• budzma.by
  • Пра нас
  • Крама
Будзьма беларусамі! Будзьма беларусамі!
telegram www.instagram.com/budzma/ Facebook.com vk.com twitter.com youtube.com
  • Актуаліі
  • Меркаванні
  • Гісторыя
  • Літаратура
  • Гатуем з «Будзьма!»
  • «Разумняты»
  • Словы мацней
  • Вандруем разам
  • Афіша
02.11.2016 | Літаратура

Як гэта – быць паэткай у сучаснай Беларусі?

Дыскусія “Забіць у сабе анёла, або Як быць паэткай у сучаснай Беларусі” з удзелам паэтак Валянціны Аксак, Вольгі Гапеевай і Насты Кудасавай прайшла 1 лістапада ў літаратурным музеі імя Петруся Броўкі. Мадэравала сустрэчу паэтка і перакладчыца Юля Цімафеева. Дыскусія адбылася пры падтрымцы культурніцкай кампаніі “Будзьма беларусамі!” і ГА “Саюз беларускіх пісьменнікаў”.

У віктарыянскай Англіі існаваў парадак, пры якім жанчына мусіла быць “angel in the house” — анёлам у доме. У адным са сваіх эсэ пісьменніца Вірджынія Вулф распавядае, як ёй давялося забіць у сабе гэтага самага анёла, каб стаць творчай асобай. Ці забіваюць у сабе анёлаў беларускія паэткі, высвятляла Юля Цімафеева.

http://budzma.by/wp-content/gallery/anioly/746.jpg

Дыскусія складалася з двух блокаў: у першым аўтаркі адказвалі на пытанні, у другім чыталі вершы. Прадстаўляем вам найбольш яркія моманты размовы.

 

Паэтка ці паэт?

Юля Цімафеева: Калі казаць пра жаночую паэзію — гэты панятак у розных вуснах мае рознае значэнне. Прыкладам, крытык Леанід Галубовіч неяк у сваім артыкуле пахваліў беларускіх паэтак, якія пачалі “мужнець” — пісаць як мужчыны, а значыць, лепей. А вось калі гавораць фемінісцкія крытыкі — гэта ўжо іншае, бо яны робяць акцэнт на жаночым досведзе. Як вы сябе адчуваеце ў межах жаночай літаратуры? Што яна ў вас забірае і што дае? Ці звяртаеце вы ўвогуле ўвагу на гэты панятак — “жаночая літаратура”?

http://budzma.by/wp-content/gallery/anioly/757.jpg

Вольга Гапеева: Да прапановы паўдзельнічаць маім творам у зборніку жаночай паэзіі я б паставілася дваіста. Я ведаю, што ў грамадстве такі зборнік будзе ўспрымацца хутчэй за ўсё як штосьці пра птушачак, качанятак, кветачкі, несур’ёзнае, другаснае. З гэтага пункту гледжання мне б не хацелася ў такім удзельнічаць, бо ацэнка будзе ісці са знакам “мінус” у патрыярхатным грамадстве мужчынскай літаратуры. Магу, канечне, спадзявацца, што знойдзецца крытык, які будзе стаяць на фемінісцкіх пазіцыях, паставіцца больш гендарна чулліва, зможа прачытаць самі творы і не будзе хапацца за назву. Палічыць, што назва тычыцца толькі нейкай біялагічнай прыналежнасці аўтарак да жаночага полу. Але адзін адсотак на тое, што такі крытык з’явіцца. Можна, канечне, рызыкнуць і пачаць норму расхістваць. Вось выдаць, прыкладам, зборнік “Літаратура XX ст.” і ўнесці туды толькі жанчын, нічога нікому не тлумачачы. Проста паглядзець, якая будзе рэакцыя. Бо існуе шмат зборнікаў, дзе адны аўтары-мужчыны, і ніхто не задаецца пытаннямі на гэты конт. Канечне, выходзілі зборнікі “Жанчыны выходзяць з-пад кантролю” і “Пакахай мяне, калі ласка”, і яны так ці інакш былі маркіраваныя як зборнікі жаночай прозы. Таму для мяне заўсёды ёсць рызыка трапіць у ружовае гета. Але калі б у грамадстве былі створаныя адпаведныя інстытуты фемінісцкай крытыкі, выдавецтвы, якія б ведалі, як з гэтым працаваць, я б не баялася быць уключанай у такія зборнікі.

