На гарышчы дома недалёка ад польскага Аполе былі знойдзены два экзэмпляры Брэсцкай Бібліі. Дырэктар Дзяржаўнага архіва ў Аполе пацвердзіў, што гэта арыгіналы 1563 года, піша Radiozet.pl.

Фота: Даніэла Мазур / Дзяржаўны архіў у Аполе

Брэсцкая Біблія з-пад Аполе — арыгінал XVI стагоддзя

У канцы мінулага года ў горадзе Покуй недалёка ад Аполе былі знойдзены два экзэмпляры Брэсцкай Бібліі. Дырэктар Дзяржаўнага архіва ў Аполе доктар Славамір Мархель пацвердзіў у інтэрв’ю PAP, што знаходкі з’яўляюцца арыгіналамі 1563 года. З прыкладна тысячы выдадзеных экзэмпляраў да нашых дзён захавалася менш за 140. Брэсцкая Біблія — першы сучасны пераклад Святога Пісання на польскую мову.

Абодва выяўленыя асобнікі былі перавезеныя ў Катавіцы, дзе іх прадэзінфікавалі і ўзялі ўзоры паперы для мікрабіялагічных даследаванняў. Гэта пачатак шматмесячнай рэстаўрацыйнай працы, але ўжо вядома, што абодва экзэмпляры былі надрукаваны ў XVI стагоддзі ў Брэст-Літоўску. На думку Дарыюша Хэмперака з Універсітэта Марыі Кюры-Складоўскай у Любліне, наяўнасць кніг, выдадзеных на тэрыторыі сучаснай Беларусі ў Верхняй Сілезіі, мае сваё гістарычнае абгрунтаванне.

Гэта першы пераклад Бібліі на польскую мову

— Брэсцкая Біблія — першы пераклад Святога Пісання на польскую мову, прызначаны для пратэстантаў, якія выкарыстоўваюць гэтую мову. Мы павінны памятаць, што асабістае чытанне Бібліі з’яўляецца адным са слупоў веры евангелістаў, і таму непісьменнасць была грахом. Для палякаў, якія пражывалі ў Верхняй Сілезіі (і, такім чынам, за межамі Першай Польскай Рэспублікі) і якія з’яўляліся пратэстантамі, Брэсцкая Біблія была адзіным спосабам выканаць гэтую ўмову. Акрамя таго, яна была перакладзена на выдатную польскую мову, а яе стварэннем займалася група біблеістаў, якія ведалі тры святыя мовы. Яны былі не толькі тэолагамі, якія клапаціліся аб дакладнасці зместу, але і паэтамі, якія ўмелі перадаць і «літару», і «дух» арыгінала, — падкрэсліў праф. Хэмперак.

Па словах прафесара, насуперак стэрэатыпу «паляк — каталік», у многіх частках краіны, асабліва ў Сілезіі, менавіта дзякуючы пратэстантызму ўдалося захаваць польскую мову сярод «простага народа». Пачынаючы з XVI стагоддзя сілезскія лютэране польскага паходжання праводзілі набажэнствы на роднай мове, чыталі «Бжэгскую Біблію» і спявалі польскія рэлігійныя песні па песенніках, надрукаваным, напрыклад, у Бжэге-над-Одрай у другой палове XVII стагоддзя.

На гарышчы былі знойдзены два экзэмпляры Брэсцкай Бібліі

— У той час ні ў Еўропе, ні ў Польшчы гэтая кніга не была таннай. Яе кошт ацэньваецца ў суму, эквівалентную гадавой зарплаце слугі таго часу. Аднак для евангелістаў, дзе богаслужэнні праводзіліся на «мове народа» і ўмова прамога доступу да рэлігійнага кантэнту не падлягала абмеркаванню, яе каштоўнасць была нават вышэйшай за матэрыяльную. Тыя, хто карыстаўся Брэсцкай Бібліяй, напісанай на прыгожай і сучаснай польскай мове, не толькі ўмацоўвалі сваю веру, але і мелі магчымасць датыкацца да роднай мовы, якая была носьбітам і веры, і сувязі з польскай культурай, нават у той час, калі Польская дзяржава была сцёртая з карты захопнікамі, — патлумачыў навукоўца.

— Наяўнасць Брэсцкай Бібліі ў Верхняй Сілезіі, безумоўна, з’яўляецца доказам таго, што жыхары гэтых тэрыторый выкарыстоўвалі польскую мову. Яны не належалі да сацыяльнай эліты, паколькі пасля Трыццацігадовай вайны, якая скончылася ў 1648 годзе, эліта была даволі далёкая ад вучэнняў Лютэра.

Прафесар Хэмперак дадае, што, хутчэй за ўсё, два знойдзеныя экзэмпляры Брэсцкай Бібліі належалі польскім евангелічным святарам і перадаваліся з пакалення ў пакаленне.

Меркаванні прафесара пацвярджаюцца першымі знаходкамі, зробленымі супрацоўнікамі Дзяржаўнага архіва ў Аполе. 

— Мы ведаем, што ў ХІХ стагоддзі недалёка ад месца, дзе былі знойдзены кнігі, знаходзілася пратэстанцкая школа, дзе дзеці навучаліся на польскай мове. Магчыма, нашы экзэмпляры Брэсцкай Бібліі маюць нейкую сувязь з гэтай школай. Існуе таксама верагоднасць, што старыя гравюры былі часткай бібліятэкі вітэнбергскіх князёў, палац якіх знаходзіўся ў Покуі. Аднак на дадзены момант прычыны і абставіны, па якіх нехта схаваў іх на гарышчы прыватнага дома, дзе яны захаваліся да гэтага часу, нам невядомыя, — сказаў доктар Маршэль.