• budzma.by
  • Пра нас
  • Крама
Будзьма беларусамі! Будзьма беларусамі!
telegram www.instagram.com/budzma/ Facebook.com vk.com twitter.com youtube.com
  • Актуаліі
  • Меркаванні
  • Гісторыя
  • Літаратура
  • Гатуем з «Будзьма!»
  • «Разумняты»
  • Словы мацней
  • Вандруем разам
  • Афіша
03.07.2018 | Навіны "Будзьма!" Разам да справы!

Як дамовіцца НДА і дзяржаве? Малдова дае адказ(ы)

Як выбудоўваюцца стасункі дзяржавы і грамадскага сектару ў постсавецкіх краінах? Ці можа вопыт Малдовы ў гэтай сферы быць карысным для Беларусі? Якія вехі і этапы трэба пераадолець, каб улады і НДА падалі адно аднаму руку? Адказы шукалі ўдзельнікі публічнай лекцыі малдоўскага эксперта Сяргея Остафа ў Мінску.

Сустрэча пад грувасткай назвай “Вопыт Малдовы ў прыцягненні грамадзянскіх арганізацыяў да супрацы і экспертнай ацэнкі” прайшла ў клубе IMAGURU і сабрала прыкладна паўсотні чалавек. Арганізатарамі выступілі кампанія “Будзьма беларусамі!” і Цэнтр даследавання грамадскага меркавання “СІМПА”.

Хто ж такі Сяргей Остаф і чаму ён аказаўся цікавы беларускай публіцы? Сяргей працуе ў галіне дэмакратыі і правоў чалавека. Калі быць дакладным, то Остаф — старшыня Нацыянальнага савета па ўдзеле пры ўрадзе Малдовы, дырэктар рэсурснага цэнтра па правах чалавека CReDO, эксперт Бюро па дэмакратычных інстытутах і правах чалавека АБСЕ.

Пасля 15-хвіліннага знаёмства з публікай, якое ініцыяваў сам Сяргей, выявілася, што кампанія сабралася даволі стракатая: выкладчыкі і студэнты, экаактывісты і чальцы ТБМ, праваабаронцы і раварысты, госці з Паставаў, Барысава, Віцебска, Новага Поля і інш.

Чаканні прысутных ад сустрэчы можна рэзюмаваць у некалькіх рэпліках з залы: “Хачу навучыцца камунікаваць з дзяржаўнымі органамі”, “Хачу даведацца, як ГЭТА працуе ў Малдове”, “Якія цяжкасці нас чакаюць у пераходны перыяд?”, “Як працаваць з чыноўнікамі ў рэгіёнах?”, “А што з карупцыяй у Малдове?”.

Сяргей Остаф

Сяргей Остаф

Які сектар галоўны і што рабіць з канкурэнцыяй?

Цягам усёй сустрэчы Сяргей выкарыстоўваў методыку сакратаўскага дыялогу, таму лекцыя часцей нагадвала дыскусію з максімальным удзелам прысутных, а не сумны дыялог з высокай кафедры. Яшчэ адным кейсам вечара стала візуалізацыя: усе графікі, палі і дыяграмы з’яўляліся на вачах прысутных з-пад маркера ў руках Сяргея. Асноўнай мапай для гасцей, каб разабрацца, што да чаго, стаў “компас” з каардынатамі “Некамерцыйныя” — “Камерцыйныя” (вертыкаль) і “Стабільнасць” — “Змены” (гарызанталь).

Які сектар галоўны? Без чаго грамадства праваліцца? Паводле Сяргея, грамадства не можа існаваць без спектру сектараў — яны ўзаемапатрэбныя і балансуюць адзін з адным. Калі зрэзаць усе дзяржаўныя арганізацыі альбо недзяржаўныя, прыбраць камерцыю альбо, наадварот, татальна манетызаваць працу — усё гэта прывядзе да дысбалансу і шкодных перакосаў. Таму асноўным вектарам маюць быць міжсектарная супраца і ўзаемапавага.

Ці мусіць мець месца канкурэнцыя, напрыклад, паміж дзяржаўнымі і недзяржаўнымі арганізацыямі? Зразумела, што так. Здаровая канкурэнцыя заўжды дадае тонусу, а для патэнцыйных удзельнікаў стварае поле выбару, да каго і ў які момант далучацца. Таксама гэта важны момант пераймання досведу дзяржавай у грамадскіх арганізацыяў: нават калі ўлады ў гэтым не прызнаюцца, яны будуць выкарыстоўваць паспяховыя метады актывістаў.

