Актрыса Купалаўскага Кацярына Яворская ў інтэрв’ю «Салідарнасці» — пра ролю Любкі-аторвы, разрабаваную хату і талент не маркоціцца.
Спадніца і шалік уласнаручнага вырабу. Фота: CityDog
Кацярына ў трупе Купалаўскага з 1998-га. І яшчэ ў Беларусі стварала ўнікальныя ўборы, якім, напэўна, пазайздросцяць і нямецкія модніцы. Тры з паловай гады таму наша суразмоўніца пераехала з сям’ёй у Берлін.
— Кацярына, калі ўбачыла вашыя чароўныя паланціны і паліто, падумала, што нават калі ў эміграцыі не складзецца з акцёрствам, то дызайнам, напэўна, заробіце ў Нямеччыне добрыя грошы.
— Раскажыце, дзе зарабіць гэтыя грошы (смяецца). Натхненне ёсць, але раблю я зараз у асноўным для сябе і блізкіх. Не знайшла тут іншай крыніцы даходу і попыту на ручную працу. У мяне няма кліенцкай базы, я не ўмею прадаваць праз інтэрнэт, у асноўным усё ідзе ў шафу.
Фота тут і ніжэй прадстаўлены суразмоўніцай «Салідарнасці»
— Можа, праблема ў тым, што вы не ведзяце сацсеткі, і пра вас папросту не ведаюць?
— Так, калісьці быў інстаграм, куды я выклала некалькі ўбораў, але на тым і заглухла.
У Мінску ў мяне быў свой кабінет і вязальная машынка «Адэлаіда», набытая за вялізную кучу даляраў. Манекены і ўсё астатняе. Цяпер гэтага няма.
Пакуль шыю сабе і сыну. Яму вельмі падабаецца жыць у Берліне, ён вельмі адчувае вулічную моду. Прыходзіць і кажа: «Мам, вось табе плед — пашый мне з яго штаны». І мы з ім сядзім і выдумляем.
Яшчэ ў Берліне ў мяне ёсць сяброўка, вельмі вядомы, медыйны чалавек, ёй я таксама пашыла пару рэчаў. Спадзяюся, яна як вядомая асоба будзе іх прасоўваць (усміхаецца).
— Перш за ўсё ўспамінаю Вераніку Круглову і Свету Бень.
— Так, гэта Вераніка (усміхаецца).
«Ну і што вы там сядзіце? Едзьце — я вам дапамагу»
— Чаму Германія? Як здарылася ваша эміграцыя, і што аказалася самым складаным за гэтыя гады?
— Мой муж яшчэ ў Мінску працаваў на нямецкае тэлебачанне. Быў адказным прадзюсарам за краіны постсавецкага лагера. І калі жыццё стала грукацца нядобрымі грукамі, мы некалькі месяцаў сядзелі ў сваёй маленькай хатцы на хутары, на мяжы з Літвой. Па сутнасці, каб не чакаць, калі ў 7 раніцы да цябе пагрукаюць у дзверы гарадской кватэры.
Аднойчы начальніца мужа сказала: «Ну і што вы тамака сядзіце? Едзьце — я вам дапамагу».
І вось мы ўжо тры з паловай гады жывем у Берліне. Спачатку я тры месяцы жыла ў Нямеччыне, потым тры месяцы ў Варшаве, дзе рэпетавалі новыя спектаклі. І толькі нядаўна задумалася, што трэба было б і нямецкую мову вучыць. Да таго не было ні часу, ні жадання.
І вось ужо хаджу на курсы, адчуваючы сябе поўнай дурніцай. Ні запомніць, ні вывучыць (усміхаецца).
— Добра, што вы пра гэта кажаце з гумарам. Праблема многіх беларусаў, што мы заціснутыя, нам усё сарамліва, няёмка. Тым больш у эміграцыі, пачынаючы жыццё нанова.
— Як і многія, мы думалі, што ўсё гэта на пару месяцаў, максімум — год. Уяўляла, як вяртаюся ў сваю кватэру, дзе ўсё створана маімі рукамі. І далей усё добра...
Але нядаўна адчула: «А што, уласна, адбываецца? Гэта ж не я, гэта ўсё не са мной». Адчуванне, што я дзесьці тамака памерла, мяне пераправілі праз раку ў нейкае пекла, чысцец, і я ўсё гэта пражываю. І чакаю, што мяне вернуць назад. А пакуль, нібы з вялізнай вышыні, адлегласці, збоку, назіраю за тым, што адбываецца сёння ў Беларусі.
Але гэта ўсё так далёка, і ты не можаш ні на што паўплываць. Вельмі хочацца вярнуцца, але ты нібы чакаеш чыёйсьці волі, рукі, што цябе возьмуць і перанясуць, перародзяць.
