашчака, любімая дзяўчына Міцкевіча, была заручана з Ваўжынцам Путткамерам, за яго ж і выйшла замуж у 1821 годзе. Маладыя муж і жонка пераехалі ў маёнтак у Больцініках. Нягледзячы на тое што Ваўжынец здагадваўся аб узаемных пачуццях сваёй жонкі і паэта, Адам Міцкевіч часта гасцяваў у сядзібе.

Гэты дом пабудаваны з чырвонай цэглы. Канчатковае афармленне ў стылі ангельскай неаготыкі сядзіба набыла ўжо пры ўнуках Марылі. Першапачаткова будынак быў больш сціплы, задуманы ў стылі класіцызм. Пры перабудове сядзібы быў выкарыстаны ранейшы падмурак, некаторыя апорныя канструкцыі. Цяпер тут чаргуюцца гатычныя стральчатыя і кругавыя аконныя праёмы.

Да сённяшняга дня захаваўся жылы дом, уязная брама, парк, гаспадарчыя пабудовы. Візіт сюды будзе карысны дарослым і дзецям, якія цікавяцца гісторыяй беларускай літаратуры. Недалёка ад сядзібнага комплексу знаходзіцца гай, які ў вершах паэт Міцкевіч называў «гаем Марылі». Тут закаханыя хадзілі на кароткія спатканні.

Сядзіба Багушэвічаў у Смаргонскім раёне

аг. Кушляны, вул. Стрыпунская, 12А

Маёнтак у Кушлянах продкі народнага паэта Францішка Багушэвіча набылі яшчэ ў 1749 годзе. Сам жа ён правёў у Кушлянах апошнія гады жыцця. Сядзіба рэканструяваная і пераўтвораная ў музей памяці пісьменніка ў 1990 годзе. Ад часу, калі ў ёй жыў паэт, засталіся некранутымі альтанка, стары парк, каменная адрына і каштанавая алея.

Алея характэрная тым, што большасць дрэў у ёй пасаджана рукамі самога Багушэвіча. У самой сядзібе адноўлена некалькі пакояў, у тым ліку гасцёўня і кабінет, дзе працаваў пісьменнік. Экспануюцца прадметы мэблі, побыту, многія іншыя асабістыя рэчы, якія некалі належалі дваранам Багушэвічам.

Адноўлены знешні выгляд музея-сядзібы Багушэвічаў выдатна перадае атмасферу канца XIX стагоддзя.

Сядзіба Агінскіх у Смаргонскім раёне

аг. Залессе, вул. М. К. Агінскага

22.jpg

«Паўночныя Афіны» — так у XIX стагоддзі называлі мястэчка Залессе. Тут аўтар паланэза «Развітанне з Радзімай», кампазітар Міхаіл Клеафас Агінскі, жыў з 1802 па 1822 год, калі гэтай самай Радзімы ўжо пэўную колькасць часу не існавала на палітычнай карце.

Да пачатку XIX стагоддзя гэта быў невялікі драўляны дом з прымыкаемым да яго французскім рэгулярным паркам. Пасля пераезду сюды Міхаіл Клеафас узяўся за будаўніцтва новага мураванага палаца ў стылі класіцызм і заклаў англійскі пейзажны парк з мноствам зацішных куткоў. Да флігеля палаца прымыкалі дзве аранжарэі, дзе вырошчвалі экзатычную садавіну.

Пазней сядзіба належала розным уладальнікам. У пачатку 90-х у яе перадалі на баланс Міністэрства культуры. Сёння наведвальнікаў радавога маёнтка Агінскіх сустракаюць «жонка» Міхаіла Клеафаса Марыя Неры і «дзеці кампазітара»: дочкі Амелія, Эма, Іда і сын Ірэніюш. Гэта цяперашнія супрацоўнікі сядзібы-музея ў вобразах XIX стагоддзя праводзяць для гасцей тэатралізаваныя экскурсіі, а па асаблівых датах праводзяцца пышныя балі

Варта звярнуць увагу, што сядзібы знаходзяцца ў розным стане — адны ў занядбаным, іншыя наадварот адбудаваныя і чакаюць з нецярпеннем турыстаў. Папярэджваем, што асаблівую ўвагу варта звярнуць на старадаўнія паркі, якія былі абавязковай часткай любой сядзібы. Некаторым з іх сотні гадоў. Там вы можаце пагуляць, атрымаць асалоду ад прыгажосці месца і прасякнуцца атмасферай багатай гісторыі краю. Тым больш паглядзіце, якая прыгожая выдалася восень!