Храналогія зменаў, альбо Як НДА прайшлі ва ўрад і парламент

Вопыт Малдовы ў сферы супрацы грамадскага сектару і дзяржавы, па шчырасці, уражвае. Сяргей Остаф згадаў вехі, якія за апошнія 20 гадоў разбуралі сцяну недаверу да дзяржаўнай машыны і дапамагалі выбудаваць дыялог.

2000 г. — прыняцце Закона пра доступ да дзяржаўнай інфармацыі.

2005 г. — прынятая канцэпцыя супрацы паміж парламентам і грамадзянскай супольнасцю: НДА удзельнічаюць у камісіях пры парламенце, што дало рэальныя інструменты для працы на найвышэйшым узроўні.

2008 г. — прыняты Закон аб празрыстасці працэсу распрацоўкі дзяржаўнай палітыкі. Грамадства даведалася, што адбываецца ў дзяржаўных інстытуцыях, а гэта ўжо іншая ступень даверу і разумення.

2013 — стварэнне інфармацыйнай платформы, то бок адзінага сайта, з дапамогай якога стаў магчымы маніторынг законаў і рашэнняў на этапе распрацоўкі.

2010–2017 — фармаванне Нацыянальнага савета па ўдзеле. Што гэта? Савет стаў органам, у якім маглі ўдзельнічаць і прымаць рашэнні НДА, таксама ствараліся калегіі пры міністэрствах, што дало наўпросты доступ да органаў выканаўчай улады. Сярод іншага гэта ўдзел у паседжаннях урада, доступ да праграмы працы ўрада, прычым усё гэта не часовая “лібералізацыя”, а фармалізаваная юрыдычна дамова.

Сам працэс у Малдове аказаўся шматфактарным, пры гэтым шчыльна завязаным на палітычныя працэсы: змены ўладных элітаў і эканамічнае становішча. Стабільнасці курсу зменаў, зрэшты, увесь час дадавалі знешнія арбітры — міжнародныя арганізацыі, у тым ліку Савет Еўропы.

Вёска, дзе людзі не ўсміхаюцца фатографам

Зрэдку Сяргей Остаф прыводзіў красамоўныя матывавальныя прыклады з грамадскага жыцця Малдовы:

“Неяк я бачыў фотарэпартаж з адной вёскі ў Малдове. Мяне здзівіў адзін момант: ні на адным здымку людзі не ўсміхаліся. Чаму? Усё аказалася проста і скрушна: праз дрэнную якасць вады і моладзь, і людзі ва ўзросце страцілі зубы… вось і не ўсміхаліся. За сітуацыю ўзялася не дзяржава, а грамадскія экалагічныя арганізацыі, якія не толькі крытыкавалі, але і дагрукаліся да мясцовых чыноўнікаў і выправілі сітуацыю. Як на мяне, дык гэта прыклад паспяховага кейса”.

Важнай тэмай, паводле Сяргея, таксама з’яўляецца планаванне. Кожны сектар — культурны, экалагічны, праваабарончы — мае вызначыць этап, на якім цяпер знаходзіцца, і пачаць планаванне на найбліжэйшыя некалькі гадоў у плане паляпшэння супрацы з дзяржавай. Калі не планаваць, а толькі рэагаваць на цяперашнія падзеі, наўрад ці варта разлічваць на прынцыповыя крокі наперад.

 

“30% нашых прапановаў прымаліся”

Нягледзячы на змены, ці засталася нейкая сфера ў Малдове, цалкам ці збольшага закрытая для грамадства? Паводле Остафа, цалкам закрытыя сектары наўрад ці цяпер знойдзеш. У некаторых, зразумела, узровень адкрытасці, празрыстасці і ўцягнутасці грамадства вышэйшы, у іншых — ніжэйшы. Гэта нармальна.

