• budzma.org
  • Пра нас
  • Крама
Будзьма беларусамі! Будзьма беларусамі!
telegram Tiktok www.instagram.com/budzma/ Facebook.com vk.com twitter.com youtube.com
  • Актуаліі
  • Меркаванні
  • Гісторыя
  • Літаратура
  • Музыка
  • Гатуем з «Будзьма!»
  • Гісторыя за 5 хвілін
  • Трызуб і Пагоня
  • Разумняты
  • Вандруем разам
  • Афіша
03.07.2018 | Навіны "Будзьма!" Разам да справы!

Як дамовіцца НДА і дзяржаве? Малдова дае адказ(ы)

Як выбудоўваюцца стасункі дзяржавы і грамадскага сектару ў постсавецкіх краінах? Ці можа вопыт Малдовы ў гэтай сферы быць карысным для Беларусі? Якія вехі і этапы трэба пераадолець, каб улады і НДА падалі адно аднаму руку? Адказы шукалі ўдзельнікі публічнай лекцыі малдоўскага эксперта Сяргея Остафа ў Мінску.

Сустрэча пад грувасткай назвай “Вопыт Малдовы ў прыцягненні грамадзянскіх арганізацыяў да супрацы і экспертнай ацэнкі” прайшла ў клубе IMAGURU і сабрала прыкладна паўсотні чалавек. Арганізатарамі выступілі кампанія “Будзьма беларусамі!” і Цэнтр даследавання грамадскага меркавання “СІМПА”.

Хто ж такі Сяргей Остаф і чаму ён аказаўся цікавы беларускай публіцы? Сяргей працуе ў галіне дэмакратыі і правоў чалавека. Калі быць дакладным, то Остаф — старшыня Нацыянальнага савета па ўдзеле пры ўрадзе Малдовы, дырэктар рэсурснага цэнтра па правах чалавека CReDO, эксперт Бюро па дэмакратычных інстытутах і правах чалавека АБСЕ.

Пасля 15-хвіліннага знаёмства з публікай, якое ініцыяваў сам Сяргей, выявілася, што кампанія сабралася даволі стракатая: выкладчыкі і студэнты, экаактывісты і чальцы ТБМ, праваабаронцы і раварысты, госці з Паставаў, Барысава, Віцебска, Новага Поля і інш.

Чаканні прысутных ад сустрэчы можна рэзюмаваць у некалькіх рэпліках з залы: “Хачу навучыцца камунікаваць з дзяржаўнымі органамі”, “Хачу даведацца, як ГЭТА працуе ў Малдове”, “Якія цяжкасці нас чакаюць у пераходны перыяд?”, “Як працаваць з чыноўнікамі ў рэгіёнах?”, “А што з карупцыяй у Малдове?”.

Сяргей Остаф

Сяргей Остаф

Які сектар галоўны і што рабіць з канкурэнцыяй?

Цягам усёй сустрэчы Сяргей выкарыстоўваў методыку сакратаўскага дыялогу, таму лекцыя часцей нагадвала дыскусію з максімальным удзелам прысутных, а не сумны дыялог з высокай кафедры. Яшчэ адным кейсам вечара стала візуалізацыя: усе графікі, палі і дыяграмы з’яўляліся на вачах прысутных з-пад маркера ў руках Сяргея. Асноўнай мапай для гасцей, каб разабрацца, што да чаго, стаў “компас” з каардынатамі “Некамерцыйныя” — “Камерцыйныя” (вертыкаль) і “Стабільнасць” — “Змены” (гарызанталь).

Які сектар галоўны? Без чаго грамадства праваліцца? Паводле Сяргея, грамадства не можа існаваць без спектру сектараў — яны ўзаемапатрэбныя і балансуюць адзін з адным. Калі зрэзаць усе дзяржаўныя арганізацыі альбо недзяржаўныя, прыбраць камерцыю альбо, наадварот, татальна манетызаваць працу — усё гэта прывядзе да дысбалансу і шкодных перакосаў. Таму асноўным вектарам маюць быць міжсектарная супраца і ўзаемапавага.

