Прапануем Вам падборку знакавых датаў на тыдзень. Ёсць за што парадавацца, па чым пасумаваць, пра што задумацца. Кожная дата — кавалачак гісторыі, карысны не толькі як артэфакт мінулага, але і «пасланне ў бутэльцы» для нас сённяшніх.

Чытайце, думайце, рабіце высновы.

1 лістапада

1984. Памёр славуты беларускі жывапісец і графік, мастак-манументаліст Пётра Сергіевіч.

Марка з выявай Пётры Сергіевіча, выпушчаная «Белпоштай» у 1994 годзе

Мастак нарадзіўся на Браслаўшчыне 10 ліпеня 1900 года. У 1919 годзе паступіў вучыцца ў Акадэмію прыгожых мастацтваў Віленскага універсітэта імя Стэфана Баторыя, вучыўся пад кіраўніцтвам прафесара Фердынанда Рушчыца, тады і раскрыўся талент маладога мастака. Амаль усё жыццё жыў і працаваў у Вільні. У 1965 годзе атрымаў званне заслужанага дзеяча Літоўскай ССР.

Найбольш вядомыя карціны Сергіевіча «Кастусь Каліноўскі сярод паўстанцаў 1863 года» (1955), «Скарына ў друкарні» (1957), «К. Каліноўскі і В. Урублеўскі на аглядзе паўстанцаў» (1959), «Скарына ў рабочым кабінеце» (1960), «Арышт Паўлюка Багрыма» (1970).

Мастак быў пахаваны на віленскіх вайсковых могілках.

2 лістапада

Дзяды — дзень памінання памерлых

У народным календары беларусаў, паводле вераванняў, у гэтыя дні памерлыя, яны ж «дзяды», «душы», «бацькі», завітваюць у свае дамы на памінальную вячэру. Душы продкаў на вячэру выклікаюць і потым адпраўляюць назад. Асноўнымі стравамі на «Дзяды» былі куцця, аўсяны кісель і бліны.

Жывым за сталом можна з’есці толькі тры стравы і выпіць толькі тры чаркі. Пасля ўсе сядзяць і прыгадваюць самыя цікавыя гісторыі з радаводу. Наступным ранкам пасля «дзядоў» у хаты беларусаў прыходзілі даядаць вячэру «бабы» — продкі-нябожчыцы. Такі вось замагільны гендарны баланс.

Абрад мае старажытнае, язычніцкае паходжанне і сыходзіць каранямі да першабытнага культу продкаў.

3 лістапада

1771. Няўдалая спроба выкрасці караля і вялікага князя Станіслава Аўгуста Панятоўскага.

У 1764 годзе пры нешматлікім удзеле шляхты і рашучай падтрымцы Кацярыны II Станіслаў Панятоўскі быў абраны каралём Рэчы Паспалітай. Палітыкай новага манархам хутка стала незадаволенай вялікая частка шляхты, і з 1767 года пры падтрымцы Расіі і Прусіі яна пачынае аб’ядноўвацца ў Канфэдэрацыі. Напрыканцы 1767 і пачатку 1768 года адбыўся сейм пад патранатам прадстаўніка Кацярыны ІІ графа Мікалая Рэпніна.

На сейме зацвердзілі «кардынальныя правы», якія гарантавалі шляхце некаталіцкага веравызнання свабоды, прывілеі і роўнасці, як у шляхты-каталікоў. Кансерватыўную шляхту такія новаўводзіны не задавальнялі, не падабалася ім актыўнае ўмяшальніцтва ў палітыку дзяржавы Расіі і Прусіі, таму шляхта і магнаты аб'ядналіся ва ўзброены палітычны саюз, каб змагацца за цэласнасць і незалежнасць Рэчы Паспалітай – Барскую канфэдэрацыю. Яна была ўтворана 28 лютага 1768 года ў мястэчку Бар.

3 лістапада 1771 года канфедэраты здзейснілі спробу выкрасці караля, якая правалілася. Паўстанне канфедэратаў было падаўлена з дапамогай Расійскай арміі, а ў 1772 годзе адбыўся першы падзел Рэчы Паспалітай.

4 лістапада

1794. Загінуў генерал паўстання 1794 года Якуб Ясінскі

Славуты вайсковы і палітычны дзеяч Рэчы Паспалітай, генерал-лейтэнант, выбітны інжынер, яшчэ і паэт. Быў лідарам радыкальнага крыла паўстанцаў Тадэвуша Касцюшкі, прыхільнікам ідэяў Французскай рэвалюцыі, за што атрымаў мянушку «літоўскі якабінец». Падчас паўстання быў камандуючым войскамі Вялікага Княства Літоўскага.

3 лістапада рускія войскі пачалі штурмаваць Варшаву, на шляху была Прага — прадмесце сталіцы. Бітву за ўваход у Варшаву потым назвалі «пражскай рэзанінай». Пасля таго, як рускія салдаты прарвалі абарону, мірныя жыхары пачалі адступаць да самой Варшавы, адыход мірнага насельніцтва прыкрываў са сваімі жаўнерамі генерал Ясінскі, тут ён і загінуў. Пахаваны Якуб Ясінскі на Каменкаўскіх могілках разам са сваімі паплечнікамі.

1987. Заснаваны Дзяржаўны музей гісторыі беларускай літаратуры ў Мінску

Музей знаходзіцца ў Траецкім прадмесці ў гістарычным будынку былой абутковай фабрыкі па вул. Багдановіча, 13. Мае 9 філіялаў. У музейных зборах захоўваюцца рукапісы, рукапісныя кнігі, друкаваныя выданні, старадрукі, кнігі з аўтографамі, фотаматэрыялы, графіка. З адметных — архівы і персанальныя матэрыялы Цёткі, В. Быкава, Ц. Гартнага, У. Караткевіча, К. Крапівы, І. Шамякіна і інш.

7 лістапада

1990. Найбуйнейшы антыкамуністычны мітынг у БССР

У Мінску каля Дома ўрада мела месца антыкамуністычная маніфестацыя і мітынг-шэсце «Памяць ахвяр камуністычнай дыктатуры». Удзельнікі мітынгу, прарваўшы міліцэйскі кардон, усклалі да помніка Леніну абвязаны калючым дротам крыж, гіпсавы шкілет з крывавымі датамі беларускай гісторыі ХХ стагоддзя, плакат антыкамуністычнага характару і іншыя атрыбуты.

У Брэсце адбылася падобная акцыя, яе арганізавала Брэсцкая Рада БНФ «Адраджэнне», акцыя была недазволенай, аднак сабрала даволі шмат людзей. Акцыя была прысвечана памяці аб ахвярах бальшавіцкага тэрору, супраць дыктатуры КПСС, за свабодную і незалежную Беларусь.