Пакуль межы закрытыя, працягваем спазнаваць свой край. Гэтым разам прапануем завітаць на Шчучыншчыну. Нездарма пра яе складаюць песні — тут і сёння ёсць што паглядзець: і лясы, і азёры, і паркі, і касцёлы, і цэрквы, і сядзібы. Ад Мінска да Шчучыншчыны каля 200 кіламетраў.
Прапануем праехаць па маршруце Мураванка — Вялікае Мажэйкава — Ішчална — Жалудок — Лапаты — Ражанка.
Фота: planetabelarus.by
Мураванка
Гатычная абарончая царква Святой Багародзіцы ў Мураванцы — адзін з сімвалаў Шчучыншчыны. Гэта адна з дзвюх захаваных гатычных цэркваў абарончага тыпу ў Беларусі. Будынак мае ўсе рысы, характэрныя для абарончых пабудоваў, таму царкву ў вёсцы Мураванка нават можна назваць царквой-замкам. Яна адметная тым, што не мае размежавання сакральнай і абарончай прасторы, байніцы можна заўважыць нават у алтарнай частцы царквы.
Пра час пабудовы храма даследчыкі спрачаюцца да сёння, імаверна, ён быў узведзены ў перыяд з 1516 па 1542 год, калі трэба было бараніцца ад нападнікаў з суседняй Масковіі і яе хаўруснікаў.
Унутры варта звярнуць увагу на ўнікальныя «зоркавыя» і «сотавыя» скляпенні, якія захаваліся ў выдатным стане з ХVI стагоддзя. Царква неаднойчы перабудоўвалася, апошні раз — у 1871–1872 гг, калі былі надбудаваная дзве вежы са званіцай.
Фота: Алесь Мацеша
Фота: Алесь Мацеша
Царква за сваю гісторыю пабыла праваслаўнай, уніяцкай, каталіцкім касцёлам. За савецкім часам была закрытая і вернута вернікам толькі ў 1990 годзе.
Вялікае Мажэйкава
У Вялікім Мажэйкаве варта звярнуць увагу на рэшткі гаспадарчых пабудоваў, што засталіся ад колішняй сядзібы Хадкевічаў і часткова захаваны прысядзібны парк. (53.682937, 24.934074).
Сам палац, пабудаваны напрыканцы ХVIІІ стагоддзя, згарэў у 1915 годзе. Апошнім гаспадаром быў Міхал Верашчака. Сёння найбольшую цікавасць для наведнікаў уяўляюць дом для служак, бровар, свіран і лямус.
Лямус выкананы ў традыцыях драўлянага дойлідства. Гэта двухпавярховы, квадратны ў плане будынак, першы паверх якога мураваны, другі — драўляны. Аздоблены вонкавай драўлянай галерэяй на ўзроўні другога паверха.
Прысядзібны парк, закладзены ў 1787 годзе, меў сіметрычную форму і быў абнесены мураванай агароджай. Сёння навокал парку можна пабачыць рэшткі агароджы з галоўнай брамай.
Ішчална
Далей рушым у колішняе мястэчка, сёння вёску Ішчална. Тут варта звярнуць увагу на барочны Траецкі касцёл і адзіны захаваны ў Беларусі сонечны гадзіннік.
Фота: planetabelarus.by
Цяперашні касцёл пабудаваны ў 1755–1758 гадах на сродкі гарадзенскага харунжага Язэпа Вала. Каменны храм узвялі на тым самым месцы, дзе стаяў драўляны 1515 года пабудовы. Больш з тое, новы касцёл мае прыкладна такія ж памеры і сістэму алтароў, як ранейшы.
Фота: radzima.org
Будынак касцёла — прыклад позняга барока, звонку сціплы, а ўнутры буяе ракако. У інтэр’еры варта звярнуць увагу на тры алтары, драўляны амбон і неарэнесансны арган 1909 года працы Вацлава Бярнадскага. Унутранае аздабленне касцёла захавалася ў адносна добрым стане, бо ён быў дзейны нават за савецкім часам.
Фота: argany.by
Перад уваходам у касцёл пакладзеныя дзве надмагільныя пліты. Мясцовыя распавядаюць, што надта ганарлівы мясцовы шляхціц, пераасэнсаваўшы сваё жыццё, загадаў пасля смерці пахаваць яго перад уваходам, каб кожны, хто туды прыходзіў, таптаў ягоную прыжыццёвую ганарлівасць.
Фота: radzima.org
Яшчэ ў двары касцёла варта звярнуць увагу на адзіны ў Беларусі сонечны гадзіннік, зроблены майстрам Янам Малецкім у Вільні акурат пад адкрыццё храма ў ХVIIІ стагоддзі. Такі гадзіннік у Беларусі толькі адзін.
