Традыцыі беларускай батлейкі адраджаюць у магілёўскім музеі імя Масленікава.

Некалі батлейка была вельмі распаўсюджаным відам народнага мастацтва, фактычна – своеасаблівым тагачасным тэлевізарам. У вандроўных батлейках пад час кірмашоў, у асноўным у перыяд калядных святаў, просты люд мог паглядзець і кананічныя біблейскія  сюжэты, і невялічкія інтэрмедыі з жыцця месцічаў.

Зачастую некаторыя сюжэты ствараліся заезджымі артыстамі-батлейшчыкамі проста ў выніку назірання за жывым жыццём гараджан, сялян, нават шляхты, ці па слядах нейкіх мясцовых гісторый. І традыцыя гэта прыжылася на нашых землях прыкладна з сямнаццатага стагоддзя, калі гэткі перасоўны лялечны міні-тэатр прывезлі сюды езуіты. Нешта падобнае было ва Украіне і нават далей на ўсход – у Расіі, там гэта называлася “верцеп”, але ў Расіі не атрымала такой папулярнасці, як у нас.

Сама батлейка і асноўныя персанажы, якія дэманструе адна з удзельніц тэатра Вольга Гаўруцікава.

Магілёўскую батлейку,  сам яе выгляд і лялечных персанажаў, аднавілі на ўзор самай сапраўднай аўтэнтычнай батлейкі з нашых краёў, якая знаходзіцца ў сховішчах расейскага музею этнаграфіі ў Пецярбургу. Захаваліся і некаторыя тэксты старадаўніх пастановак.

І ўжо на пачатку двухтысячных гадоў адноўленая батлейка ў якасці экспаната выставы “Захаваная спадчына” з’явілася ў музеі Масленікава. Спачатку тут зрэдку ладзілі паказы пастановак батлейкі, хутчэй у якасці музейнай інтэрактыўнай экспазіцыі. Але з часам гэта станавілася часцей, супрацоўнікі музея нават арганізавалі тэатр-батлейку з назвай “Шчодра”. А некалькі год таму зладзілі ў сваім музеі першы міжнародны фестываль батлейкі, які доўжыўся на працягу цэлага месяца ў калядны перыяд са снежня па студзень. Калектыў не толькі паказвае сваю батлейку ў сценах музея, але і  наведвае са спектаклямі дзіцячыя дамы, іншыя дзіцячыя ўстановы. Зараз “Шчодра” гатуецца прыняць удзел ужо ў трэцім міжнародным батлеечным фестывалі “Нябёсы”, які пройдзе ў Мінску з 12 па 15 студзеня.

А ў аўторак 10 студзеня адбыўся першы ў гэтым годзе паказ батлейкі ў самім музеі Масленікава. Арганізацыйна-інфармацыйную  падтрымку падзее аказала магілёўская суполка Таварыства беларускай мовы імя Скарыны.

Гледачы пабачылі некалькі сюжэтаў, у першую чаргу самы традыцыйны, біблейскі сюжэт пра цара Ірада, які загадаў знішчыць усіх немаўлят у сваёй краіне, калі даведаўся пра нараджэнне Хрыста. Некаторыя з міні-спектакляў былі і з часоў не такога далёкага мінулага. Так, адзін з сюжэтаў распавядаў пра лекара-шарлатана, які мог лячыць “панскія” хваробы, а другі – пра жыццё сямейкі мясцовых габрэяў. Была паказана і зусім новая сцэнка, прыдуманая ўжо самімі ўдзельнікамі “Шчодры”. Гэта інтэрмедыя, пастаўленая на рамантычна-гістарычны сюжэт, з вялікай доляй іроніі і гумару пра царыцу Екацярыну Другую і яе фаварыта генерала Зорыча.

“Калі мы будзем ведаць нашу гісторыю, нашы традыцыі, у нас будзе і будучыня. Для нас цікава адрадзіць магілёўскую батлеечную традыцыю, бо ў яе рэперетуары былі большай часткай інтэрмедыі, якія прыдумляліся і ставіліся менавіта ў нашых мястэчках, на Магілёўшчыне, і на падставе сапраўдных падзей і персанажаў” – пракаментавала ідэю стварэння тэатра ягоны арганізатар і кіраўнік Святлана Строгіна.

“Раней батлейка была вельмі распаўсюджана, асабліва сярод простага люду. А зараз мы на такой стадыі нашай культуры, што для многіх гэта навіна і экзотыка, нехта ўпершыню пра батлейку сёння пачуў і гэта пабачыў. Такі заняпад нацыянальнай культуры, не толькі батлеечнай, быў звязаны  з дэнацыяналізацыяй, з вынішчэннем нацыянальнай эліты, усяго пласту носьбітаў нацыянальнай культуры пасля трыццатых гадоў мінулага стагоддзя. Але апошнім часам мы зноў назіраем адраджэнне” – выказаў свае думкі і назіранні на прыканцы сустрэчы Алег Дзьячкоў.

Пасля прадстаўлення ўсе цікаўныя маглі яшчэ і паразглядаць персанажаў, нават  патрымаць у руках, ва ўсіх падрабязнасцях павывучалі саму батлейку ды паразмаўлялі з акторамі.  Хто ведае, можа нехта ў будучым надумае зладзіць і свой гэткі міні-тэатр.

Алесь Сабалеўскі. Фота аўтара, 6tv.by

Тэгі: Магілёў