Пра «Беларусь у сэрцы», галасаванне доларам і як прыціснула кабіна ад трактара, «Салідарнасці» распавёў купалавец Алег Гарбуз.

Фота перададзены суразмоўцам «Салідарнасці»

— Алег, калі мы размаўлялі мінулым летам, вы засмучаліся, што грошы за здымкі ў кіно сканчаюцца і трэба апроч тэатра шукаць падпрацоўку. Але апошнім часам — і пастаянныя гастролі Вольных Купалаўцаў, хутка ў Цюрыху і Даўгаўпілсе, нядаўна з «Зэкамеронам» Максіма Знака былі ў Вільні, а ў чэрвені зноў у Варшаве. Плюс здымкі ў фільме «Перашыек» для Max. Жыццё наладжваецца?

— Усё так, але жыццё не тое каб наладжваецца, яно ж такая зебра. То лепш, то горш.

Стратэгічна нічога не змянілася. Працуем, дзякуй польскай дзяржаве, дапамаглі нам з пракатам, і мы можам аплочваць частку арэнды.

У рамках падтрымкі ад Мэрыі Варшавы плануем адыграць яшчэ 15 спектакляў. Хутчэй за ўсё, гэта будуць 5 «Экстрэмістаў», 5 «Зекамеронаў» і 5 спектакляў «Гусі-людзі-лебедзі».

Калі вернемся з Даўгаўпілса з «Тэатральнага фестывалю № 4», адпрацуем два «Зекамерона». У чэрвені адбудзецца прэм’ера п’есы польскай драматургесы «Валізка». А потым «Экстрэмісты» зачыняць нам сезон гэтага года.

«Многія абяцаюць, а калі даходзіць да справы, то «на жаль, усё занята»

— Дзякуй вялікі Тэатру Драматычнаму ў Варшаве за падтрымку і сцэну. Таму што шмат хто абяцае, а калі даходзіць да справы, то «на жаль, усё занята». Або выстаўляюць 3 тысячы еўра за арэнду сцэны на 150 месцаў за вечар. Мы такую суму за спектакль наўрад ці збярэм пры ўсім жаданні.

— Ці апраўдаліся вашыя чаканні ад Тэатральнага тыдня з Купалаўцамі?

— Усё прайшло класна, былі поўныя залы.

Паралельна, дзякуючы польскаму боку, бясплатна паказалі нашыя спектаклі анлайн на ютубе. І яшчэ атрымалі ўзнагароду ад Міністэрства культуры Польшчы, просты ўзнагародны ліст для Вольных Купалаўцаў, паколькі ўжо пяць гадоў, як мы адасобіліся ад таго, беларускага, Купалаўскага і сталі нічыімі.

Грашовую прэмію падзялілі паміж акцёрамі. І тут асобная падзяка Пал Палычу Латушку і яго камандзе, якія нас усяляк падтрымліваюць.

— Сяргей Чуб расказваў, што вы арганізавалі паказ «Зекамерона» у Берліне...

— У Берліне паказ адбыўся ў рамках фестывалю Pradmova, і ў Чэхіі я арганізаваў, пры падтрымцы Офіса Святланы Ціханоўскай.

Так, гэта кавалак працы, ты некалькі месяцаў спісваешся, усё ўдакладняеш, узгадняеш графікі, планы, зацвярджаеш каштарысы, каб акцёры змаглі зарабіць.

А ў Вільні гастролі «Зекамерона» арганізаваў ужо Сярожа Чуб. Кожны з нас нешта робіць — так і жывем.

«Добра, што прызямліўся на два локці і два калены. Ляцеў, як жаба, і гэта мяне выратавала»

— Што вам, як мэнэджэру-арганізатару, было складаней за ўсё? Таму што гучыць, ну «Гарбуз арганізаваў гастролі — малайчына!» Але не ўсё ж так проста?

— Ёсць еўрапейскія цэны, польскія, а ёсць беларускія расцэнкі. І некаторыя працягваюць і тут, у Еўропе, сыходзіць з гэтых сум, хаця жывем мы ўжо шмат гадоў па еўрапейскіх.

Чамусьці некаторыя беларусы, якія таксама пераехалі, думаюць, што могуць нас заказваць па беларускіх расцэнках, якія насамрэч разы ў 2-3 ніжэй.

І праўда: «Чаму б вам не скатацца на чатыры дні са спектаклем за 100 еўра? Мала?..» І кожны раз даводзіцца тлумачыць, што мы каманда, і гэта чатыры дні, дарога, спектакль, рэпетыцыі, наш час.

Даходзіла да таго, што казаў прама: «Мы не просім грошай — ніколі і ні ў каго. Але калі мы працуем, то будзьце ласкавы заплаціць. 250 еўра (і вышэй) акцёру за спектакль — гэта не шмат».

