Першы міністр замежных справаў незалежнай Беларусі вядомы не толькі як дыпламат, але і як збіральнік гістарычных рэліквій. Частку сваёй калекцыі Пётр Кузьміч выставіў у Новым Замку ў Гродне.
Калекцыянаваць прадметы старажытнасці Краўчанка пачаў яшчэ ў 1970-я, калі быў аспірантам БДУ. Прыкладам для яго быў вядомы віцебскі збіральнік Іван Галькевіч. З часам калекцыя разрасталася, а сам Пётр Кузьміч паляваў на некаторыя прадметы па аўкцыёнах Расіі, Германіі, Францыі ды Польшчы. У пэўным сэнсе вяртанне рэліквій на Радзіму – таксама элемент і працяг дыпламатычнай працы.
А яшчэ гэта той рэдкі выпадак, калі збіральнік не хавае сваю калекцыю ў сейфе кабінета, а гатовы выстаўляць прадметы публічна. Скарбы, такім чынам, зусім не “заклятыя”. З некаторымі экспанатамі з калекцыі Пятра Краўчанкі прапануем пазнаёміцца і вам.
Асабістая пячатка Міхала Клеафаса Агінскага
Як ні дзіўна, пячатка аўтара паланэза “Развітанне з Радзімай” захавалася ў шыкоўным стане. На ёй выдатна бачны герб “Агінскі” ды ініцыялы “М.К.О.” – сумневаў у персанальнай прыналежнасці быць не можа. Такімі пячаткамі, як правіла, шляхта і магнатэрыя пазначала сваю асабістую і працоўную карэспандэнцыю, а таксама дакументы.
Першае вядомае фота Гродна
На выцвілым фотаздымку бачныя некалькі не сказаць каб заможных хатаў, Нёман і касцельная вежа ўдалечыні. У прынцыпе, нічога асаблівага… калі не ведаеш, што гэта першае ў гісторыі фота Гродна і адно з першых фота Беларусі! Панараму горада ў 1861-м годзе зняў венгерскі фатограф Рорбах. Здымак раней знаходзіўся ў калекцыі Анджэя Ціханавецкага (з роду Мсціслаўскіх).
Этнаграфічная мапа Беларусі Карскага
Пра Карскага як этнографа чуў кожны. А вось арыгіналы ягоных працаў мае далёка не кожны музейны збор. “Этнаграфічная мапа беларускага племені” з Вільняй, Себежам і Смаленскам, але без Берасця – сапраўдны рарытэт. Дзякуючы ёй у наступным паўстала і мапа БНР, і ўжо цалкам рэальныя межы БССР, а далей – і незалежнай Беларусі.
Статут ВКЛ 1588 года
Цікава, што на цэтліку пад нашым старадаўнім зводам законаў стаяць дзве даты: 1588-ы і 1744-ы. Чаму? Усё проста. Статут XVI ст. неаднойчы перадрукоўваўся за часамі існавання Вялікага Княства. Гэты асобнік быў надрукаваны ў 1744-м у Вільні за часамі праўлення Аўгуста ІІІ Моцнага. Агулам жа Статут на тэрыторыі Беларусі, у залежнасці ад губерні, дзейнічаў ажно да 1830-40-х гадоў.
Панарама Мінска 1840 года
Панарама цэнтральнай плошчы Мінска разам з кафедральным касцёлам была створаная Лаворнсам Бартэлемі ў выглядзе літаграфіі. Бартэлемі быў французскім жывапісцам, які спецыялізаваўся на літаграфіі і марскім пейзажы. Зрэшты, утульная зімовая панарама горада, якім яго бачыў той жа Дунін-Марцінкевіч, нечым і нагадвае ціхую марскую гавань.
“Вялікае мастацтва артылерыі” Казіміра Семяновіча
Гэтае выданне – перліна калекцыі Краўчанкі. Кніга ваеннага інжынера і аднаго з пачынальнікаў ракетнай справы ў Еўропе – сапраўдны унікум. Варта адзначыць, што гэта першае франкамоўнае выданне працы Семяновіча, выдадзенае ў Амстэрдаме ў 1651-м годзе, якое і прынесла яму славу. На жаль, той славы Семяновіч ужо не заспеў, памёршы ў тым жа 1651 годзе…
“Крыж адважных” Булак-Балаховіча
Узнагарода легендарнага генерала часоў Грамадзянскай вайны выкананая ў метале і белай эмалі. Сам Булак-Балаховіч раздаваў крыжы сваім байцам на працягу 1920-х. Паводле легенды, калі генерал даведаўся, што крыж пачалі падрабляць ды прадаваць, ён… уключыўся ў бізнес: таксама пачаў “даштампоўваць” узнагароду і прадаваць яе асобнікі ўсім ахвочым.
Аўтограф Льва Сапегі
Калі аўтографы дзеячаў БНР ці БССР тэарэтычна адшукаць можна, то кожны росчырк пяра уладароў Вяліка Княства – на вагу золата. Захаваныя экзэмпляры, як правіла, даўно ў музеях, архівах ды прыватных калекцыях. Тут мы бачым аўтограф канцлера ВКЛ на лісце Маісею Лазарэвічу, арандатару вёскі Хадоркі з косаўскіх уладанняў Сапегі. Ліст датаваны 1629-м годам.
Рэдкія “нашаніўскія” выданні
“Дудка беларуская” Багушэвіча, “Адвечная песня” Купалы, “Рунь” Гарэцкага ды іншыя арыгінальныя кнігі пачатку стагоддзя сабраныя на адным стэндзе. Ці не за кожным з гэтых асобнікаў стаіць гісторыя, таму шкада, што мы бачым адно вокладкі: без маргіналіяў і дарчых надпісаў усярэдзіне. Такія кнігі на беларускіх інтэрнэт-аўкцыёнах зрэдку можна сустрэць і сёння. Каштуюць яны зазвычай некалькі соцень умоўных адзінак.
Партрэт Стэфана Баторыя
Медзярыт з партрэтам у поўны рост караля і вялікага князя, які перамог Івана Грознага, быў выкананы Дамінікам Кусто ў 1601-м годзе. Звярніце ўвагу, што на галаве ў Баторыя – звычайная шапка з улюбёным каралём пер’ем чаплі. А вось гусарскі шалом з прымацаванай каронай ляжыць ля ног. Праз такія дробязі мастак, імаверна, і вызначыў спартанскі, зусім не схільны да раскошы тыпаж караля.
Цікава таксама, што такой гравюры не маюць у Гродзенскім музеі, які паволі ператвараецца ў “Замак Баторыя”. Таму музейшчыкам застаецца пакуль адно зайздросціць Пятру Краўчанку ды ягоным багатым зборам.
Алесь Кіркевіч, budzma.by
фота – Аляксандр Саенка
Сачыце за нашымі публікацыямі ў Telegram, Facebook, Вконтакте ды Twitter! А ў нашым Instagram вас чакаюць яскравыя фота!
