Беларускі пісьменнік Саша Філіпенка — пра тое, чаму беларусам рана адчайвацца.

— У 2020 годзе ў мяне было цалкам дакладнае адчуванне, што гэта іншае, таму што я мог параўнаць з 2010 годам, калі таксама выходзіў на пратэсты, — прааналізаваў Саша Філіпенка падзеі пяцігадовай даўніны на «Звычайная раніца». Тэкст паводле відэа запісала «Салідарнасць».

— Пасля 9 жніўня я прыехаў у абсалютна іншы Мінск. Калі ў 10-м годзе нас выйшла пэўная колькасць, то ў 20-м было адчуванне, што выйшла ўся краіна.

У тыя дні мяне шмат натхняла. Напрыклад, у нас у двары вісела бялізна ў бел-чырвона-белых танах. Як прыехаў, адразу пачаў выходзіць на ўсе маршы.

Аднаго дня пайшоў на жаночы марш, каб паглядзець, мяне спыніла суседка: «Куды ты ідзеш? Сёння не ваша чарга, заставайся дома, сёння мы выходзім. Мужчын сёння адразу заграбуць». Вельмі ўражвала салідарнасць, якая была паўсюль.

Мы часта хадзілі ў кавярню «Гурман» насупраць кансерваторыі. І там над уваходам вісеў бел-чырвона-белы сцяг, людзі сядзелі на тэрасе кавярні пад БЧБ-сцягам.

У гэта немагчыма было паверыць: ты ходзіш і бачыш горад такім, якім ты яго ўсё жыццё марыў бачыць.

Ты заўсёды марыў, каб ён быў з бел-чырвона-белымі сцягамі і каб гэта было норм.

Таму ў тыя дні гэта было крыху як сон. Назіраеш за гэтым — і не можаш паверыць, што так можа быць.

Саша з болем успамінае пра жахі тых дзён, у прыватнасці ён распавёў пра затрыманне сябра — прадпрымальніка Максіма Харошына, які раздаваў жанчынам кветкі.

— Мы былі на сувязі з братам, з сям’ёй, з жонкай Кацяй. Размаўлялі ў сваім чаце сяброў, абмяркоўвалі, што трэба рабіць, як яго выцягваць з гэтай бальніцы і вывозіць.

Я займаўся тым, што распавядаў пра ўсё СМІ, расейскае, сусветнае, каб людзі проста даведаліся, што адбываецца.

Гэта ўвогуле было ў маім РУУС, у якім я ўсё жыццё атрымліваў пашпарт. Умоўна, у кабінеце, дзе мне выдавалі дакументы, яго і збівалі.

Потым Макс распавядаў, што калі яго збівалі, жанчыны-пашпартысткі, якія бачылі гэта, казалі мянтам: «Што вы робіце!». Гэта значыць, там быў абсалютны хаос. І нехта з іх адказаў: «Змоўкніце, вы зараз пойдзеце па хатах».

А тады супрацоўнікі РУУС хадзілі па дамах і прасілі людзей не выходзіць на пратэст. І вось гэтыя жанчыны баяліся ісці, казалі: як мы пойдзем, што з намі там зробяць. Гэта значыць, у саміх супрацоўнікаў у той момант быў страх.

Наогул у тое, што адбывалася, было складана паверыць. Бо ты разумеў, што гэта не нейкія міфічныя сілавікі, а людзі, з якімі ты меў зносіны, якія выдавалі табе дакументы, і вось яны займаюцца гэтым.

Гэта значыць вакол нас аказалася велізарная колькасць садыстаў, пра што мы нават уявіць сабе не маглі. Мяркую, што яны працягваюць працаваць у гэтым РУУС.

Максім зараз жыве на Мадэйры.

Абапіраючыся на мінулае, пісьменнік усё ж такі з надзеяй разважае пра будучыню.

— Цяпер у Мінску вырасла пакаленне, якім у 2020 годзе было 14-15 гадоў. Цяпер ім 19-20 гадоў. Гэта новыя людзі, якія жывуць новае жыццё ў новых абставінах.

Цікава, што тыя, хто прыязджаюць у Мінск зараз, расказваюць, што на вуліцах ёсць шмат пажылых людзей і вельмі шмат 19-20-гадовых.

А нашага пакалення — 35-45 гадоў — нібыта няма, яго нібыта кудысьці вывезлі. Трэба разумець, што мы першае пакаленне, якое магло быць свабодным, але яно аказалася непатрэбным гэтай краіне.

І зараз нас у ёй няма. Але ёсць новае пакаленне, якому мы нібыта перадалі эстафетную палачку. І ўжо яно будзе прымаць рашэнні аб тым, як яму жыць далей, як яму жыць з гэтымі людзьмі.

У гэтага пакалення павінны, напэўна, здарыцца свае ўласныя праблемы, свая ўласная стомленасць ад гэтай улады і ад гэтых сілавікоў, каб далей і яно ўстала ў нейкі новы строй.

Дакладна 2020 год быў вельмі важным крокам. Калі мне кажуць, вы нічога не дабіліся, адказваю, што мы дабіліся шмат.

Мы дабіліся таго, што людзі сталі сябе па-іншаму адчуваць, многія сапраўды ўпершыню задумаліся аб тым, што ў іх ёсць правы, аб тым, што яны людзі, што яны хочуць, каб іх галасы лічылі.

Мы ж разумеем, што шмат хто, хто ў 2020-м выходзіў на пратэсты, да гэтага нікуды не выходзіў. Здарыўся гэты злом. І гэта адчуванне, што беларусы — класныя, што беларусы — крэатыўныя, зараджалася тады, у 2020 годзе.

Таму што Лукашэнка заўсёды расказваў, маўляў, вы ніхто, вы нічога не можаце, вы ўсе бездары, я тут адзін з вамі важуся. Ён казаў, як бацька нейкіх недарэчных дзяцей, якія нічога не могуць.

І раптам аказалася, што ўсё не так. Што ўвогуле, усё цудоўнае, што ёсць у Беларусі, адбываецца дзякуючы беларусам і насуперак Лукашэнку і яго сілавікам.

Гэта было вельмі важна і, дакладна, гэта наблізіла нас на адзін крок да цудоўнай краіны, пра якую мы марым. Але так бывае ў гісторыі, што Рым будаваўся не адзін дзень.

І мне падаецца, што мы таксама будуем свабодную краіну, у якой нам хацелася б жыць. У якой, безумоўна, заўсёды будуць праблемы, але гэта не адмяняе таго, што яна можа быць свабоднай, што людзі ў ёй не будуць уздрыгваць проста ад віду таніраванага фольксвагена.

Думаю, мы ўсё роўна наблізіліся да гэтага моманту, — падкрэсліў Філіпенка.