Для мяне гэта самыя цяжкія размовы. З еўрапейцамі ўсё значна прасцей, і ўсе задаволены.

Насамрэч мы робім усё: вырашаем адміністрацыйныя пытанні, мы і грузчыкі, і рэквізітары. Паколькі не можам сабе дазволіць раздзімаць штат.

У нас кожны чалавек не толькі акцёр, ён шматфункцыянальны. Сяргей Чуб садзіцца за руль буса, які мы арандуем, самі возім і цягаем дэкарацыі.

— Вы ж і пасля спектакляў Тыдня з Вольнымі Купалаўцамі разбіралі самі дэкарацыі: выносілі, грузілі і нават салому ў фае падмяталі пасля «Гусей-людзей-лебедзяў».

— Скажу больш, я яшчэ і не адышоў. На сцэне тады стаяла кабіна сапраўднага жалезнага трактара, якую мы прывезлі.

Скончылі фестываль, павіншавалі адзін аднаго, а на наступны дзень з Сяргеем (Чубам — С.) дамовіліся, што прыйдзем і ўсё разбяром-вынесем. Так і зрабілі, вырашыўшы ўдваіх знесці тую кабіну трактара з другога паверха.

Сярожа стаяў унізе і нешта пачаў казаць, што раптам не ўтрымае пад нахілам. Я западозрыў нядобрае, але...

Мы панеслі. Недзе пасярэдзіне лесвіцы, а яна даволі крутая, Сярожа, у якога ногі падкасіліся, адскочыў убок, а я прыкладна з паўтара метра разам з гэтай кабінай паляцеў уніз. Добра, што прызямліўся на два локці і два калена. Ляцеў, як жаба, і гэта мяне выратавала.

Сярожа сказаў, што ён атрымліваў асалоду ад мяне ў гэты момант, візуальна. У момант шоку. Яго кабіна закранула па датычнай, а я з ёй закапаўся «як належыць». Спачатку нават хадзіць не мог, але ўжо, нашмат, лепей...

Самі вінаватыя: два ўжо немаладыя артысты, Сярожа 44, мне 54. Трэба было кагосьці яшчэ паклікаць. Але вырашылі, што справімся.

— «Блін» — тут занадта мяккае слова...

— Згодзен... Але мы пасля спектакляў і падмяталі, і мылі ўсё, калі дзе што падбіць, змайстраваць — усё самі. А валанцёраў зваць... нават не ведаю. Прасцей часам самому зрабіць, чым тлумачыць новаму чалавеку.

«Пасля прыходу Трампа я прагаласаваў доларам, пазбавіўшыся іх»

— На фоне занятасці апошніх месяцаў, наколькі прасцей цяпер не заўважаць жах знешняга свету?

— Не заўважаць немагчыма. Яшчэ і Амерыка таму пацвярджэнне, з яе новай уладай. Вельмі складана спакойна назіраць за дзеяннямі і рэплікамі самаўлюбёнага верхавода. Не разумею, як да такога магло дайсці ў ЗША, з яе сістэмай стрымання і проціваг, што яны не могуць суцішыць аднаго дзеяча.

І ўжо нават не аднаго, ён жа прывёў з сабой такую ж каманду. Я не магу гэта разбачыць.

Адзінае, што я змог зрабіць — у мяне быў невялікі даляравы запас, які я адразу ж памяняў па нізкім курсе на швейцарскія франкі і брытанскія фунты. Па-свойму выказаўся: прагаласаваў доларам.

— А што б адказалі Ігару Забары, які называў вас сябрам, але перапыніў зносіны пасля пачатку вайны, раскрытыкаваўшы беларусаў. Маўляў, усталі на лаўкі без тапачак, не даціснулі, а потым яшчэ і за мяжу збеглі. А пачуўшы вашыя словы, што гатовы абараняць Украіну, калі ў Польшчы створаць спецпадраздзяленне, Забара прапанаваў вам прыехаць да яго на хутар і ісці ваяваць.

— Я ў Забары працаваў, даўно яго ведаю, як і яго пазіцыю яшчэ да 2020-га, калі ён адмахваўся: так, маўляў, у вас усё нармальна, не парцеся!

Пасля пачатку вайны ён пачаў ганіць беларусаў у фэйсбуку, ледзь не абвінавачваючы, што сядзіць з жонкай у падвале з-за нас. Мне пісаў пра гэта агульны знаёмы, які пачатак вайны чакаў у значна горшых умовах. Не вінавацячы беларусаў, таму што «мы ўсё разумеем і застаемся нармальнымі людзьмі». І прасіў мяне прэтэнзіі Забары не ўспрымаць як агульную думку ўкраінцаў.

Вельмі дзіўна чуць такія прэтэнзіі Забары, які цудоўна ведае, што адбывалася і да гэтага часу адбываецца ў Беларусі.