Ці мусіць мець месца канкурэнцыя, напрыклад, паміж дзяржаўнымі і недзяржаўнымі арганізацыямі? Зразумела, што так. Здаровая канкурэнцыя заўжды дадае тонусу, а для патэнцыйных удзельнікаў стварае поле выбару, да каго і ў які момант далучацца. Таксама гэта важны момант пераймання досведу дзяржавай у грамадскіх арганізацыяў: нават калі ўлады ў гэтым не прызнаюцца, яны будуць выкарыстоўваць паспяховыя метады актывістаў.

Храналогія зменаў, альбо Як НДА прайшлі ва ўрад і парламент

Вопыт Малдовы ў сферы супрацы грамадскага сектару і дзяржавы, па шчырасці, уражвае. Сяргей Остаф згадаў вехі, якія за апошнія 20 гадоў разбуралі сцяну недаверу да дзяржаўнай машыны і дапамагалі выбудаваць дыялог.

2000 г. — прыняцце Закона пра доступ да дзяржаўнай інфармацыі.

2005 г. — прынятая канцэпцыя супрацы паміж парламентам і грамадзянскай супольнасцю: НДА удзельнічаюць у камісіях пры парламенце, што дало рэальныя інструменты для працы на найвышэйшым узроўні.

2008 г. — прыняты Закон аб празрыстасці працэсу распрацоўкі дзяржаўнай палітыкі. Грамадства даведалася, што адбываецца ў дзяржаўных інстытуцыях, а гэта ўжо іншая ступень даверу і разумення.

2013 — стварэнне інфармацыйнай платформы, то бок адзінага сайта, з дапамогай якога стаў магчымы маніторынг законаў і рашэнняў на этапе распрацоўкі.

2010–2017 — фармаванне Нацыянальнага савета па ўдзеле. Што гэта? Савет стаў органам, у якім маглі ўдзельнічаць і прымаць рашэнні НДА, таксама ствараліся калегіі пры міністэрствах, што дало наўпросты доступ да органаў выканаўчай улады. Сярод іншага гэта ўдзел у паседжаннях урада, доступ да праграмы працы ўрада, прычым усё гэта не часовая “лібералізацыя”, а фармалізаваная юрыдычна дамова.

Сам працэс у Малдове аказаўся шматфактарным, пры гэтым шчыльна завязаным на палітычныя працэсы: змены ўладных элітаў і эканамічнае становішча. Стабільнасці курсу зменаў, зрэшты, увесь час дадавалі знешнія арбітры — міжнародныя арганізацыі, у тым ліку Савет Еўропы.

Вёска, дзе людзі не ўсміхаюцца фатографам

Зрэдку Сяргей Остаф прыводзіў красамоўныя матывавальныя прыклады з грамадскага жыцця Малдовы:

“Неяк я бачыў фотарэпартаж з адной вёскі ў Малдове. Мяне здзівіў адзін момант: ні на адным здымку людзі не ўсміхаліся. Чаму? Усё аказалася проста і скрушна: праз дрэнную якасць вады і моладзь, і людзі ва ўзросце страцілі зубы… вось і не ўсміхаліся. За сітуацыю ўзялася не дзяржава, а грамадскія экалагічныя арганізацыі, якія не толькі крытыкавалі, але і дагрукаліся да мясцовых чыноўнікаў і выправілі сітуацыю. Як на мяне, дык гэта прыклад паспяховага кейса”.

Важнай тэмай, паводле Сяргея, таксама з’яўляецца планаванне. Кожны сектар — культурны, экалагічны, праваабарончы — мае вызначыць этап, на якім цяпер знаходзіцца, і пачаць планаванне на найбліжэйшыя некалькі гадоў у плане паляпшэння супрацы з дзяржавай. Калі не планаваць, а толькі рэагаваць на цяперашнія падзеі, наўрад ці варта разлічваць на прынцыповыя крокі наперад.

 

“30% нашых прапановаў прымаліся”

Нягледзячы на змены, ці засталася нейкая сфера ў Малдове, цалкам ці збольшага закрытая для грамадства? Паводле Остафа, цалкам закрытыя сектары наўрад ці цяпер знойдзеш. У некаторых, зразумела, узровень адкрытасці, празрыстасці і ўцягнутасці грамадства вышэйшы, у іншых — ніжэйшы. Гэта нармальна.