Калісьці гэта ж усё скончыцца. Але калі? І чаму гэта ўсё да гэтага часу адбываецца?
«Нехта там нават весяліўся і разглядаў нашыя сямейныя фотаальбомы, дзе ўсё наша жыццё»
Крэсла Кацярына таксама зрабіла сама і называе яго «медытатыўным»
— Вясной 2020-га вы толькі пераехалі з Мінска на хутар, у свой дом, які будавалі і стваралі самі...
— Тады быў кавід, сын вучыўся дыстанцыйна, а мы рэпетавалі па зуме з Пінігіным...
Не так даўно нам патэлефанавалі суседзі, паведамілі, што наш дом абрабавалі. І нехта там нават весяліўся, жыў, разглядаў нашы сямейныя фотаальбомы, дзе ўсё наша жыццё. Прапала шмат рэчаў.
Наша хата на хутары, да вёскі метраў 500, тамака рэдка хто ходзіць. Таму хто гэта мог быць — мне не вельмі зразумелі. Паленаваліся вынесці толькі лядоўню і газавы балон. Так што для развіцця нашай дэпрэсіі гэта быў той яшчэ штуршок.
— Нядаўна ў Варшаве прайшоў «Тэатральны тыдзень з Вольнымі купалаўцамі», у якім вы бралі ўдзел. Ваша Любка з пастаноўкі «Гусі-людзі-лебедзі» — поўнае захапленне. Вы настолькі арганічна глядзеліся ў ролі 16-гадовай аторвы-школьніцы! Як атрымалася?
— Гарцуеў сказаў: «Будзем рабіць!» І ўсё. Нас усяго тры жанчыны ў трупе: я, Зоя Валянцінаўна (Белахвосцік) і Валя Гарцуева.
Пару гадоў таму, калі мы выходзілі на сцэну з «Гусямі», я сказала: «Аляксандр Фёдаравіч, неяк ужо мне сорамна, ніякавата граць 16-гадовую. Мне ж даўно не 16...» І ён праз паўзу, што мяне вельмі здзівіла, адказаў: «Ну не, ну яшчэ пойдзе (смяецца)».
Некалькі месяцаў мы жылі ўсе разам, у адным Доме творчасці на ўскрайку Варшавы, рэпетавалі на кухні. І гэта вельмі пазітыўныя адчуванні — калі мы зноў сталі камандай.
Жылі па двое, па трое ў пакоях. Атрымалася такая камунальная кватэра. Размаўлялі, хадзілі гуляць у лес, ён там вялізны і побач. Выдатнае адчуванне, нібы ты ў летнім лагеры і зноў падлетак.
«Экстрэмістаў» мы зрабілі за 26 дзён»
— Спектакль «Экстрэмісты» мы зрабілі за рэкордныя 26 дзён. Яшчэ жартавалі, што хутка станем настолькі гатовыя да ўсяго, што о-па, 2 гадзіны — і ўвечары паехалі граць спектакль.
Але калі стаялі на сцэне пасля спектакля, пранізала думка, што гэта апошні мой выхад — і ўсё. А заўтра зноў урокі нямецкага і ўся руціна, у якую ты неахвотна ўлез і да якой больш-менш прызвычаіўся.
У Нямеччыне, дзе я зараз жыву, Сьвета Бень у канцы кастрычніка робіць «Ноч растраляных паэтаў». Мы сустракаемся, і ўсе разам чытаем вершы. Людзі прыходзяць і з задавальненнем слухаюць, для іх гэта важна. І мне прыемна, што я зноў спатрэбілася (усміхаецца). Часам клічуць на канцэрты і прэзентацыі, але... ты ўсё роўна адзін.
Калі ў Варшаве Сярожа (Чуб — С.) з Алегам (Гарбузам — С.) і Валяй (Гарцуевай — С.) могуць разам сабрацца, нешта прыдумаць, прагаварыць, то мне тут амаль няма з кім мець зносіны.
«Мне здаецца, што 8-мі гадзінная праца ператварае чалавека ў робата»
— Калі патрапіць на хвалю песімізму ў эміграцыі — выбрацца з яе вельмі складана. І я не да таго, што я не адчуваю, вельмі нават адчуваю ўвесь жах. Плюс маю зносіны з сябрамі (адзінкі засталіся ў Мінску) і бачу, як яны патухаюць... Заўсёды падтрымліваю, кажу «ўбачымся» або «давай пагутарым, вып’ем віны па відэасувязі».
— Вы падтрымліваеце тых, хто застаўся дома, у сваім жыцці. І знаходзіцца тамака, куды мы марым вярнуцца.