Аліса Скіба, «Звязда»

Апошняе ў рубрыцы:

valiancina_shauchenka

«Гэта экацыд!» Украінскія мастакі адрэагавалі на трагедыю, выкліканую падрывам плаціны Кахоўскай ГЭС

У ноч на 6 чэрвеня вялізная плаціна на Кахоўскай ГЭС была разбурана, што прывяло да маштабнай паводкі, якая...

valiancina_shauchenka
Грамадства

Вянок. Медытацыя на вяртанне кантролю над сваім жыццём

Калі вам падаецца, што ад вас абсалютна нічога не залежыць, піша "Новы час", што жыццё кідае вас, быццам маленькую трэску,...

valiancina_shauchenka
Навіны "Будзьма!" Гатуем з «Будзьма!»

Сезонны сакавіты пірог с клубніцамі. Гатуем з «Будзьма!»

Напэўна, усе каштавалі традыцыйную шарлотку з яблыкамі, аднак ёсць варыянт і з іншым начыненнем — клубніцы....

valiancina_shauchenka
Гісторыя

З’явілася выстава, прысвечаная гісторыі Бабруйска на картах, планах і чарцяжах у ХІХ — ХХ стагоддзях

Нацыянальным гістарычным архівам Беларусі падрыхтавана і размешчана на сайце архіва віртуальная выстава «Бабруйск...

Апошнія навіны

    «Гэта экацыд!» Украінскія мастакі адрэагавалі на трагедыю, выкліканую падрывам плаціны Кахоўскай ГЭС
    Грамадства
    Вянок. Медытацыя на вяртанне кантролю над сваім жыццём
    Навіны "Будзьма!" Гатуем з «Будзьма!»
    Сезонны сакавіты пірог с клубніцамі. Гатуем з «Будзьма!»
    Гісторыя
    З’явілася выстава, прысвечаная гісторыі Бабруйска на картах, планах і чарцяжах у ХІХ — ХХ стагоддзях
    Грамадства
    Куды схадзіць на выходных? Падборка цікавых імпрэзаў на 10-11 чэрвеня
    Гісторыя Вандруем разам
    Топ-5 гістарычных месцаў на Гродзеншчыне, куды варта паехаць на выходныя
    Музыка
    «Знаходжу сілы ў веры ў тое, што людзі застануцца людзьмі». Алесю Камоцкаму 65
    Літаратура
    Міжнародны паэтычны флэш-моб: Іна Снарская чытае «Новую зямлю» Якуба Коласа
    Грамадства Гісторыя
    Перасялілі і жывых, і мёртвых. Як будавалі Вілейскае вадасховішча і наколькі яно бяспечнае?
    Музыка
    Музычная формула поспеху па-беларуску: тролі, тэхна і «Купалінка»
    Грамадства Літаратура
    «Воля да жыцьця». Кніга Андрэя Белавешкіна з'явілася ў вольным доступе
    Культура Музыка
    У гэтую пятніцу, 9 чэрвеня, на Падляшшы пачынаецца фэст беларускай традыцыі SONCAHRAJ
    Культура
    Мінкульт будзе выдаваць гастрольныя пасведчанні пасля праверкі творчасці «на прымальнасць»
    Грамадства
    Калектыўная памяць — інструмент альбо кансэнсус?
    Грамадства Гісторыя
    Паглядзіце на ўнікальнае фота аднаго з самых ранніх планаў старажытнага Бабруйска

Афіша

  • 11.06

    Сямейны фэст «TOYDAY» ў Мінску

  • 11.06 — 18.06Выстава «Калі яго парушыць, яно становіцца адчувальным» у Вільні
  • 11.06 — 18.06Выстава выцінанкі Наталлі Каньковай у Віцебску
  • 11.06 — 18.06Выстава «Abstract» у Віцебску
  • 11.06 — 18.06Новыя імёны мастацтва: фестываль «Арт-Мінск»
  • 11.06 — 23.06Выстава Міхаіла Анішчанкі «Горад людзей» у Гродне
  • 11.06 — 16.07Выстава Рышарда Мая ў Чаросаве на Лепельшчыне
  • 11.06 — 15.06Выстава «Я хачу дадому» ў Вільні

УСЕ ПАДЗЕI

Рассылка навінаў

Важнае пра нас

  • Што такое "Будзьма беларусамі!"
  • Рэкламадаўцам
  • Асобы кампаніі
  • Усе праекты "Будзьма!"
  • Рэдакцыйная пошта: [email protected]

Папулярнае

    • Першая перамога беларусаў
    • Тэст для вандроўнікаў па Беларусі
    • Топ-3 смешных выпадкаў з Янкам Купалам
    • Цяжкая праца, сціплая ежа, гарэлка: жыццё сялян вачыма Сыракомлі
    • «Эйфарыя пасля пераезду нараджаецца з ілюзіі – у новай краіне ўсё будзе інакш». Псіхолаг пра перажыванне эміграцыі
© Грамадская культурніцкая кампанія «Будьма беларусамі!», 2008-2019.
Логотип