Пра дапамогу Міхалка, канцэрты за міластыню і балота падміргванняў, «Салідарнасці» распавёў андэграўндны музыка Сяргей Пукст.

Фота перададзены суразмоўцам «Салідарнасці»

На днях артыст вярнуўся са свайго першага еўрапейскага турнэ. Гледзячы відэа яго выступаў і рэакцыі фанатак, не ўзнікае сумневу, што на энергіі Пукста якраз можна запускаць касмічны карабель.

— Сяргей, у вымушанай эміграцыі ваша энергія спрацавала ў плюс ці ў мінус? Ведаю выпадкі, калі вельмі актыўныя на радзіме людзі сыходзілі на эміграцыі ў дэпрэсію.

— Безумоўна ў плюс, я атрымаў магчымасць раскрыцца. Раптам нечакана высветлілася, што ёсць шмат людзей, якія, як я зразумеў, мяне ціха любілі. А я, толькі з’ехаўшы з Беларусі, зразумеў, што гэта адбываецца ў такім маштабе. Чалы да мяне цёпла ставіцца, запрасіў у рэйтынгавае шоў «Ноч з Чалым», дзе я атрымаў свае 15 хвілін славы.

У эміграцыі ў мяне атрымаўся дастаткова высокі старт. У маёй энергіі з’явіліся новыя каналы выхаду. У Варшаве аказалася, што я куды больш запатрабаваны, чым на радзіме.

«Калі б займаўся толькі музыкай, мяне б ужо даядалі пацукі пад варшаўскім плотам»

— Вы да восені 2023-га заставаліся ў Беларусі. Маглі б і далей ціхенька жыць, збіраючы сваю аўдыторыю?

— Да нейкага моманту ў мяне не было асаблівых падстаў з’яжджаць. Але штраф за данат стаў пэўным штуршком.

Насамрэч гэта была разведачная паездка. Разумеў, што на эміграцыі можа не скласціся, тады б вярнуўся ў Беларусь. Але ўсё пачало атрымлівацца даволі хутка і інтэнсіўна.

Знайшлася праца, я выкладаю англійскую. Калі б займаўся толькі музыкай, мяне б ужо даядалі пацукі пад варшаўскім плотам. Творчасць не корміць нідзе, гэта мой досвед. Яна толькі важкі дадатак да асноўнага заробку.

У эміграцыі ў мяне здарыўся першы еўрапейскі тур. Цудоўныя перажыванні, але трэба разумець, што гэта эпізод і прыемны бонус, а не сталая практыка.

— Як ні круці, галоўны фактар, які надае паскарэнне для ад’езду з Беларусі, — гэта страх. Калі вам было страшней за ўсё?

— Калі знаёмыя траплялі ў КДБ. Мой выпадак насамрэч лёгкі. Так, забралі гастрольнае пасведчанне, на афішу ўжо не паставіш маё прозвішча, каб прадаваць квіткі.

Па сутнасці пасля 2020-га ў Беларусі я працаваў за міластыню, за данаты. І не скажу, што атрымлівалася нашмат менш (усміхаецца). Але статусна гэта была зусім іншая справа. Цябе ўвогуле не існавала.

— Але ў вас напрацаваныя сувязі, прыхільнікі, якія проста абышліся б і без афіш. Спяваць для сяброў і атрымліваць узнагароду.

— У цэлым так і атрымлівалася. Беларусь такое месца, дзе ўсё існавала ў адным экзэмпляры. Галерэя «Ў» адказвала за ўсё беларускае мастацтва, клуб «Графіці» адзін вывозіў нефармальную сцэну. І гэта вельмі абмежаваны рэсурс у плане прэзентацыі сябе.

Спарадычна з’яўляліся нейкія ініцыятывы, клубы, месцы. Не буду называць, таму што многія і зараз працуюць у Беларусі. Абсалютна гераічныя людзі, якія працягваюць там падтрымліваць культурнае асяроддзе.

І вы правільна заўважылі, досвед «падлёднага» існавання абсалютна для мяне звыклы. Я нарадзіўся ў Савецкім Саюзе, прашыў сябе ў кодавую сістэму, што я займаюся нечым як бы «падлёдна». Па сутнасці нечым схаваным. Не таму, што супраць чагосьці, а таму што ў дадзеным выпадку я прадстаўлены сам сабе, не ўпісаны ні ў якія сістэмы.

Чым добрая заходняя сістэма? Тым, што там ёсць незалежныя ад дзяржавы магутныя фінансавыя ініцыятывы, якія могуць падтрымаць любога артыста. А ў Беларусі ў прынцыпе няма ніякай магчымасці існавання альтэрнатыўнага шоу-бізнесу.

«Цябе можа зацягнуць у гэтае балота падміргванняў, «ну ты ж усё разумееш»

— Мы нават не ўяўляем колькасць людзей у Беларусі, якія, як і вы, аплацілі штраф за данат, прызнаўшы «віну». Вы ж таксама спадзяваліся: маўляў, заплаціў, адвяжуцца.