http://budzma.by/wp-content/gallery/anioly/733.jpg

Валянціна Аксак: Падаецца, што панятак “жаночая паэзія” ўзнік зусім нядаўна. Першая наша беларуская паэтка Цётка — хто яе творы называе жаночай паэзіяй? Ці Наталлі Арсенневай, Ларысы Геніюш. Я думаю, што канон літаратуры створаны за часы, калі пачаў актыўна культывавацца мужчынскі шавінізм у нашым грамадстве. Пакуль у культуры былі людзі, якія трымаліся традыцыі старой інтэлігенцкай шляхетнай школы — гэтых паняткаў не было. А калі на троны пайшлі людзі з гразі ў князі, яны і прынеслі гэтыя каноны. Мне здаецца, гэта якраз прыкмета росквіту бескультур’я 70-х гг. Потым гэта працягнулася і, на жаль, квітнее. Ад маладзейшых калегаў, якія ў нас ўжо знаныя і аўтарытэтныя, даводзіцца таксама чуць пра гэтыя каноны, і гэта сведчыць толькі пра іх узровень культуры. Ні пра якую эстэтыку гаворкі няма. Але мы не мусім ім падпарадкоўвацца. Я не адношу сябе да жаночай паэзіі. Крыўдзіцца на такія сцвярджэнні я ўжо даўно развучылася, бо крыўда прыніжае. Я гэтага не заўважаю.

http://budzma.by/wp-content/gallery/anioly/742.jpg

Наста Кудасава: Пагаджуся са спадарыняй Валянцінай. Мне ўсё адно. Чаму не кажуць пра мужчынскую літаратуру? Жаночае — толькі калі жанчына напісала? Я не тое што грэбую гэтымі тэрмінамі, але калі мы сустракаемся з калегамі-паэтамі, мы не акцэнтуем увагі на тым, што мы мужчыны і жанчыны — гэта стасункі роўных універсумаў. Мы не падкрэсліваем жаноцкае і мужчынскае ў звычайным жыцці. Чаму гэта павінна падкрэслівацца ў паэзіі? Я не супраць, калі гэты тэрмін важны для навукоўцаў. Калі ў маёй паэзіі бачны мой жаночы досвед — добра. Але мая паэзія — мой выключны дыялог з Богам, і хто як яго назаве і акрэсліць — няважна. На мяне яшчэ ў школе вельмі паўплывала Цвятаева, і хай яна сябе лічыла паэтам — чаму не? У дзяцінстве любіла Яўгенію Янішчыц, але ўсё адно неяк для сябе асабліва не вызначала — жанчына, мужчына.

Вольга Гапеева: Маё літаратурнае фармаванне ішло пад уздзеяннем аўтараў-мужчын. З жанчынамі-аўтаркамі пазнаёмілася тады, калі распачала самастойныя пошукі, і гэта было пэўнае адкрыццё. Тады ж для сябе і адкрыла гэтую перарваную традыцыю, пра якую пішуць усе феміністкі — даследчыкі літаратуры: складанасць яшчэ і ў тым, што кожны раз жанчынам-аўтаркам трэба прыходзіць і нанова адкрываць літаратурную прастору. Гэта праблема, з якой не сутыкаюцца мужчыны. Уся літаратурная традыцыя перад мужчынамі, ёсць на каго абапірацца, усё прапісана. Для жанчын тут трошкі вакуум, і табе здаецца, што ты кожны раз — першая. І што я, можа, хачу быць чалавекам бясполым у некаторых сітуацыях, а на мяне глядзяць як на жанчыну, не хочуць успрымаць як той універсум, пра які казала Наста.

http://budzma.by/wp-content/gallery/anioly/669.jpg

Забітыя анёлы

Наста Кудасава: Мой анёл сам забіўся. Даводзіцца ўвесь час змагацца, каб не забіць да канца, ажыўляць. Я вельмі злы чалавек, калі пішу, мяне лепш не чапаць. Разумею віну перад дзецьмі, калі яны чакаюць увагі. Але пісаць вершы і заставацца сціплай, пяшчотнай, спагадлівай — я не ведаю, як гэта магчыма, не мой выпадак. Але раздражняе, што бачаць знешнасць, вобраз, бо гэта не заўсёды адпавядае таму, што ўнутры. Хай бачаць анёла, а я буду жыць з дэманамі.

