• budzma.org
  • Пра нас
  • Крама
Будзьма беларусамі! Будзьма беларусамі!
telegram www.instagram.com/budzma/ Facebook.com vk.com twitter.com youtube.com
  • Актуаліі
  • Меркаванні
  • Гісторыя
  • Літаратура
  • «Музыка»
  • Гатуем з «Будзьма!»
  • «Гісторыя за 5 хвілін»
  • «Трызуб і Пагоня»
  • «Разумняты»
  • Вандруем разам
  • Афіша
02.11.2016 | Літаратура

Як гэта – быць паэткай у сучаснай Беларусі?

Дыскусія “Забіць у сабе анёла, або Як быць паэткай у сучаснай Беларусі” з удзелам паэтак Валянціны Аксак, Вольгі Гапеевай і Насты Кудасавай прайшла 1 лістапада ў літаратурным музеі імя Петруся Броўкі. Мадэравала сустрэчу паэтка і перакладчыца Юля Цімафеева. Дыскусія адбылася пры падтрымцы культурніцкай кампаніі “Будзьма беларусамі!” і ГА “Саюз беларускіх пісьменнікаў”.

У віктарыянскай Англіі існаваў парадак, пры якім жанчына мусіла быць “angel in the house” — анёлам у доме. У адным са сваіх эсэ пісьменніца Вірджынія Вулф распавядае, як ёй давялося забіць у сабе гэтага самага анёла, каб стаць творчай асобай. Ці забіваюць у сабе анёлаў беларускія паэткі, высвятляла Юля Цімафеева.

http://budzma.by/wp-content/gallery/anioly/746.jpg

Дыскусія складалася з двух блокаў: у першым аўтаркі адказвалі на пытанні, у другім чыталі вершы. Прадстаўляем вам найбольш яркія моманты размовы.

 

Паэтка ці паэт?

Юля Цімафеева: Калі казаць пра жаночую паэзію — гэты панятак у розных вуснах мае рознае значэнне. Прыкладам, крытык Леанід Галубовіч неяк у сваім артыкуле пахваліў беларускіх паэтак, якія пачалі “мужнець” — пісаць як мужчыны, а значыць, лепей. А вось калі гавораць фемінісцкія крытыкі — гэта ўжо іншае, бо яны робяць акцэнт на жаночым досведзе. Як вы сябе адчуваеце ў межах жаночай літаратуры? Што яна ў вас забірае і што дае? Ці звяртаеце вы ўвогуле ўвагу на гэты панятак — “жаночая літаратура”?

http://budzma.by/wp-content/gallery/anioly/757.jpg

Вольга Гапеева: Да прапановы паўдзельнічаць маім творам у зборніку жаночай паэзіі я б паставілася дваіста. Я ведаю, што ў грамадстве такі зборнік будзе ўспрымацца хутчэй за ўсё як штосьці пра птушачак, качанятак, кветачкі, несур’ёзнае, другаснае. З гэтага пункту гледжання мне б не хацелася ў такім удзельнічаць, бо ацэнка будзе ісці са знакам “мінус” у патрыярхатным грамадстве мужчынскай літаратуры. Магу, канечне, спадзявацца, што знойдзецца крытык, які будзе стаяць на фемінісцкіх пазіцыях, паставіцца больш гендарна чулліва, зможа прачытаць самі творы і не будзе хапацца за назву. Палічыць, што назва тычыцца толькі нейкай біялагічнай прыналежнасці аўтарак да жаночага полу. Але адзін адсотак на тое, што такі крытык з’явіцца. Можна, канечне, рызыкнуць і пачаць норму расхістваць. Вось выдаць, прыкладам, зборнік “Літаратура XX ст.” і ўнесці туды толькі жанчын, нічога нікому не тлумачачы. Проста паглядзець, якая будзе рэакцыя. Бо існуе шмат зборнікаў, дзе адны аўтары-мужчыны, і ніхто не задаецца пытаннямі на гэты конт. Канечне, выходзілі зборнікі “Жанчыны выходзяць з-пад кантролю” і “Пакахай мяне, калі ласка”, і яны так ці інакш былі маркіраваныя як зборнікі жаночай прозы. Таму для мяне заўсёды ёсць рызыка трапіць у ружовае гета. Але калі б у грамадстве былі створаныя адпаведныя інстытуты фемінісцкай крытыкі, выдавецтвы, якія б ведалі, як з гэтым працаваць, я б не баялася быць уключанай у такія зборнікі.

