Мінулым разам мы развіталіся з Дзядзем Віцем каля антыкварнай лаўкі. Цяпер гісторыя працягваецца ў месцы, дзе вуліцу Суворава перасякае аўтамабільная Янкі Купалы. Праз адсутнасць зебры Дзядзя Віця запрашае разам пераскочыць праз дарогу і стаць сведкам падзеяў, што разгортваюцца на астатніх 60 ліхтарах пешаходнай зоны. Перад мантажом фінальнай часткі аўтар гісторыі Яўген Палавінскі запрасіў budzma.by разам зрабіць апошняга чалавечка і злавіць чароўны момант ператварэння чорнага ліста ў ліхтарнага персанажа.
“Першага Дзядзю Віцю я круціў з дроту”
Зрабіць гэта невыпадкова вырашылі ў арт-прасторы на Талстога, 7, якая належыць Віцебскаму цэнтру сучаснага мастацтва. Цяпер гэтае месца называюць аналагам парыжскага “Вулея”, дзе свабодна працуюць і экспануюцца рамеснікі і мастакі. “Я мог прыходзіць сюды ў любы час і маляваць Дзядзю Віцю ў любым вольным пакоі”, — кажа Яўген, як толькі мы пераступаем парог старога будынка, што стаіць у горадзе больш за дзвесце гадоў. Сёння вольным аказваецца зала, аформленая рамеснікам Яўгенам Кутаркіным.
Здаецца, таксама невыпадкова, бо яго працы паслужылі прататыпам ліхтарнага чалавечка. Апошнія гады Яўген займаецца мініяцюрнай керамікай, а таксама стварае незвычайныя інсталяцыі з тонкага дроту, а найбольш дробныя дэталі прамалёўвае 3D-асадкай. Яны экспануюцца ў арт-прасторы і пры ўдалым асвятленні адкідваюць цені на столь і сцены гістарычнага будынка.
“Мне спадабалася ідэя Жэні Кутаркіна, і я захацеў штосьці падобнае змясціць у ліхтары, — кажа Яўген і свеціць на аб’екты ліхтарыкам, каб цені зайгралі. — Першага Дзядзю Віцю я круціў з дроту, але ідэя не спрацавала. У памяшканні больш камерная атмасфера, а ў рассеяным святле ліхтара чалавечка было не відаць”. Ідэю давялося дапрацаваць, і Дзядзю Віцю намалявалі на паперы.
“Раней я насіў з сабою трамбон, а цяпер — просты аловак у пенале”
Яўген прынёс з сабою дзясяткі эскізаў, яшчэ раз акцэнтуючы ўвагу на тым, што гэты мастацкі вопыт асабіста для яго быў даволі складаным. “Я перадусім музыка, таму хваляваўся за кожную частку цела Дзядзі Віці, — смяецца Яўген. — Раней я насіў з сабою трамбон, а цяпер — просты аловак у пенале. Каб жаданне намаляваць не заспела мяне знянацку”. Яўген дастае аловак і дэманструе ўвесь працэс стварэння чалавечка — ад белага аркуша паперы да Дзядзі Віці, які мантуецца ў ліхтар.
Яўген замалёўвае Дзядзю Віцю чорным маркерам. Якія часткі замаляваць, а якія пакінуць бясколернымі — справа густу і эстэтычных пачуццяў. Так, адзенне ў Дзядзі Віці чорнае, а часткі цела — светлыя.
Частку працы з эскізам чалавечка выконвае кампутар, пасля чаго персанаж з самымі дробнымі дэталямі пераносіцца на чорную клейкую плёнку. “Яна вельмі шчыльная і ўвогуле не прапускае святла, — задаволены Яўген. — Я спрабаваў маляваць алейнымі фарбамі, аднак праз іх святло прабіваецца, калі блізка свеціць ліхтар, і тэатра ценяў не адбываецца”.
Момант, калі з кавалка чорнай плёнкі атрымліваецца сімпатычны віцебскі герой, Яўген называе чароўным.
Дзядзя Віця, што мые ліхтар, — апошні чалавечак, якога засталося падрыхтаваць для мантажу. “Сярод ліхтароў на вуліцы Суворава ёсць адзін — нашмат больш брудны за астатнія, — адзначае Яўген. — І Дзядзя Віця вырашыў узяць адказнасць за яго выгляд на сябе і памыць”.
Апошнія штрыхі можна падправіць з дапамогай вастрыя нажа.
“Я буду не супраць, калі ў таго, хто глядзіць на Дзядзю Віцю, з’явіцца свая версія яго гісторыі”
Усё гатова для мантажу.