— У мяне ёсць пэўная эмацыйная адхіленасць, я не буду называць гэта эмацыйнай тупасцю. Я такі чалавек крыху абстрактна думаючы. Для мяне важныя не бытавыя рэчы. І я неяк не вельмі добра сябе памятаю ў тыя моманты.

Мой сябра Саша Чарнуха сказаў, што, калі я прыеду ў Варшаву, можна будзе спыніцца ў яго. І ў мяне знялося велізарнае пытанне пра прамежкавую арэнду жылля, на час пакуль шукаеш кватэру для сталага пражывання. Узнікла адчуванне ўнутранай палёгкі.

Зразумела, невядомасць і шмат пытанняў. Але вось гэтая ўстойлівасць, што мне была дадзена, надала ўпэўненасць, і я неяк даволі спакойна пражыў першыя месяцы, калі адаптаваўся ў Варшаве.

З’ехаў, таму што разумеў: акрамя даната ёсць яшчэ некалькі нітачак, за якія мяне маглі тузануць.

Мяне вельмі ветліва, культурна, папрасілі з канала «Культура». І вось увесь гэты момант недагаворак, недамовак, утоеных сэнсаў...

Пачынаеш гразнуць. Не таму, што я такі празорлівы быў і хацеў нейкай адкрытасці. Цябе можа зацягнуць у гэтае балота падміргванняў: «ну ты ж усё разумееш». І ты знаходзішся ў дзіўным мігатлівым стане. Гэта непаўнавартасны светапогляд.

Але гэта я разважаю зараз, праз два гады як з’ехаў з Беларусі. А тады вось гэта «давайце проста абыдзем тэму, мы па-за палітыкай» — здаецца, што гэта зусім не балюча і нармальны код. І ты паціху гразнеш. Цяпер мне здаецца такое абсалютна невыносным.

— Але ж «балота падміргванняў» існавала, разрасталася і ўцягвала задоўга да 2020-га.

— Так, пасля 2010-га была ўспышка, рэпрэсіі, але яны ўлягліся. І, як ні дзіўна прагучыць, гэта чакалася і пасля 2020-га. Візуальна ўсё і зараз у Беларусі носіць «звычайны» характар. Я не гавару нармальны, але па сутнасьці такое існавала заўсёды.

«Два гады, і мяне павінна б ужо шмякнуць аб эмігранцкі асфальт»

— Убачыла адзін з вашых апошніх выступаў і гэта прамы майстар-клас па разняволенні, у тым ліку цялеснаму. Часам неабходна пракрычацца і пратрэсціся.

— Мае выступленні — гэта неабходнасць. Але яна творчая, не псіхалагічная, не тэрапеўтычная. І гэта адзін аспект, бо ўсё гэта падпарадкавана законам формы. Бачыў, як адзін мастак проста гарлапаніў, і гэта было брыдка. Без выявы, без канструкцыі.

— Але ж напэўна і на вашыя канцэрты нехта рэагаваў — «брыдкія». Але ў любым «бязладдзе» ёсць пасыл і неабходнасць. І, магчыма, гэтае бязладдзе, якое намі ў моманце адчуваецца, зусім не брыдкае.

— Можа быць. Але я ў любым выпадку надаю сваім выступам нейкую выяву і форму. Яны могуць не адпавядаць нечым ідэям аб выдатным. Але мне вельмі важна, калі людзі пражываюць новы культурны досвед.

— Што было самае складанае ў вашай эміграцыі?

— Квартплата. Польская бюракратычная сістэма даволі лаяльная. Тут усё вырашаецца дастаткова проста, ставяцца са здаровым элементам фармальнасці.

Варшава — выдатны горад. У мяне да гэтага часу не сышоў турыстычны вайб, як ні дзіўна. Два гады, і мяне павінна ўжо шмякнуць аб эмігранцкі асфальт. Але я выкараскаўся са сваёй ракавінкі і пазнаю свет. А калі б застаўся я ў Беларусі, у мяне б такой магчымасці не было.

Складана, калі чыста фізічна кожны месяц неабходна зарабляць пэўную колькасць грошай. Гэта зусім зразумелае выпрабаванне. Але ў цэлым я задаволены, паколькі тут у мяне даволі ясная карціна і ўяўленне аб сваіх цяжкасцях і будучыні.

— Якая яна?

— Пазітыўная. Адчуваю вялікую аддачу ад аўдыторыі і людзей навокал. Не бачыў тут ніводнага дрэннага чалавека. Усе людзі, калі нешта і прычыняюць мне, то толькі з-за неабходнасці.

