• budzma.org
  • Пра нас
  • Крама
Будзьма беларусамі! Будзьма беларусамі!
telegram www.instagram.com/budzma/ Facebook.com vk.com twitter.com youtube.com
  • Актуаліі
  • Меркаванні
  • Гісторыя
  • Літаратура
  • «Музыка»
  • Гатуем з «Будзьма!»
  • «Гісторыя за 5 хвілін»
  • «Трызуб і Пагоня»
  • «Разумняты»
  • Вандруем разам
  • Афіша
15.02.2021 | Каляндар

Каляндар 15-21 лютага. Што святкуем? Па чым сумуем?

Прапануем Вам падборку знакавых датаў на тыдзень. Ёсць за што парадавацца, па чым пасумаваць, пра што задумацца. Кожная дата – кавалачак гісторыі, карысны не толькі як артэфакт мінулага, але і “пасланне ў бутэльцы” для нас сённешніх.

Чытайце, думайце, рабіце высновы.

15 лютага

У 1386 годзе Ягайла прыняў каталіцтва.

Зрабіў ён тое разам з братамі Карыгайлам, Свідрыгайлам і Вігандам. Ужо 18 лютага Ягайла (у каталіцтве – Уладзіслаў) ажаніўся з польскай каралеўнай Ядзвігай. За год да гэтага была заключаная Крэўскай унія паміж ВКЛ і Каронай Польскай. Лішне казаць, што і новая вера, і шлюб з 13-гадовай каралеўнай для Ягайлы былі палітычнымі рашэннямі.

Ягайла.jpg

Ужо праз год, Уладзіслаў-Ягайла выдаў першую грамату аб наданні прывілеяў баярам ВКЛ, якія прымуць каталіцтва. Ахвочых апынулася багата і гэта быў толькі пачатак працэсу лацінізацыі прастораў Вялікага Княства.

З аднаго боку унія з Польшчай і рух каталіцтва на ўсход – на язычніцкія і праваслаўныя дагэтуль землі ВКЛ – былі далучэннем да цывілазаванага свету, да Еўропы. З іншага ж, усцісканне правоў праваслаўных прывяло ў будучыні да шматлікіх праблемаў: Масковія метадычна выкарыстоўвала “праваслаўныю карту” для інтрыгаў ды, урэшце, падзелаў Рэчы Паспалітай.

16 лютага

У 1939 годзе нарадзіўся польскі музыка Чэслаў Неман.

Хлопчык з’явіўся на свет у вёсцы Старыя Васілішкі на Шчучыншчыне. Бацька працаваў рымарам – рабіў вупраж для коняў. Таксама рэмантаваў арган у мясцовым касцёле, часам падмяняў арганіста. З таго аргану, як кажуць, і пачалося першае знаёмства малога Чэсіка Выдрыцкага з музыкай.

Хлопец вучыўся ў Гродне ў музпедкаледжы па класе домры, але не скончыў навучання. У 1958-м сям’я пераехала ў Гданьск. З гэтага пачалася фантастычная музычная кар’ера хлопца, які ў якасці псеўданіма ўзяў “Niemen”, бо вырас акурат на яго берагах.

Ёсць розныя меркаванні пра стаўленне Чэслава Немна да сваёй малой радзімы: ад сентыментальнага, да рэзка адмоўнага. Тым не менш, у Старых Васілішках зараз працуе музей у хаце музыкі, а найбольш вядомы хіт Немана “Dziwny jest ten swiat”, знаёмы кожнаму паляку, пачынаецца акурат з арганнага ўступу.

17 лютага

У 1806 годзе нарадзіўся археолаг і гісторык Канстанцін Тышкевіч.

Тышкевіча можна назваць піянерам беларускай археалогіі. Ён даследваў каля 200 курганоў і гарадзішчаў у Менскай губерні. Першым пачаў скаладаць табліцы і класіфікаваць знойдзеныя прадметы, рабіць тапаграфічныя мапы гарадзішчаў. Археалогію ўспрымаў як навуку, а не пошук скарбаў.

