27 лістапада 1920 г. распачалося ўзброенае паўстанне ў ваколіцах Слуцка супраць Чырвонай Арміі і за незалежнасць Беларусі.
Сцяг 1-й слуцкага палка. Фота:«Наша Ніва»
Амаль увесь 1919 год і частку 1920 года, у часы савецка-польскай вайны, Слуцк некалькі разоў аказваецца то пад уладай Чырвонай Арміі, то яго займаюць жаўнеры Польшчы. 15 жніўня 1920 года Чырвоная Армія церпіць буйное паражэнне ў Варшаўскай бітве, і бальшавіцкія сілы адыходзячы назад, саступаюць Польшчы землі, якія яны нядаўна занялі.
12 кастрычніка ў Рызе падпісваецца перамір'е, па ўмовах якога польскі і савецкі бакі павінны былі размясціць свае войскі на адлегласці ў мінімум 15 кіламетраў ад агульнай мяжы, такім чынам на 30 км стваралася нейтральная зона, Слуцк апынуўся пад уладай Саветаў, а ваколіцы – патрапілі ў нейтральную зону.
На пачатку лістапада 1920 года польская адміністрацыя, рыхтуючыся да адыходу, перадае ўладу ў Слуцку Беларускаму нацыянальнаму камітэту. У горадзе вывешваюцца бел-чырвона-белыя сцягі Беларускай Народнай Рэспублікі, абвешчанай 25 сакавіка 1918 года. У ваколіцах праводзяцца выбары мясцовых камітэтаў. Случчакі спрабуюць аднавіць БНР на сваёй тэрыторыі, вырашана было сабраць агульны з’езд Случчыны. 14 лістапада збіраюцца 107 дэлегатаў ад горада і 25 прадстаўнікоў розных валасцей Слуцкага павета, там распачаўся Беларускі з'езд Случчыны, на якім абіраюць Раду. На наступны дзень з'езд прымае агульную рэзалюцыю, у якой абвяшчаецца ўлада БНР, рашуча выказваецца пратэст супраць акупацыі беларускіх зямель і супраць Савецкай улады.
24 лістапада польскія войскі выйшлі са Слуцка, да вечара таго ж дня ў вёску Семежава, што ў нейтральнай зоне, перасоўваецца штаб 1-й Слуцкай брыгады. Савецкія войскі туды па мірнай дамове заходзіць не павінны, Слуцк жа Саветы занялі праз 5 дзён. Ужо 27 лістапада пачынаюцца першыя баявыя сутыкненні паміж перадавымі атрадамі Чырвонай Арміі і случчакамі.
Усё ж 29 лістапада Чырвоная Армія займае Слуцк. У сярэдзіне снежня 1920 года, з дазволу польскага боку чырвонаармейцы ўваходзяць у нейтральную зону дзеля зачысткі случчакоў, якія ўдзельнічалі ў паўстанні. На барацьбу з паўстанцамі перакідваюцца інтэрнацыянальныя часткі, якія лічыліся аднымі з самых жорсткіх падраздзяленняў у Чырвонай Арміі.
Пераломным днём у хадзе Слуцкага паўстання стала 19 снежня. Яшчэ напярэдадні паўстанцы занялі вёску Вызна, а чырвонаармейцы панеслі вялікія страты, каля 150 чалавек случчакі ўзялі ў палон. Саветы адказваюць жорстка, падцягваючы інтэрнацыянальныя фарміраванні з кітайцамі і выціскаюць паўстанцаў за польска-савецкую мяжу, дзе тых раззбройваюць і часова змяшчаюць у лагеры для інтэрнаваных.
Напрыканцы снежня 1920 года Рада Случчыны перабіраецца на польскую тэрыторыю. А за імі ў апошнія дні таго ж года сыходзіць і апошні атрад паўстанцаў. На тэрыторыі, якую занялі Саветы, застаецца некалькі сотняў случчакоў, якія распачынаюць партызанку, аднак хутка яны былі вынішчаныя.
Лёс тых паўстанцаў, хто пайшоў на тэрыторыю Польшчы, быў не менш трагічны. Некаторых палякі перадалі бальшавікам – там іх чакала смерць. Хтосьці эмігруе, частка асядае ў Польшчы.
Слуцкі збройны чын стаў апошнім масавым узброеным супрацівам беларусаў супраць саветаў. Сучасныя беларусы называюць 27 лістапада – Днём герояў.
АМ, budzma.org