— Так, але часам людзі думаюць, што, калі ты з’ехаў і жывеш у Берліне — у цябе куча грошай і ўсё ў шакаладзе. Часам нават просяць на картку перавесці ці за нешта заплаціць.
Але ў мяне пытанне: «А чаму ты ўпэўнены, што ў мяне на картцы ёсць такая сума?» — «А як? Няма?»
Я баюся нават задаваць мужу пытанне, дзе ён бярэ грошы, каб плаціць за здымную хатку і ўсё астатняе. Гэта ўсё вельмі дорага.
— Ці была ў вас думка, што тэатр тэатрам, але трэба было б знайсці стабільную працу і заробак?
— Тут такая справа, што я ніколі не зарабляла ў сваім жыцці дастаткова грошай, каб на іх існаваць. Атрымлівала заробак у Купалаўскім, былі падпрацоўкі, але пражыць на гэта наўрад ці змагла б. Таму нават не ведаю, што б я рабіла без мужа.
Ніколі ў жыцці не працавала паўнавартасны 8-гадзінны працоўны дзень. Канешне, думала, кім магу працаваць у Германіі. Магу выгульваць сабак, але патрэбная машына, каб іх сабраць, вывезці ў лес, а потым па хатах. Магу мыць-прыбіраць хаты, няньчыцца з дзецьмі. У мяне быў такі досвед, але хлопчыкі выраслі, і ў мне ўжо не маюць патрэбы.
Але вытрымаць 8 гадзін у «Бядронцы» або ў офісе — не ведаю, ці змагу. Проста не ўмею. Раніцай рэпетыцыя, увечар — спектакль. Такое было ўсё маё жыццё.
Мне здаецца, што 8-гадзінная праца ператварае чалавека ў робата. І ты альбо ўцячэш вельмі хутка, альбо ніколі з гэтага не вылезеш. Страшнавата.
«Перш за ўсё паехала б на наш хутар, нават не ў тэатр»
— Куды б паехалі, калі б заўтра Беларусь стала свабоднай?
— Я б узяла ўсіх сваіх, і мы б ірванулі на наш хутар. Там яблыневы сад, я пасадзіла там экзатычныя дрэвы: інжыр, гінкга білоба, міндаль. З жахам думаю, што з імі зараз?
Так, перш за ўсё паехала б на хутар, нават не ў тэатр. І, вядома, на магілу таты, з якім не змагла развітацца...
У Берліне мы жывем учатырох: я, муж, сын і мама мужа. За тры гады пераязджалі 17 разоў. Пажылі практычна ў кожным раёне Берліна. І толькі цяпер я маю нейкае ўяўленне аб гэтым вялізным горадзе.
— Што дапамагае ў моманце, калі здаецца, што свет ляціць у бездань?
— У Берліне мы жывем каля канала. Таму я бяру вуду, саджуся на беразе і гляджу на паплавок. Вельмі супакойвае.
І нават калі не клюе, ты ўжо злуешся на рыбу ці на ваду і моцную хвалю, на карабель, які праплыў міма: «Ды каб цябе!..» У такія моманты адпускае, і здаецца, што зноў усё добра.
Часам муж прыходзіць: «Хадзем вячэраць, ужо цёмна!» А я такая: «Не, я пакуль яшчэ бачу паплавок! А лепш дай мне ліхтарык, я падсвячу...»
З надыходам вясны зноў пачнецца мой рай рыбака. У мінулым годзе я лавіла карпаў па 2 кілаграмы, а ўвечары мы іх смажылі. Часам з раніцы сямейнікі разважалі: «Што ж на вечар-то прыгатаваць?» На што я адказвала: «Спакойна, хлопцы!» І праз паўгадзіны магла вярнуцца з такім вось карпам.
І адразу неяк разумееш, што ёсць навошта жыць. Тым больш у Берліне кілаграм карпа каштуе 13 еўра. А ты вылавіў адразу 26 (усміхаецца)!
Людлю збіраць грыбы. Марынуем, кансервуем, сушым, марозім. Усё як у Беларусі.
А яшчэ ў мяне ёсць бінокль, і я назіраю за птушкамі. З крумкачамі ў мяне асаблівы кантакт, яны ўсе ў мяне — Грышы. Можа, гэта ўжо званочак (смяецца)? Нядаўна два маіх «суседа» Гриши звілі гняздо, я імі любуюся і падкормліваю.
І паліто з аксаміту Кацярына пашыла самастойна
Цяпер шмат дзіўных думак у галаве, але сябе трэба вяртаць на зямлю і казаць, што так — я тут і зараз. Прачынаемся і робім тое і тое.
Застаецца толькі жыць сваімі маленькімі справамі, ствараючы ўласны пазітыўны свет.