Перашкаджае толькі сёлета дажджлівае ліпеньскае надвор’е — у дождж адкрываць ліхтар небяспечна. Дачакаўшыся сонечных промняў, Яўген на драбінах за дзень мантуе 60 ліхтароў. А ўвечары мы ідзём на інспекцыю: уставіць чалавечкаў мала — трэба яшчэ паглядзець, як тыя будуць выглядаць у электрычным святле. “Вось тут дрэнна кветка відаць, — адразу заўважае Яўген. Гэты ліхтар асвятляе ўваход каля кветкавай крамы, і Дзядзя Віця хоча здабыць цюльпан. Побач мастацкі салон — і Дзядзя Віця ідзе на пэндзлях-хадулях. — Ён няўмелы акрабат, але каб вам спадабацца, гатовы да эксперыментаў”.
Каля рэстарану “Залаты леў” Дзядзя Віця ўхапіўся за верхнюю частку ліхтара і заўважыў пад сабою вялікі куфаль з півам, куды б мог змясціцца сам. Здаецца, ён трошкі ўсхваляваны і проста смяецца.
Другая палова вуліцы Суворава ляжыць між жылымі дамамі і адміністрацыйнымі будынкамі. “Дзядзя Віця заўсёды абыгрывае прастору, у якой знаходзіцца. І адсутнасць гістарычных і архітэктурных помнікаў мяне не бянтэжыла, — прызнаецца Яўген. — Гэта дазволіла Дзядзю Віцю напоўніцу пафантазіраваць. Але я буду не супраць, калі ў таго, хто глядзіць на Дзядзю Віцю, з’явіцца свая версія яго гісторыі”.
Творчы чалавек Дзядзя Віця не ўмее сумаваць — ён сумленна штурхае нагой лісток, варожыць над капелюшом, адкуль каля дзіцячага садка вылятае паветраны шарык, хаваецца ў лісці дрэў, гуляе ў хованкі.
Дзядзя Віця доўга ўглядаецца ў помнік Сувораву. Асоба графа і рашэнне ўшанаваць яго імя ў назве пешаходнай вуліцы выклікаюць у гараджан супярэчлівыя пачуцці. Нездарма ў 90-я гады ён неаднаразова знікаў, але зноў вяртаўся на месца. “Гэта сапраўдная гісторыя Віцебска, адлюстраваць якую Дзядзя Віця можа сабе дазволіць, — перакананы Яўген. — Сваім учынкам ён не заклікае да пэўных дзеянняў. Ён проста жартуе”. У наступным ліхтары побач з міліцыяй Дзядзя Віця радасна бяжыць назад, каб вярнуць помнік на месца.
Каля банка Дзядзя Віця адзначае з’яўленне ў Беларусі манетных грошай. Ён едзе на ровары з коламі-рублямі — жартаўлівым сімвалам таго, што пры ўмелым выкарыстанні і на беларускіх грашах можна далёка заехаць.
Гатэль “Эрыдан” — культавае месца для прыхільнікаў “Славянскага базару”. Менавіта тут спыняецца большасць знакамітых гасцей, што пасля даюць канцэрты ў амфітэатры. Менавіта сюды фанаты ідуць у надзеі атрымаць ад куміра каштоўны запіс на фота. Дзядзя Віця таксама просіць у зоркі аўтограф і нечакана атрымлівае сэрца.
Расчулены, ён робіць з яго папяровы самалёцік і гатовы ляцець да новых гарызонтаў. Але віцебскія рэаліі ў выглядзе бетонных груш і яблыкаў вядуць да крушэння самалёту і мараў.
“Для Віцебска гэтага хопіць — і так паспрабуй абысці 100 ліхтароў!”
Непрацоўны фантан як напамін аб былой раскошы, пустыя вазоны, дзе ніколі не бывае кветак, дождж і згублены капялюш — у Дзядзі Віці нямала прычын сумаваць. Аднак каля Трацейскага суда ён знаходзіць свой убор як сімвал самога сябе і трымае раўнавагу, балансуючы паміж журбой і прагай да жыцця.
Дзядзя Віця наўмысна не выходзіць за межы пешаходнай зоны і ў апошнім ліхтары развітваецца. “Для Віцебска гэтага хопіць — і так паспрабуй абысці 100 ліхтароў”, — усміхаецца Яўген, для якога тэма ліхтарнага чалавечка часова закрыта. Калі і абыгрываць іншыя ліхтары, то з новымі персанажамі. У Яўгена наперадзе новыя праекты, якія, упэўнены ён, пойдуць на карысць турыстычнаму іміджу Віцебска. А, магчыма, і Мінска — сябры выказалі пажаданне, каб у сталічных ліхтарах пасяліўся свой Дзядзя Міця.
Яна Шыдлоўская, фота – Андрэй Тавалжанскі