13 снежня, 1919 г. адбыўся раскол рады Беларускай Народнай Рэспублікі на Найвышэйшую Раду і Народную Раду БНР.

На фота: Першы склад Народнага Сакратарыята. Злева направа: сядзяць — Бурбіс, Серада, Варонка, Захарка, стаяць — Смоліч, Крачэўскі, Езавітаў, Аўсянік, Заяц.

Прадстаўнікі сацыялістычнага накірунку выступілі супраць супрацоўніцтва сацыял-дэмакратычнага кіраўніцтва Рады БНР з польскімі ўладамі. З гэтага моманту Рада БНР падзялілася: большая яе частка ў 50 чалавек абвясціла сябе Народнай Радай БНР, меншая, у складзе 37 чалавек — Найвышэйшай Радай БНР.

Старшынёй Народнай Рады абраны Пётра Крачэўскі, а намеснікамі сталі Палута Бадунова і Васіль Захарка, пасаду сакратароў занялі Навум Козіч і Язэп Мамонька. Яны склалі прэзідыум Народнай Рады, які ў перыяд паміж сесіямі выконваў яе паўнамоцтвы. Раду міністраў узначаліў Вацлаў Ластоўскі. Пастановай Рады было прадугледжана, што ўсе дзеянні ўрада ўзгадняюцца з прэзідыумам Рады.

Старшынёй Найвышэйшай Рады БНР быў абраны Язэп Лёсік, які дагэтуль узначальваў Раду БНР. У прэзідыум увайшлі Сымон Рак-Міхайлоўскі, Ян Серада, Аляксандр Уласаў, Кузьма Цярэшчанка.

Польскія акупацыйныя ўлады не прызналі Народную Раду, выдалі загад пра яе роспуск, Бадунову, Ластоўскага і Мамоньку кінулі за краты. У студзені 1920 года патаемна выехалі з Мінска ў Берлін Крачэўскі і Захарка. У траўні 1920 года Бадунова, Грыб, Ластоўскі і Мамонька атрымалі дазвол выехаць у Рыгу.

З 4 ліпеня 1920 года ідзе паспяховае наступленне Чырвонай Арміі на савецка-польскім фронце. Паводле дамовы РСФСР і Літвы, Літоўскай Рэспубліцы была перададзена значная частка беларускіх зямель. Гэта выклікала абурэнне і Найвышэйшай, і Народнай Радаў. Захарка ўручыў ноту пратэсту наркаму замежных спраў РСФСР Георгію Чычэрыну.

Стала зразумела, што РСФСР не прызнае БНР. Беларускія эсэры адмовіліся супрацоўнічаць з бальшавікамі і не падпісалі Дэкларацыю аб абвяшчэнні незалежнасці Савецкай Сацыялістычнай Рэспублікі Беларусь. Дзеячы патрабавалі абвясціць поўную незалежнасць Беларусі ў яе этнічных межах, стварыць самастойнае беларускае войска і кааліцыйны сацыялістычны ўрад, прызнаць беларускую мову дзяржаўнай. Беларускую дзяржаву не прызнала і Польшча. Пасля заключэння 12 кастрычніка 1920 года міру паміж РСФСР і Польшчай у Рызе 20 кастрычніка адбылася нацыянальна-палітычная нарада з удзелам прадстаўнікоў беларускіх сацыялістаў і беларускіх сацыял-дэмакратаў.

Сябра прэзідыўма Найвышэйшай Рады БНР Кузьма Цярэшчанка ад яе імя прызнаў Народную Раду адзіным паўнамоцным прадстаўніком беларускага народа. З гэтага часу Народная Рада стала называцца Радай БНР.

АМ, budzma.org