Ну вось лендлорд (арандадаўца — С.) прыходзіць і бярэ грошы. Так, сфера паслуг даражэйшая чым у Беларусі, людзі паважаюць сваю працу. Таму не менш, чым за 200 злотых (185 рублёў — С.), прыйдзе майстар, каб проста зазірнуць у тваю пральную машынку (усміхаецца). Але ў Польшчы і сярэдні заробак значна вышэйшы за беларускі.

Што да медыцынскіх паслуг, то яны і ў Беларусі каштуюць грошай. І я, вядома, да гэтага часу лічу, што ў стаматолагаў міжнародная змова (смяемся).

«Тады з фінансамі дапамог Міхалок»

— Што для вас складаней: сёння плаціць лендлорду вялікія грошы за кватэру ці, калі ў 2011-м вы вырашылі завязаць з музыкай, таму што стаміліся і не бачылі дынамікі?

— Горш было ў 2011-м, гэта быў экзістэнцыйны крызіс. Ты робіш, прыдумляеш, але ўсё роўна для многіх застаешся проста чалавекам з гітарай. І ўсё роўна выйдзеш на свае старыя хіты, таму што для гледача яны больш прывабныя і звыклыя, чым новыя песні.

Назапасілася стомленасць ад фармату, і я шукаў новыя. Тады я і выйшаў практычна голы на сцэну, мяне пафарбавалі белай фарбай. Перапыніў сваё гадавое маўчанне пасля крызісу новым праектам і вось такім з’яўленнем.

Альбом атрымаўся моцным і ўдалым. Experty.by прызналі яго альбомам года. Тады з фінансамі дапамог Міхалок.

Я сапраўды збіраўся сыходзіць. Зразумела, што ў мяне не атрымалася, бо ўсё роўна нешта з мяне вывальвалася. І спыніцца я не мог, паколькі мая ўнутраная дынаміка гэтаму супраціўлялася.

Потым з’явіўся Георгій Дабро, паколькі такое эстэтычнае ўзрушэнне, як Стас Міхайлаў, такую ўзрушаючую дэкларацыю бяздарнасці, перажыць было нельга. Як і музычны рынг з Віктарам Калінай, таксама асобная эстэтычная гісторыя, якую перажыць было цяжка.

Фота: Марына Сабоўска

Таму з’явіўся Георгій Дабро, як асабліва саркастычны праект, які першапачаткова быў ідэйным. Праект нянавісці, які збольшага такім і застаецца. Першапачатковая звышглабальная ідэя — каб людзі наогул перасталі слухаць гэтае дзярмо.

— У той крызісны для вас 2011-ы Міхалок дапамог з грашыма на якіх умовах?

— Ён мне проста патэлефанаваў. Раптоўны званок, я не чакаў. Мы былі з розных сусветаў. І гэта вылілася ў тое, што я вельмі якасна запісаў апошні альбом, які стаў знакавым.

А потым ці то я адчуў столь, ці яшчэ штосьці. І, калі я выступіў як Георгій Дабро, многія падумалі: «Божа, што гэта?» Але для мяне гэта цікавы досвед стаць на час зусім іншым чалавекам.

«Вы не ўяўляеце, як гэта грэе душу і ўсё астатняе немаладога музыкі»

— Якія ўражанні засталіся ад першага еўрапейскага тура?

— Для першага знаёмства гэты фармат вельмі перспектыўны.

Я адчуў цікаўнасць і пастараўся адысці ад фармату «класічная беларуская сустрэча». І гэтая фармулёўка не іронія, прабачце. Я хацеў выйсці і зладзіць шоу. Прыбраць імя Сяргей, пакінуць прозвішча Пукст, як нейкае «чпок».

У Амстэрдаме Сяргей Башлыкевіч арганізаваў нам «кватэрнік», куды прыходзілі па запрашэннях.

У Цюрыху мала беларусаў, але ў іх вельмі цёплае асяроддзе, як і ў Дзюсельдорфе, дзе беларусаў нашмат больш. І ўсе паварочваліся да мяне самымі далікатнымі бакамі.

— Спадабаўся водгук: «Шматочкі з адурэннага канцэрта @sergeipukst2 у Браціславе. Сяргей, выдатны гук! У нацыянальнай бібліятэцы вылецела шкло!»

— На канцэрт у Браціславе прыйшлі ў тым ліку тры цудоўныя дзяўчыны, якія, як толькі я падвышаў інтанацыю, градус, пачыналі шчасліва віскатаць і крычаць. Вы не ўяўляеце, як гэта грэе душу і ўсё астатняе немаладога музыкі (усміхаецца). Бо ў гэты момант ты адчуваеш, што цябе па-сапраўднаму любяць.

Цяпер ідуць перамовы аб амерыканскіх гастролях. Калі б склалася, я быў бы шчаслівы. Бо мне ўсё ж неверагодна цікава пабываць усюды, дзе толькі магчыма. Каб яшчэ мацней зразумець, наколькі я люблю Беларусь.