Вольга Гапеева: Можна перанесці тое, пра што казала Вірджынія Вулф, на кожную і кожнага з нас. Але я лічу, што любы творчы чалавек, калі стварае штось шчырае, — гэта не зусім тое, чаго ад яго чакаюць у соцыуме. Ва ўсіх нас ёсць ролі, і роля паэта ці паэткі вымагае нетыповых паводзінаў звычайнага чалавека. І таму не тое што даводзіцца забіваць — не забіваць нельга. Бо калі будзеш думаць, хто што падумае, — нічога не атрымаецца.

Валянціна Аксак: Я люблю свайго анёла. Дэман — анёл, якога не любяць. Але словы пра анёла сказала жанчына-празаік, а проза і паэзія — два розныя сусветы. Янка Брыль параўноўваў празаіка з працавітым аратым, а паэта — з жаваранкам, які спявае над ім у гэты час. У мяне вершы здараюцца, і мне ніколі нішто не замінае. Цяпер я засталася з адным мужчынам дома, а жыла з трыма. Адзін анёл на трох мужчын. Але гэта мне не замінала — гэта як дождж, яго не адменіш. Трапляеш у такі стан, што тут зробіш.

http://budzma.by/wp-content/gallery/anioly/666.jpg

Грамадскае меркаванне і самацэнзура. Цялеснасць

Валянціна Аксак: Ніколі не думала, што падумаюць пра мае вершы. Бо так заканчваецца творчая свабода. Калі самацэнзура старалася падбірацца да горла — я адкідвала яе. Лёня Галубовіч прыгваздзіў мяне — маўляў, я занадта аголеная, нясу адказнасць за пазнавальнасць герояў сваіх твораў. Нашыя з вамі такія сферы пачынаюць успрымацца як аўтабіяграфія. Але не бойцеся быць шчырымі — гэта ратуе. У іншых жанрах, можа, важна, пра што пішаш. У паэзіі ніякага значэння не мае, тут толькі адно пытанне — як напісана. А пра што — пытанне прозы ці кінематографа, тут тэма мае значэнне.

Вольга Гапеева: Калі я пішу, я думаю толькі пра мову і сябе, не пра чытачоў. А пра цела можна пісаць рознымі шляхамі, не згадваючы яго. Ёсць інтэрпрэтацыя, і я, робячы верш бачным у прасторы, пагаджаюся на пэўную рызыку і мушу быць гатовая, што пачую розныя меркаванні пра залішнюю аголенасць і шчырасць. І так, галоўная праблема — атаясамленне цябе з галоўнай гераіняй верша.

Наста Кудасава: Не разумею, як думаць, хто што падумае пра мае вершы. Пра цела я не пішу, але для мяне само слова — эратычнае. І гэта не значыць, што я пішу пра цела і сцёгны. У Веры Паўлавай ёсць “легла с недописаными стихами во рту, не могла целоваться”. Слова на языку — гэта эратычна, і напісанне верша — эротыка, але трэ пісаць так, каб пра гэта ніхто не здагадаўся, каб адчуў на скуры ці ў жываце. Верш — гэта дотык.

http://budzma.by/wp-content/gallery/anioly/711.jpg

Публічнасць

Валянціна Аксак: Публічнасць любому чалавеку, які склаў рукапіс, забяспечваюць выдаўцы. У мяне выступаў было мала, не магу сказаць, падабаецца ці не, — я вельмі доўга адмаўлялася. Для мяне гэта кожны раз стрэс і больш нічога.

Наста Кудасава: Раней не любіла выступаць, але нешта змянілася. Раней хварэла пасля выступаў, ляжала з тэмпературай, але нядаўна зразумела: калі не пішаш у стол — важна паглядзець людзям, якія прыйшлі, у вочы. Як і любому чалавеку, хочацца выйсці ў людзі, адчуць роднасныя душы. Ну, тут ужо і ўзрост — хочацца зразумець, навошта я ўсё гэта раблю. Але я не ведаю, што такое быць знакамітай, ведаюць мяне ці не.