«Я ніколі не хацеў уступаць у супярэчнасць з самім сабой. Знайшоў кампраміс: калі здарыцца край — я з’еду»

— Я яшчэ ў 2020-м планаваў па магчымасці з’язджаць, таму што дакладна ведаў: не хачу, не збіраюся і не планую сядзець у турме. Мне ўжо тады было 50 гадоў, і я хацеў бы пражыць астатак жыцця на свабодзе.

Мог з’ехаць значна раней, але ніколі не хацеў пакідаць Беларусь. Бо заўжды лічыў сябе беларусам, хацеў жыць і працаваць на Радзіме.

І ніколі не хацеў уступаць у супярэчнасць з самім сабой. Знайшоў кампраміс: калі здарыцца край — я з’еду.

Край здарыўся. І ні перад якім Забарай не збіраюся даваць справаздачу, чаму я не хачу сядзець у турме.

— Вы былі дэлегатам на Форуме Касцюшкі, дзе прадстаўнікі дэмсіл Беларусі і краін ЕС абмяркоўвалі ў тым ліку будучыню Беларусі і падтрымку грамадзянскай супольнасці. Што важнага для сябе там запазычылі?

— Там збіраюцца рэальныя еўрапейскія палітыкі: скандынавы, балты, палякі. І клічуць туды нашых, там былі Ціханоўская і Латушка.

Адны з маіх любімых палітыкаў — гэта Сікорскі і Дуда. Тое, што яны гавораць і робяць, мне вельмі адгукаецца. Як і тое, што лёсам Беларусі заклапочаныя рэальныя еўрапейскія палітыкі. Яны дапамагаюць нам з вамі і сотням тысяч беларусаў будаваць будучыню ў іх краінах — гэта неверагодная падтрымка. І абсалютны падарунак для ўсіх нас.

«Вы што — не ведаеце пра Беларусь у сэрцы?»

— Як гэта — зноў устаць на ветразную дошку пасля 35-гадовага перапынку?

— А якія б у вас былі адчуванні, калі б селі на любімы ровар, на якім не ездзілі 30 гадоў? Зноў устаць на дошку нават пасля працяглага перапынку — лёгка. Цела ўсё памятае: у тым ліку падзеі 30-гадовай даўніны. Устаў і пайшоў.

А яшчэ мне захацелася зрабіць фотасесію, дзе я на ветразнай дошцы ў лакіраваных чаравіках і гарнітуры. Я ж не падаю ў ваду, не навічок (усміхаецца).

— А чаму чаравікі?

— Вось проста захацелася па поўнай: і чаравікі, і гальштук. Каб усё было цікавае: ад пятак да верхавіны. Вось чаму мне так прыдумалася (усміхаецца).

— А вада і дошка дапамагаюць пазбавіцца ад думак пра сённяшнюю рэальнасць?

— Нават становячыся на дошку, ацэньваючы сітуацыю на вадзе — хто справа, хто злева, адкуль вецер — я ўсё роўна ў сваіх думках...

Нядаўна таварыш паклікаў мяне да сябе на яхту ў Іспанію. Вось калі паеду, тады мне трэба будзе паднапружыцца, каб разумець, што і дзе падцягваць, уцягваць ці адпускаць (усміхаецца).

Але што сапраўды: на вадзе і пры фізічнай нагрузцы значна прыемней і пазітыўней думаецца. Асабліва пра сябе і ўласныя далягляды.

— З кім ні размаўляла, многія беларусы на эміграцыі, калі шчыра кажуць, прызнаюцца, што «мы ўсё роўна чакаем, калі вернемся і працягнем жыць сваё жыццё дома». За што сёння трымаецеся вы?

— Калі мы прыйшлі ў польскую культурную прастору, то неяк павінны ў ёй абазначыцца. Не трэба трымацца толькі за думкі аб вяртанні. Заўсёды ў галаве мусіць быць альтэрнатыўны план развіцця. А не так што вернемся і ўжо тады «дрыжы, зямля!»

Гэта цяжка, але трэба прызнаць: мы мусім планаваць сабе дзве рэальнасці. Быць гатовымі да вяртання, але ў той жа час быць заточанымі на тое, каб зараз жыць тут.

Усё не бессэнсоўна. «Беларусь у сэрцы» — гэта і ёсць дэвіз вымушаных беларускіх эмігрантаў сёння.

Так, наша Радзіма далёка, але насамрэч яна заўсёды побач. Беларусь у сэрцы. Я так сабе сказаў. І хоць я не ў Беларусі, маё сэрца ўсё роўна там. Гэта мая прыдумка, і мне здаецца, што гэта самы дакладны і адзіна магчымы шлях нашага сённяшняга жыцця.