“Адзін з самых складаных сектараў, як ні дзіўна, гэта мясцовае самакіраванне, — распавядае Остаф. — Недастаткова рэсурсу, каб прасоўваць сваю мясцовую палітыку. Базавы ўзровень пройдзены, але да прасунутага яшчэ далёка. І мэр, і ягоныя саветнікі (дэпутаты) выбіраюцца ў кожным сяле (камуне). Усё ў сяле, уключна з зямлёй, —уласнасць камуны, але лес, напрыклад, можа належаць цэнтральнай уладзе. Альбо ўлада можа парэзаць зямлю вельмі нязручнымі кавалкамі… Ёсць свае складанасці. Самакіраванне і юстыцыя — найбольш складаныя сферы”.

На якія дзяржаўныя сферы ў такім разе ўплывае грамадскасць у Малдове? Остаф катэгарычны і адназначны: на ўсе.

“Калі працягваць тэму з Нацыянальным саветам па ўдзеле, то 30 % нашых прапановаў, калі я там быў, прымаліся, — кажа эксперт. — Мы даціскалі яшчэ 7-8% , часам атрымлівалася. На ўзроўні парламента ўлада часам гасіла тое, што не падабалася. Бывала па-рознаму. У гэтай кадэнцыі мы не рабілі ацэнкі, але, на жаль, поспехаў разы ў два менш”.

Нацыянальны савет па ўдзеле абіраецца кожныя два гады, туды ўваходзіць да 40 арганізацыяў: у гэтай кадэнцыі — 28, у папярэдняй было 35. Часам арганізацыя можа ўяўляць сабой сетку альбо парасон, падбіраючы пад сябе іншыя структуры.

“Для мяне гэта была валанцёрская праца, — прызнаецца Сяргей, — я надалей працаваў у сваёй арганізацыі, але дапамагаў іншым структуры лабіяваць пэўныя рэчы на ўзроўні ўлады. Сённяшнія арганізацыі, якія апынуліся ў абойме пасля апошніх выбараў, аказаліся даволі слабымі. Але гэта дэмакратыя: будзе наступная кадэнцыя — будуць новыя арганізацыі”.

 

Вопыт Малдовы — не клішэ, а адзін з варыянтаў

Адказнасць за пэўныя нявыкананыя абяцанні для арганізацыяў не крымінальная, але іміджавая. Усе арганізацыі розныя, і гэта таксама норма. Якасць прапановаў і экспертнай ацэнкі нашмат важнейшая за ўзрост і брэнд арганізацыі, а таксама яе палітычную індактрынаванасць альбо поўную апалітычнасць. Паводле Остафа, шэраг арганізацыяў у Малдове мае яскравыя палітычныя сімпатыі ці завязаныя з партыямі, але ў гэтым няма праблемы: абы ўсё не ператварался ў папулізм і пустыя словы.

“Такім чынам, Беларусь знаходзіцца недзе ў 1998-м годзе?” — з ноткай суму і лёгкай зайздрасці падагуліў нехта з залы пры канцы дыскусіі. Остаф, аднак, аспрэчыў: вопыт Малдовы можа быць карысным для беларусаў і пры гэтым не адзіна правільны. Гэта не клішэ, а варыянт развіцця, таму ў Беларусі ўсё можа быць па-іншаму — абіраць шлях маюць людзі, якія жывуць на гэтай зямлі.

Алесь Кіркевіч
Фота — Аляксандр Кісялёў


Апошняе ў рубрыцы:

valiancina_shauchenka

«Гэта экацыд!» Украінскія мастакі адрэагавалі на трагедыю, выкліканую падрывам плаціны Кахоўскай ГЭС

У ноч на 6 чэрвеня вялізная плаціна на Кахоўскай ГЭС была разбурана, што прывяло да маштабнай паводкі, якая...

valiancina_shauchenka
Грамадства

Вянок. Медытацыя на вяртанне кантролю над сваім жыццём

Калі вам падаецца, што ад вас абсалютна нічога не залежыць, піша "Новы час", што жыццё кідае вас, быццам маленькую трэску,...

valiancina_shauchenka
Навіны "Будзьма!" Гатуем з «Будзьма!»

Сезонны сакавіты пірог с клубніцамі. Гатуем з «Будзьма!»