Канстанцін Тышкевіч.jpg

Разам з братам Канстанцін стварыў музей у родавай сядзібе ў Лагойску. Пасля стаў сузаснавальнікам Віленскага музею старажытнасцяў, дзе месціліся зборы манет, гравюр, карцін ды інш. Тышкевіч напоўніў зборы артэфактамі з раскопак у Літве і Беларусі. Былі там таксама і прадметы з яго замежных экспедыцыяў, напрыклад, са Скандынавіі.

Пасля паразы Паўстання 1863 году ў музеі па загадзе Мураўёва была праведзеная “рэвізія” з выманнем экспанатаў з “ідэалагічнай афарбоўка”. Тышкевіч спрабаваў пратэставаць (безвынікова), пакінуў музей і памёр у 1868 годзе.

18 лютага

У 1922 годзе нарадзіўся мастак Міхаіл Савіцкі.

На пачатку вайны Савіцкі быў мабілізаваны ў Чырвоную армію, ваяваў пад Севастопалем, трапіў у палон. Зведаў некалькі нямецкіх канцлагераў, а ў 1945-м выжыў адно цудам: паміраў у ціфозным бараку ў Дахаў, але быў вызвалены амерыканцамі.

Пасля вайны Міхаіл Андрэевіч заняўся жывапісам і стварыў некалькі серыяў манументальных палотнаў. “Партызанская мадонна”, “Легенда пра бацьку Міная”, “Дзеці вайны” ды іншыя сталі візітозкамі жывапісу БССР, паніхідай па загінулых, увасобленай у фарбе. Савіцкі шмат пісаў на лагерную тэматыку – серыя карцінаў “Лічбы на сэрцы”.

Былі і скандалы. На адной карціне быў выяўлены чалавек з семіцкімі рысамі і зоркай Давіда, які смяецца над экзэкуцыяй. Ад мастака патрабавалі зафарбаваць зорку, той адмаўляўся, пакуль не папрасіў асабіста Машэраў. Пасля Савіцкі тлумачыў, што маляваў тое, што сам бачыў: “Польскія яўрэі-наглядчыкі былі больш жорсткімі, чым эсэсаўцы,” – казаў мастак.

19 лютага

У 1908 годзе нарадзіўся літаратар Станіслаў Шушкевіч.

Шушкевіч трапіў у хвалю беларусізацыі, быў сябрам “Маладняка”, друкаваўся ў часопісе “Літаратура і Мастацтва”, газеце “Звязда”. Пісаў з-большага вершы: першы зборнік паэзіі выйшаў у 1934-м. Малады паэт не мог ведаць, што наступны пабачыць свет адно ў… 1959-м.

Станіслаў Шушкевіч (1).jpg

Шушкевіча арыштавалі ў 1937-м за “нацдэмаўскую контррэвалюцыйную дзейнасць”. У лагерах працаваў шахцёрам, цесляром, бухгалтарам. У 1946-м выйшаў, але ўжо праз тры гады – чарговы арышт. Гэтым разам у Кемераўскай вобласці яму, як “пісьменнаму”, дазволілі працаваць у геалагічных экспедыцыях.

Канчаткова на радзіму Шушкевіч вярнуўся ў 1956-м. Паэт зноўку пачаў друкавацца, супрацоўнічаць з газетамі, быў нават загадчыкам аднаго з аддзелаў “ЛіМу”, але – на дзіва – рэабілітацыю атрымаў толькі ў 1975-м.

Сын паэта, палітык Станіслаў Станіслававіч Шушкевіч – першы кіраўнік Вярхоўнага Савету незалежнай Беларусі.

20 лютага

У 1918 годзе быў створаны Народны Сакратарыят Беларусі.

Гэта быў выканаўчы орган, створаны на базе Рады Усебеларускага З’езду. Можна лічыць – першы беларускі ўрад. Адно што міністры называліся “народнымі сакратарамі”. НСБ месціўся ў Губернатарскім доме ў Менску, быў падтрыманы Менскай гарадской думай, карыстаўся бел-чырвона-белым сцягам. Рускамоўная газета “Белорусская земля” была ягоным друкаваным органам.

