«Эміграцыя — іспыт. Ты становішся птушкай, з аднаго боку, адчуваючы сабе вольнай, з другога — няма больш пачуцця стабільнасці. Твой дом — гэта гняздо на выпадковым дрэве. Сёння ёсць — заўтра няма». Пісьменніца Ганна Златкоўская піша пра доўгі шлях, які прайшла за 5 гадоў эміграцыі, шлях да сябе — ад страху і разгубленасці да асэнсавання сябе і адчування непаўторнага смаку жыцця.

Асабістая дата

15 лістапада будзе пяць гадоў, як я жыву ў другой краіне. Гэты дзень застаўся ў гісторыі Беларусі як Плошча Перамен, на якой неабыякавыя беларусы сабраліся, каб ушанаваць памяць загінулага Рамана Бандарэнкі. І канешне, каб таксама паказаць забойцам, што людзям не ўсё адно. Тады затрымалі шмат чалавек, уключаючы журналістак Кацярыну Андрэеву і Дар’ю Чульцову. 

Я шмат ведаю пра той дзень: як людзі хаваліся ад сілавікоў, як намагаліся дабрацца да плошчы, нягледзячы на перакрыццё двара, як было страшна, але важна пабываць на гэтым месцы. Я б таксама абавязкова была там, але менавіта ў той момант Бог вырашыў змяніць мой лёс моцным кульбітам і выкінуць мяне па-за межы маёй Беларусі. Мабыць, я сама так вырашыла, бо спужалася магчымай крымінальнай справы.

Тады я праклінала сябе за слабасць. Зараз удзячная за смеласць.

Агромністая колькасць маіх сяброў і знаёмых маюць такія ж асабістыя даты. У кагосьці гэта тры гады, у кагосьці — чатыры, у кагосьці, як у мяне. Калі ў сацсетках мне трапляюцца пасты-рэфлексіі наконт эміграцыі, я заўсёды чытаю. Бо мне падабаецца адчуваць, што я не адзінокая ў сваім жаданні неяк вызначаць пражытыя дні па-за домам. Мне адгукаецца, што шмат для каго гэта ўсё таксама асабісты шок і здзіўленне, што жыццё аднойчы можа так змяніцца. І змяніць нас. Але я тут раскажу не пра іх, а пра сябе.

Я навучылася развітвацца з людзьмі

Раней мне было заўсёды балюча, калі сябры пераставалі са мной камунікаваць па нейкіх сваіх прычынах. Я той даверлівы сабака, які вельмі даражыць сяброўствам і знаёмымі, буду цягнуць да апошняга нават не самыя добрыя стасункі. 

Але менавіта эміграцыя навучыла глядзець у самую сарцавіну чалавека. Няма больш часу і высілкаў, каб ратаваць тое, у чым няма ўзаемнасці, як каштоўнасцей, так і пачуццяў.

Калі людзі, з якімі я сябравала больш за дваццаць гадоў, ніводнага разу не запыталі пра мае справы, убачыўшы тыя абставіны, у якіх я апынулася ў 2020–2021 гадах, а потым і ўвогуле апраўдвалі вайну ва Украіне, становіцца відавочна — нічога не здараецца проста так.

Цяпер, калі нехта хоча аддаліцца ад мяне, я ў думках гавару «дзякуй». Мае людзі застануцца са мною, іншых ужо і не трэба.

Я зразумела, што я моцны чалавек

Мне заўсёды падавалася, што я не змагу жыць у іншай краіне. Гэта ўсё для моцных людзей, упартых і мэтанакіраваных. Перад вачыма ўжо былі такія прыклады. Гэта асобы спакойныя, дысцыплінаваныя, без рэфлексіі, яны крочаць да сваёй мэты без душэўных разладаў. Але гэта не я. 

Я — багіня рэфлексій, каб добра сябе адчуваць — мне трэба быць там, дзе ўсё знаёма і зразумела. Ну тыповая беларуска. Таму, калі я апынулася з сынам у Вільні без грошай, без плану і тым больш мэты, як быць далей, падавалася, што ўсё — мне кранты, я не змагу. 

Моцныя людзі не плачуць — так думала я. Ім не страшна, яны быццам робаты, якія проста рухаюцца наперад. Але ж не. І плачуць, і перажываюць, і рухаюцца наперад, таму што інакш нельга. Раней я карала сябе за слабасць, за гэтую слязлівасць, зараз жа разумею — малайчына. Жывы чалавек з жывымі пачуццямі, які аднак не здаўся і столькі ўсяго змог зрабіць за гэтыя пяць гадоў. Нават размаўляць у краме па-літоўску!

Эміграцыя — гэта добры экзамен пра любоў да жыцця. Усё залежыць ад нас саміх, пра астатняе паклапоціцца Бог-жартаўнік.

Я пражываю некалькі жыццяў

Ганна Златкоўская. Фота з асабістай старонкі ў Facebook 

Азіраючыся на мінулае, аднойчы зразумела, што, быццам кошка, я пражываю некалькі жыццяў. І гэта вялікі цуд! 

Беларусь — гэта дом, у ім спакойна. А калі здараецца нешта дрэннае, намагаешся пераадолець, бо няма іншых варыянтаў. Там спадзяешся на нешта ўплываць, верыш у прыгожую будучыню, а яшчэ таксама адчуваеш кожны дзень, наколькі звязаны каранямі з мясцінамі, роднымі, любімым горадам.

Эміграцыя — іспыт. Ты становішся птушкай, з аднаго боку, адчуваючы сябе вольнай, з другога — няма больш пачуцця стабільнасці. Твой дом — гэта гняздо на выпадковым дрэве. Сёння ёсць — заўтра няма. Правіла нумар адзін, якое становіцца аксіёмай.

Усё новае, нават людзі вакол, нейкі час быццам траціш сябе, намагаючыся ўпісацца ў асяроддзе. Пакуль нарэшце не адчуеш самае галоўнае — у гэтым бясконцым палёце толькі што і ёсць — гэта ты. Тое, за што баліць — важна. Тое, каго любіш — важна. Тое, што страціў — бывай. Твой момант — гэта адна хвілінка проста цяпер, якая непаўторна застанецца ў памяці. Калі жывеш стабільнасцю, не заўважаеш дробязі, важныя рэчы. Дома заўсёды так — проста, нават калі складана. Эміграцыя — гэта складанасці, якія ты кожны дзень намагаешся зрабіць простымі. Смак жыцця становіцца зусім іншым, непаўторным.

І яшчэ трэба дадаць — гэтыя два альбо тры жыцці не трэба параўноўваць. Яны ўсе бясцэнныя.

"Унутранае шчасце — адчуваць, што, скокнуўшы ў бездань невядомасці, ты здабыў крылы". Малюнак Юліі Рудзіцкай. Кадр з анімацыйнага фільма "Будзьма беларусамі!"

P. S. Я ніколі не любіла фразу: «Тое, што нас не забівае, робіць мацнейшымі» (Ніцшэ).

Бо ў жыцці часам мы адчуваем сябе, нібы распляжанымі пэўнымі абставінамі, калі здаецца, што ўжо больш не вытрымаеш. 

Але якое гэта ціхае, унутранае шчасце — адчуваць, што, скокнуўшы ў бездань невядомасці, ты здабыў крылы і, нягледзячы на ўсе складанасці, працягваеш ляцець.

Так нараджаецца любоў да сябе — часам не да самага смелага чалавека, але ўсё ж.

Ганна Златкоўская, Budzma.org