“Адзін з самых складаных сектараў, як ні дзіўна, гэта мясцовае самакіраванне, — распавядае Остаф. — Недастаткова рэсурсу, каб прасоўваць сваю мясцовую палітыку. Базавы ўзровень пройдзены, але да прасунутага яшчэ далёка. І мэр, і ягоныя саветнікі (дэпутаты) выбіраюцца ў кожным сяле (камуне). Усё ў сяле, уключна з зямлёй, —уласнасць камуны, але лес, напрыклад, можа належаць цэнтральнай уладзе. Альбо ўлада можа парэзаць зямлю вельмі нязручнымі кавалкамі… Ёсць свае складанасці. Самакіраванне і юстыцыя — найбольш складаныя сферы”.

На якія дзяржаўныя сферы ў такім разе ўплывае грамадскасць у Малдове? Остаф катэгарычны і адназначны: на ўсе.

“Калі працягваць тэму з Нацыянальным саветам па ўдзеле, то 30 % нашых прапановаў, калі я там быў, прымаліся, — кажа эксперт. — Мы даціскалі яшчэ 7-8% , часам атрымлівалася. На ўзроўні парламента ўлада часам гасіла тое, што не падабалася. Бывала па-рознаму. У гэтай кадэнцыі мы не рабілі ацэнкі, але, на жаль, поспехаў разы ў два менш”.

Нацыянальны савет па ўдзеле абіраецца кожныя два гады, туды ўваходзіць да 40 арганізацыяў: у гэтай кадэнцыі — 28, у папярэдняй было 35. Часам арганізацыя можа ўяўляць сабой сетку альбо парасон, падбіраючы пад сябе іншыя структуры.

“Для мяне гэта была валанцёрская праца, — прызнаецца Сяргей, — я надалей працаваў у сваёй арганізацыі, але дапамагаў іншым структуры лабіяваць пэўныя рэчы на ўзроўні ўлады. Сённяшнія арганізацыі, якія апынуліся ў абойме пасля апошніх выбараў, аказаліся даволі слабымі. Але гэта дэмакратыя: будзе наступная кадэнцыя — будуць новыя арганізацыі”.

 

Вопыт Малдовы — не клішэ, а адзін з варыянтаў

Адказнасць за пэўныя нявыкананыя абяцанні для арганізацыяў не крымінальная, але іміджавая. Усе арганізацыі розныя, і гэта таксама норма. Якасць прапановаў і экспертнай ацэнкі нашмат важнейшая за ўзрост і брэнд арганізацыі, а таксама яе палітычную індактрынаванасць альбо поўную апалітычнасць. Паводле Остафа, шэраг арганізацыяў у Малдове мае яскравыя палітычныя сімпатыі ці завязаныя з партыямі, але ў гэтым няма праблемы: абы ўсё не ператварался ў папулізм і пустыя словы.

“Такім чынам, Беларусь знаходзіцца недзе ў 1998-м годзе?” — з ноткай суму і лёгкай зайздрасці падагуліў нехта з залы пры канцы дыскусіі. Остаф, аднак, аспрэчыў: вопыт Малдовы можа быць карысным для беларусаў і пры гэтым не адзіна правільны. Гэта не клішэ, а варыянт развіцця, таму ў Беларусі ўсё можа быць па-іншаму — абіраць шлях маюць людзі, якія жывуць на гэтай зямлі.

Алесь Кіркевіч
Фота — Аляксандр Кісялёў


Апошняе ў рубрыцы:

valiancina_shauchenka
Краіна

Бацькі Маргарыты Ляўчук на волі

Па папярэдняй інфармацыі, іх ужо паспелі асудзіць за непадпарадкаванне. Вынік — штраф, эквівалентны эквивалентны...

valiancina_shauchenka
Грамадскі сектар

Да 15 гадоў. У чэрвені пройдуць ПЯЦЬ крымінальных працэсаў над журналістамі

У чэрвені пройдуць судовыя працэсы па крымінальных справах супраць шасці супрацоўнікаў медыя, піша прэс-служба Беларускай...

valiancina_shauchenka
Грамадства Адукацыя

Як самі бацькі псуюць сваіх дзяцей? 5 галоўных памылак дарослых. Не рабіце так ніколі

Выхаванне дзяцей — не самая простая задача. Капрызы, істэрыкі — гэта толькі частка праблем, з якімі сутыкаюцца...

valiancina_shauchenka
Грамадства Краіна

Затрыманы журналіст Алесь Любянчук

Яго затрымалі дома ў вёсцы Крывічы, на Іўеўшчыне. Верагодна, адбыўся ператрус. Любянчук пэўны час ужо не займаўся...