Фота: planetabelarus.by
Падчас паўстання 1863 года ў касцёле служыў вядомы ксёндз Адам Фалькоўскі. Тут ён агучыў вернікам паўстанцкі маніфест, пасля чаго быў арыштаваны расійскім урадам. Яго расстралялі ў Лідзе 25 чэрвеня 1863 года.
Фота: radzima.org
Жалудок
Ад Ішчалны вернемся зноў да Вялікага Мажэйкава (4 км) і рушым да мястэчка Жалудок, сёння гарадскі пасёлак.
Фота: planetabelarus.by
Жалудок першапачаткова згадваецца ў пісьмовых крыніцах у XV стагоддзі як вялікакняскае ўладанне, быў надзелены прывілеямі мястэчка, пабываў павятовым цэнтрам Віленcкага ваяводства і раённым цэнтрам за савецкім часам. Доўгі час Жалудок належаў Тызенгаўзам. У крыпце мясцовага касцёла да перабудовы быў пахаваны самы знакаміты прадстаўнік роду Тызенгаўзаў Антоній — дзяржаўны дзеяч, падскарбій, гарадзенскі староста за Станіславам Аўгустам Панятоўскім. Тут жа нарадзіўся ягоны стрыечны ўнук Канстанцін Тызенгаўз, выбітны навуковец, арнітолаг, мецэнат і калекцыянер твораў мастацтва, з якім звязаная цэлая эпоха яшчэ адной рэзідэнцыі Тызенгаўзаў — Паставаў.
Фота: planetabelarus.by
Сучасны касцёл Унебаўзяцця Панны Марыі ўзведзены ў 1854 годзе ў стылі позняга класіцызму. Пад алтаром знаходзіцца крыпта, дзе пахаваны Антоній Тызенгаўз.
Фота: planetabelarus.by
Сапраўднай перлінай з’яўляецца палац апошніх гаспадароў Жалудка Святаполк-Чацвярцінскіх. Толькі ў лянівых фатографаў яшчэ няма серыі фотаздымкаў у інтэр’ерах гэтага будынка, якія захаваліся ў добрым стане. Невыпадкова тут здымаўся фільм «Масакра», але менавіта гэтыя здымкі кепска паўплывалі на захаванасць палаца. Першы паверх палаца адкрыты для наведнікаў, уваход каштуе 4 рублі. Каб дамовіцца пра экскурсію, варта патэлефанаваць па нумары +375447415342.
Фота: Алесь Мацеша
Палац спраектаваны архітэктарам Уладзіславам Марконі ў пачатку ХХ стагоддзя. Ён спалучыў у сабе рысы класіцызму і ўжо не надта моднага на той час барока. Навокал палаца быў закладзены рэгулярны парк. Лёс гаспадара Людовіка Святаполк-Чацвярцінскага склаўся трагічна, у 64 гады ён загінуў у Асвенціме.
Лапаты
З Жалудка рушым у напрамку вёскі Ражанка. Праваруч ля паселішча Лапаты варта звярнуць увагу на памятны знак, усталяваны з нагоды ўключэння геадэзічнага пункта Дугі Струвэ Лапаты ў спіс ЮНЕСКА.
Фота: radzima.org
Тут жа побач знаходзіцца арыгінальны геадэзічны пункт Дугі Струвэ, умацаваны камянямі.
Фота: radzima.org
Ражанка
Па дарозе да колішняга мястэчка Ражанка, за 4 км, варта звярнуць увагу на чыгуначную станцыю, пабудаваную ў першай палове ХХ стагоддзя. Аматары вандраваць чыгункай, пэўна, адсюль і пачнуць свой маршрут па Шчучыншчыне.
Фота: fotobel.by
У сённяшняй вёсцы Ражанка немагчыма прамінуць касцёл Пятра і Паўла 1827 года. Фасад касцёла ўпрыгожвае герб колішніх уладальнікаў Ражанкі — роду Пацаў. Менавіта на замову Людвіка Паца паводле праекта Генрыха Марконі касцёл і быў збудаваны ў сучасным выглядзе ў неагатычным стылі
Фота: planetabelarus.by
Апроч касцёла ў Ражанцы ёсць унікальны будынак колішняй сінагогі, які сёння перароблены ў праваслаўную царкву.
Фота: racyja.com
За савецкім часам тут месціўся сельскі клуб. Пасля занядбаны будынак перадалі праваслаўным, паставілі званіцу. Новы храм быў асвечаны ў 2004 годзе ў гонар Нараджэння Хрыста.
Фота: racyja.com
У Ражанцы ёсць крама, але раім праехаць каля 7 кіламетраў да Шчучына і падсілкавацца там перад другой часткай маршрута.
Працяг будзе. Вандруйце разам з «Будзьма!».
ПЖ, Budzma.by