У НСБ занялі пасады найбольш вядомыя тагачасныя беларускія дзеячы: Язэп Варонка (старшыня + замежныя справы), Кастусь Езавітаў (войска), Аркадзь Смоліч (асвета), Васіль Захарка (казначэйства) і г.д. Былі і даволі дзіўныя пасады: напрыклад Мойша Гутман быў сакратаром яўрэйскіх справаў.

Пасля абвяшчэння незалежнасці Беларусі 25 сакавіка 1918 году, немцы разагналі Раду БНР і Народны Сакратарыят. Праз нейкі час далі заднюю, дазволіўшы НСБ займацца культурай і гуманітарнымі справамі. Такі паварот не задаволіў шмат каго з сакратароў – людзі пачалі сыходзіць.

Далей НСБ, як і Рада БНР, драбіліся яшчэ безліч разоў, пераяджалі з месца на месца, з’язджалі за мяжу. Можна лічыць, што адзіны легітымны і паўнавартасны беларускі ўрад у Менску дзейнічаў толькі з 20 лютага па 25 сакавіка 1918 году.

21 лютага

У 1881 годзе ў Тыфлісе памёр географ і геадэзіст Язэп Ходзька.

Ходзька паходзіў з Вілейшчыны, вучыўся ў Віленскім універсітэце, трапіў у корпус вайсковых тапографаў. Праводзіў трыянгуляцыйныя працы ў Гарадзенскай і Менскай губернях. Лідары Паўстання 1830-31 гадоў меркавалі, што той стане камендантам Вільні. Даведаўшыся пра гэта, расейскія ўлады Ходзьку затрымалі, але… не згнаілі ў турме. Даслалі рабіць тапаграфічныя працы на Дунаі і Басфоры.

Ходзька працаваў у Малдавіі і Валахіі, пазней на Каўказе і Закаўказзі, забіраўся на Арарат. Быў галоўным выканаўцам Вялікай Каўказскай трыянгуляцыі, названай ягоным імем. Таксама стаў першым кіраўніком Каўказскага аддзелу Рускага імператарскага геаграфічнага таварыства.

Язэп Ходзька.jpg

Ходзька прымаў удзел у Крымскай вайне – адмалёўваў турэцкія крэпасці. Урэшце, даслужыўся да генерал-лейтэнанта з высокімі ўзнагародамі, якога параўноўвалі з Эверэстам, якога цанілі Гумбальдт і Струвэ. Ходзька жыў у Грузіі, куды забраў, ратуючы ад беднасці, сваю радню з Беларусі. Там і памёр, пахаваны на каталіцкіх могілках.

Лёс Ходзькі – добры прыклад таго, як адукаваны і таленавіты шляхціц з нашых земляў мог зрабіць сабе кар’еру ды імя ў Імперыі, калі – не лез у палітыку.

Падрыхтаваў Алесь Кіркевіч

Апошняе ў рубрыцы:

valiancina_shauchenka
Грамадства

Легкія Еўропы. Малавядомыя факты пра балоты Беларусі

Балота — адметнасць беларускага ландшафту, ці не вызначальная рыса беларускай прыроды. Таямнічы і жудасны свет,...

valiancina_shauchenka
Культура Гісторыя

Увесь музей толькі для вас! Літаратурны музей Петруся Броўкі праводзіць розыгрыш да Дня ўсіх закаханых

Засталося ўсяго два тыдні да самага рамантычнага дня ў годзе ‒ Дня ўсіх закаханых. Традыцыйна Літаратурны музей Петруся...

valiancina_shauchenka
Грамадства Музыка

Затрыманыя вакаліст гурта «Бан Жвірба» Дзмітрый Гаўрылін і яго жонка

27 студзеня ў Гомелі міліцыяй былі затрыманыя вакаліст гурта «Бан Жвірба» Дзмітрый Гаўрылін і яго жонка Вікторыя...

valiancina_shauchenka
Літаратура Беларуская мова

«Беларускія народныя казкі ў апрацоўцы Якуба Коласа»

У Выдавецкім доме «Звязда» падрыхтавана да друку чарговае, трэцяе па ліку, выданне маляўніча аформленай кнігі —...