Апошнія навіны

    Краіна
    Бацькі Маргарыты Ляўчук на волі
    Грамадскі сектар
    Да 15 гадоў. У чэрвені пройдуць ПЯЦЬ крымінальных працэсаў над журналістамі
    Грамадства Адукацыя
    Як самі бацькі псуюць сваіх дзяцей? 5 галоўных памылак дарослых. Не рабіце так ніколі
    Грамадства Краіна
    Затрыманы журналіст Алесь Любянчук
    Музыка Грамадства
    Затрымалі бацькоў опернай спявачкі Маргарыты Ляўчук, у былым доме Андрэя Павука – ператрус
    Вандруем разам
    У Полацк — на выхадныя: што паглядзець у самым старажытным беларускім горадзе
    Адукацыя Краіна
    У Мінадукацыі распавялі, што можа замяніць ЦТ
    Літаратура
    Цяпер першыя кніжкі пра Гары Потэра можна бясплатна і легальна прачытаць па-украінску
    Культура Грамадства
    Кроў іншых. Пра вайну разам з Сымонай дэ Бавуар
    Грамадства
    Паўліна Скурко: Мы як сям’я і як народ павінны ператварыць гэтыя пакуты ў нешта вельмі каштоўнае, інакш нельга
    Культура Мастацтва
    «Хочацца папрасіць балерын максімальна падтрымліваць форму»: мастак Аляксандр Бельскі аб цэнзуры «Арт-Менска», забароне кніг Оруэла і Бахарэвіча і «дзюрах і плынях» сістэмы
    Грамадства
    Рэдактарку «Новага Часу» Аксану Колб будуць судзіць 7 чэрвеня
    Грамадства
    Да тэлеграм-каналаў выдавецтва «Янушкевіч» і праекту «Белліт» атрымалі доступ прапагандысты
    Грамадства
    Прызначана дата суда над сацыёлагам Таццянай Вадалажскай
    Грамадства
    Як «выжыць» ва ўмовах міжнароднага хейтынгу. Парады псіхолага

Афіша

  • 27.05 — 26.05

    ПАДЗЕЯ ДНЯ: Анлайн-сустрэча з Аленай Маркавай: «Дзве хвалі беларусізацыі: мова, дзяржава і ідэнтычнасць»

  • 27.05 — 29.05Замкі і сядзібы Беларусі ў акварэлях Марыі Сыракваш у Мінску
  • 27.05 — 15.06Выстава графікі Валерыя Славука ў Мінску
  • 27.05 — 30.05Віртуальная выстава «КАНДРАТ КРАПІВА: да 100-годдзя пачатку творчай дзейнасці»
  • 27.05 — 12.06Выстава Ядвігі Раздзялоўскай у Мінску
  • 27.05 — 29.05Персанальная выстава Дзяніса Барсукова «Ён, Яна, Яны» ў Мінску
  • 27.05 — 28.05Анлайн-фестываль беларускіх фільмаў «Невядомы ўсход»
  • 27.05 — 29.05Выстава «Жывая вада» ў Гомелі

УСЕ ПАДЗЕI

Рассылка навінаў

Важнае пра нас

  • Што такое "Будзьма беларусамі!"
  • Рэкламадаўцам
  • Асобы кампаніі
  • Усе праекты "Будзьма!"
  • Рэдакцыйная пошта: razam@budzma.org

Папулярнае

    • Мінінфарм Беларусі скардзіцца, што тэлеканал АНТ амаль ніхто не глядзіць
    • Артыстка Кацярына Ваданосава распавяла, што ў яе выявілі рак
    • «Нам варта быць самадастатковымі і шукаць сябе ў сабе». Вера Дзядок пра Нацыянальны мастацкі музей, постакаланіязм і маніпуляванне ідэнтычнасцю
    • Галіна Казіміроўская: «Менавіта тут і цяпер мы адказваем за тое, як будзе існаваць ці не існаваць беларуская культура ў будучыні»
    • У лепшы свет сышоў сузаснавальнік групы «Веласіпедысты», музыкант Дзяніс Кукоўскі
© Грамадская культурніцкая кампанія «Будьма беларусамі!», 2008-2019.
Логотип
Распрацавана і звярстана Логотип компании IBWM