Напэўна, усе каштавалі традыцыйную шарлотку з яблыкамі, аднак ёсць варыянт і з іншым начыненнем — клубніцы....

valiancina_shauchenka
Гісторыя

З’явілася выстава, прысвечаная гісторыі Бабруйска на картах, планах і чарцяжах у ХІХ — ХХ стагоддзях

Нацыянальным гістарычным архівам Беларусі падрыхтавана і размешчана на сайце архіва віртуальная выстава «Бабруйск...

Апошнія навіны

    «Гэта экацыд!» Украінскія мастакі адрэагавалі на трагедыю, выкліканую падрывам плаціны Кахоўскай ГЭС
    Грамадства
    Вянок. Медытацыя на вяртанне кантролю над сваім жыццём
    Навіны "Будзьма!" Гатуем з «Будзьма!»
    Сезонны сакавіты пірог с клубніцамі. Гатуем з «Будзьма!»
    Гісторыя
    З’явілася выстава, прысвечаная гісторыі Бабруйска на картах, планах і чарцяжах у ХІХ — ХХ стагоддзях
    Грамадства
    Куды схадзіць на выходных? Падборка цікавых імпрэзаў на 10-11 чэрвеня
    Гісторыя Вандруем разам
    Топ-5 гістарычных месцаў на Гродзеншчыне, куды варта паехаць на выходныя
    Музыка
    «Знаходжу сілы ў веры ў тое, што людзі застануцца людзьмі». Алесю Камоцкаму 65
    Літаратура
    Міжнародны паэтычны флэш-моб: Іна Снарская чытае «Новую зямлю» Якуба Коласа
    Грамадства Гісторыя
    Перасялілі і жывых, і мёртвых. Як будавалі Вілейскае вадасховішча і наколькі яно бяспечнае?
    Музыка
    Музычная формула поспеху па-беларуску: тролі, тэхна і «Купалінка»
    Грамадства Літаратура
    «Воля да жыцьця». Кніга Андрэя Белавешкіна з'явілася ў вольным доступе
    Культура Музыка
    У гэтую пятніцу, 9 чэрвеня, на Падляшшы пачынаецца фэст беларускай традыцыі SONCAHRAJ
    Культура
    Мінкульт будзе выдаваць гастрольныя пасведчанні пасля праверкі творчасці «на прымальнасць»
    Грамадства
    Калектыўная памяць — інструмент альбо кансэнсус?
    Грамадства Гісторыя
    Паглядзіце на ўнікальнае фота аднаго з самых ранніх планаў старажытнага Бабруйска

Афіша

  • 11.06

    Сямейны фэст «TOYDAY» ў Мінску

  • 11.06 — 18.06Выстава «Калі яго парушыць, яно становіцца адчувальным» у Вільні
  • 11.06 — 18.06Выстава выцінанкі Наталлі Каньковай у Віцебску
  • 11.06 — 18.06Выстава «Abstract» у Віцебску
  • 11.06 — 18.06Новыя імёны мастацтва: фестываль «Арт-Мінск»
  • 11.06 — 23.06Выстава Міхаіла Анішчанкі «Горад людзей» у Гродне
  • 11.06 — 16.07Выстава Рышарда Мая ў Чаросаве на Лепельшчыне
  • 11.06 — 15.06Выстава «Я хачу дадому» ў Вільні

УСЕ ПАДЗЕI

Рассылка навінаў

Важнае пра нас

  • Што такое "Будзьма беларусамі!"
  • Рэкламадаўцам
  • Асобы кампаніі
  • Усе праекты "Будзьма!"
  • Рэдакцыйная пошта: [email protected]

Папулярнае

    • Першая перамога беларусаў
    • Тэст для вандроўнікаў па Беларусі
    • Топ-3 смешных выпадкаў з Янкам Купалам
    • Цяжкая праца, сціплая ежа, гарэлка: жыццё сялян вачыма Сыракомлі
    • «Эйфарыя пасля пераезду нараджаецца з ілюзіі – у новай краіне ўсё будзе інакш». Псіхолаг пра перажыванне эміграцыі
© Грамадская культурніцкая кампанія «Будьма беларусамі!», 2008-2019.
Логотип