Апошнія навіны

    Грамадства
    Легкія Еўропы. Малавядомыя факты пра балоты Беларусі
    Культура Гісторыя
    Увесь музей толькі для вас! Літаратурны музей Петруся Броўкі праводзіць розыгрыш да Дня ўсіх закаханых
    Грамадства Музыка
    Затрыманыя вакаліст гурта «Бан Жвірба» Дзмітрый Гаўрылін і яго жонка
    Літаратура Беларуская мова
    «Беларускія народныя казкі ў апрацоўцы Якуба Коласа»
    Грамадства
    «Сяргей можа застацца без лекаў...». Аляксандр Сацук распавёў пра апошнія навіны ад брата
    Адукацыя
    ЕГУ абвясціў імя новага рэктара
    Літаратура
    «Не забывай, што ў любую хвіліну можа выскачыць з канапель рабая свіння». Што раілі беларускія класікі маладым пісьменнікам
    Грамадства Гісторыя
    Слонімскую сінагогу зноў выставяць на аўкцыён
    Культура Грамадства Гісторыя
    У Мсціславе ў гэтым годзе прыступяць да рэканструкцыі забудовы XII-XIV стагоддзяў на Замкавай гары
    Культура Грамадства
    На вышытай мапе Беларусі кожны рэгіён будзе прадстаўлены сваімі этнаграфічнымі славутасцямі
    Музыка «Музыка»
    «Гэта нас натхніла і працягвае натхняць». Топ беларускіх трэкаў ад гурта «Puaro»
    Грамадства Адукацыя
    «Васьміног» абвяшчае конкурс на атрыманне грантаў для адукацыйных праектаў, якія дапамогуць школьнікам і рэпрэсаваным настаўнікам
    Грамадства
    Куды схадзіць на выходных? Падборка цікавых імпрэзаў 4-5 лютага
    Грамадства Тэхналогіі
    Эксперты: Трымайцеся падалей ад расійскіх анлайн-сервісаў
    Культура Грамадства
    Слуцкі пояс і саломка – зацверджаны лагатып сёлетняй культурнай сталіцы Беларусі

Афіша

  • 10.02 — 12.02

    Паэтычны фестываль «Вершы на асфальце» імя Міхася Стральцова ў Вільні

  • 04.02 — 22.04Выстава ткацкіх працаў у Мінску
  • 04.02 — 05.02Выстава Наталлі Разуменка ў Мінску
  • 04.02 — 30.03Экспазіцыя да 100-годдзя з дня нараджэння Алены Васілевіч у Мінску
  • 04.02 — 26.02Выстава айца Сяргея Сурыновіча «Птушыны вянок» ў Віцебску
  • 04.02 — 27.02Зімовая выстава ў Мінску
  • 04.02 — 26.02«Самародак з Рагачова». Выстава Анатоля Каплана ў Гомелі
  • 04.02 — 28.02Выстава выцінанкі «Зімовыя цуды» ў Маладзечне

УСЕ ПАДЗЕI

Рассылка навінаў

Важнае пра нас

  • Што такое "Будзьма беларусамі!"
  • Рэкламадаўцам
  • Асобы кампаніі
  • Усе праекты "Будзьма!"
  • Рэдакцыйная пошта: [email protected]

Папулярнае

    • «Цяпер у мяне ёсць месца, дзе я магу быць шчырай і не думаць пра тое, каб выжыць»: актрыса Святлана Зелянкоўская адкрыла ў Варшаве тэатр-студыю
    • Каго хаваў пад маскамі сваіх герояў Вінцэнт Дунін-Марцінкевіч?
    • Эксперты: Трымайцеся падалей ад расійскіх анлайн-сервісаў
    • «У 73 гады паехала скараць Берлін». Як баба Каця зрабіла вёску вядомай на ўвесь свет
    • Ён, яна і старажытны дуб. Вальс «1863» стаў кліпам да дня народзінаў Каліноўскага
© Грамадская культурніцкая кампанія «Будьма беларусамі!», 2008-2019.
Логотип