Вольга Гапеева: Пісаць і выдаваць кніжкі — адно, але творчаму чалавеку патрэбны фідбэк: паэты — крыху дзеці, ім трэба, каб іх пахвалілі. Прыемна, калі папляскаюць, калі вершы цытуюцца — жыццё пражытае не дарма. Але чытаць вершы вельмі стрэсава, бо гэты працэс сапраўды можна параўнаць з раздзяваннем. Гэта нейкі шаманскі сеанс магіі — я ўваходжу ў стан, пасля якога і трэсці можа, бо ўкладаеш энергетыку. У такія моманты з цябе шмат сыходзіць. Паэзія — хутчэй аддаванне.

http://budzma.by/wp-content/gallery/anioly/700.jpg

Ці ёсць будучыня ў паэзіі?

Вольга Гапеева: Крыўдна за паэтаў, паэзію. Стаўленне бачнае ў палітыцы выдавецтваў, перакладчыкаў — яны хутчэй бяруцца за прозу. Неяк на перакладчыцкай майстэрні я пачула ад адной перакладчыцы, што яна б ніколі не змагла перакласці верш, бо для яе занадта шмат працы ў занадта маленькім кавалку. А для мяне ж верш — як дыямент, з якім ты працуеш і не думаеш нават, што ён займае мала месца. Таму я заўсёды спрабую зрабіць паэзію больш бачнай. Праўда, якія сродкі для гэтага патрэбныя, я не ведаю. Час цяпер больш прагматычны.

Наста Кудасава: Я пагаджуся з Эклезіястам — што было, то і будзе. Заўсёды вельмі мала людзей чытала паэзію, але яна заўсёды была жыццёва неабходная. А тое, што мала людзей чытала, — гэта не для ўсіх. Проста трэба збірацца самім, не зважаючы на выдавецтвы, і несці паэзію ў масы.

http://budzma.by/wp-content/gallery/anioly/726.jpg

Валянціна Аксак: Аптыміст — дрэнна інфармаваны песіміст. Не пры нас першых хаваюць і кнігі, і паэзію. Але хаўтуры заўчасныя. Прырода мудрая, яна не толькі правільных людзей стварае. Заўсёды будуць выключэнні ў выглядзе паэтаў.

Юля Цімафеева: Найперш хацелася даць слова паэткам, якія (у адрозненне ад паэтаў) не гавораць на такія тэмы ў СМІ, у якіх мала бяруць інтэрв’ю — каб яны выказаліся і яшчэ больш задумаліся, сфармулявалі для сябе тое, пра што ты сама ў сябе не пытаешся часам. А па-другое, хацелася, каб яны пачулі адна адну. У нас не так шмат імпрэзаў, дзе паэткі гавораць з паэткамі, у асноўным паэткі разбаўляюць нейкія мужчынскія калектывы. Таму я задаволеная дыскусіяй. Розныя паэткі, розныя меркаванні, было вельмі цікава.

 

 

Аляксандра Дварэцкая, фота Зарыны Кандрацьевай


Апошняе ў рубрыцы:

valiancina_shauchenka
Краіна

Бацькі Маргарыты Ляўчук на волі

Па папярэдняй інфармацыі, іх ужо паспелі асудзіць за непадпарадкаванне. Вынік — штраф, эквівалентны эквивалентны...

valiancina_shauchenka
Грамадскі сектар

Да 15 гадоў. У чэрвені пройдуць ПЯЦЬ крымінальных працэсаў над журналістамі

У чэрвені пройдуць судовыя працэсы па крымінальных справах супраць шасці супрацоўнікаў медыя, піша прэс-служба Беларускай...

valiancina_shauchenka
Грамадства Адукацыя

Як самі бацькі псуюць сваіх дзяцей? 5 галоўных памылак дарослых. Не рабіце так ніколі

Выхаванне дзяцей — не самая простая задача. Капрызы, істэрыкі — гэта толькі частка праблем, з якімі сутыкаюцца...

valiancina_shauchenka
Грамадства Краіна

Затрыманы журналіст Алесь Любянчук

Яго затрымалі дома ў вёсцы Крывічы, на Іўеўшчыне. Верагодна, адбыўся ператрус. Любянчук пэўны час ужо не займаўся...

Апошнія навіны

    Краіна
    Бацькі Маргарыты Ляўчук на волі
    Грамадскі сектар
    Да 15 гадоў. У чэрвені пройдуць ПЯЦЬ крымінальных працэсаў над журналістамі
    Грамадства Адукацыя
    Як самі бацькі псуюць сваіх дзяцей? 5 галоўных памылак дарослых. Не рабіце так ніколі
    Грамадства Краіна
    Затрыманы журналіст Алесь Любянчук
    Музыка Грамадства
    Затрымалі бацькоў опернай спявачкі Маргарыты Ляўчук, у былым доме Андрэя Павука – ператрус
    Вандруем разам
    У Полацк — на выхадныя: што паглядзець у самым старажытным беларускім горадзе
    Адукацыя Краіна
    У Мінадукацыі распавялі, што можа замяніць ЦТ
    Літаратура
    Цяпер першыя кніжкі пра Гары Потэра можна бясплатна і легальна прачытаць па-украінску
    Культура Грамадства
    Кроў іншых. Пра вайну разам з Сымонай дэ Бавуар
    Грамадства
    Паўліна Скурко: Мы як сям’я і як народ павінны ператварыць гэтыя пакуты ў нешта вельмі каштоўнае, інакш нельга
    Культура Мастацтва
    «Хочацца папрасіць балерын максімальна падтрымліваць форму»: мастак Аляксандр Бельскі аб цэнзуры «Арт-Менска», забароне кніг Оруэла і Бахарэвіча і «дзюрах і плынях» сістэмы
    Грамадства
    Рэдактарку «Новага Часу» Аксану Колб будуць судзіць 7 чэрвеня
    Грамадства
    Да тэлеграм-каналаў выдавецтва «Янушкевіч» і праекту «Белліт» атрымалі доступ прапагандысты
    Грамадства
    Прызначана дата суда над сацыёлагам Таццянай Вадалажскай
    Грамадства
    Як «выжыць» ва ўмовах міжнароднага хейтынгу. Парады псіхолага

Афіша

  • 27.05 — 26.05

    ПАДЗЕЯ ДНЯ: Анлайн-сустрэча з Аленай Маркавай: «Дзве хвалі беларусізацыі: мова, дзяржава і ідэнтычнасць»

  • 27.05 — 29.05Замкі і сядзібы Беларусі ў акварэлях Марыі Сыракваш у Мінску
  • 27.05 — 15.06Выстава графікі Валерыя Славука ў Мінску
  • 27.05 — 30.05Віртуальная выстава «КАНДРАТ КРАПІВА: да 100-годдзя пачатку творчай дзейнасці»
  • 27.05 — 12.06Выстава Ядвігі Раздзялоўскай у Мінску
  • 27.05 — 29.05Персанальная выстава Дзяніса Барсукова «Ён, Яна, Яны» ў Мінску
  • 27.05 — 28.05Анлайн-фестываль беларускіх фільмаў «Невядомы ўсход»
  • 27.05 — 29.05Выстава «Жывая вада» ў Гомелі

УСЕ ПАДЗЕI

Рассылка навінаў

Важнае пра нас

  • Што такое "Будзьма беларусамі!"
  • Рэкламадаўцам
  • Асобы кампаніі
  • Усе праекты "Будзьма!"
  • Рэдакцыйная пошта: razam@budzma.org

Папулярнае

    • Мінінфарм Беларусі скардзіцца, што тэлеканал АНТ амаль ніхто не глядзіць
    • Артыстка Кацярына Ваданосава распавяла, што ў яе выявілі рак
    • «Нам варта быць самадастатковымі і шукаць сябе ў сабе». Вера Дзядок пра Нацыянальны мастацкі музей, постакаланіязм і маніпуляванне ідэнтычнасцю
    • Галіна Казіміроўская: «Менавіта тут і цяпер мы адказваем за тое, як будзе існаваць ці не існаваць беларуская культура ў будучыні»
    • У лепшы свет сышоў сузаснавальнік групы «Веласіпедысты», музыкант Дзяніс Кукоўскі
© Грамадская культурніцкая кампанія «Будьма беларусамі!», 2008-2019.
Логотип
Распрацавана і звярстана Логотип компании IBWM