http://budzma.by/wp-content/gallery/anioly/733.jpg

Валянціна Аксак: Падаецца, што панятак “жаночая паэзія” ўзнік зусім нядаўна. Першая наша беларуская паэтка Цётка — хто яе творы называе жаночай паэзіяй? Ці Наталлі Арсенневай, Ларысы Геніюш. Я думаю, што канон літаратуры створаны за часы, калі пачаў актыўна культывавацца мужчынскі шавінізм у нашым грамадстве. Пакуль у культуры былі людзі, якія трымаліся традыцыі старой інтэлігенцкай шляхетнай школы — гэтых паняткаў не было. А калі на троны пайшлі людзі з гразі ў князі, яны і прынеслі гэтыя каноны. Мне здаецца, гэта якраз прыкмета росквіту бескультур’я 70-х гг. Потым гэта працягнулася і, на жаль, квітнее. Ад маладзейшых калегаў, якія ў нас ўжо знаныя і аўтарытэтныя, даводзіцца таксама чуць пра гэтыя каноны, і гэта сведчыць толькі пра іх узровень культуры. Ні пра якую эстэтыку гаворкі няма. Але мы не мусім ім падпарадкоўвацца. Я не адношу сябе да жаночай паэзіі. Крыўдзіцца на такія сцвярджэнні я ўжо даўно развучылася, бо крыўда прыніжае. Я гэтага не заўважаю.

http://budzma.by/wp-content/gallery/anioly/742.jpg

Наста Кудасава: Пагаджуся са спадарыняй Валянцінай. Мне ўсё адно. Чаму не кажуць пра мужчынскую літаратуру? Жаночае — толькі калі жанчына напісала? Я не тое што грэбую гэтымі тэрмінамі, але калі мы сустракаемся з калегамі-паэтамі, мы не акцэнтуем увагі на тым, што мы мужчыны і жанчыны — гэта стасункі роўных універсумаў. Мы не падкрэсліваем жаноцкае і мужчынскае ў звычайным жыцці. Чаму гэта павінна падкрэслівацца ў паэзіі? Я не супраць, калі гэты тэрмін важны для навукоўцаў. Калі ў маёй паэзіі бачны мой жаночы досвед — добра. Але мая паэзія — мой выключны дыялог з Богам, і хто як яго назаве і акрэсліць — няважна. На мяне яшчэ ў школе вельмі паўплывала Цвятаева, і хай яна сябе лічыла паэтам — чаму не? У дзяцінстве любіла Яўгенію Янішчыц, але ўсё адно неяк для сябе асабліва не вызначала — жанчына, мужчына.

Вольга Гапеева: Маё літаратурнае фармаванне ішло пад уздзеяннем аўтараў-мужчын. З жанчынамі-аўтаркамі пазнаёмілася тады, калі распачала самастойныя пошукі, і гэта было пэўнае адкрыццё. Тады ж для сябе і адкрыла гэтую перарваную традыцыю, пра якую пішуць усе феміністкі — даследчыкі літаратуры: складанасць яшчэ і ў тым, што кожны раз жанчынам-аўтаркам трэба прыходзіць і нанова адкрываць літаратурную прастору. Гэта праблема, з якой не сутыкаюцца мужчыны. Уся літаратурная традыцыя перад мужчынамі, ёсць на каго абапірацца, усё прапісана. Для жанчын тут трошкі вакуум, і табе здаецца, што ты кожны раз — першая. І што я, можа, хачу быць чалавекам бясполым у некаторых сітуацыях, а на мяне глядзяць як на жанчыну, не хочуць успрымаць як той універсум, пра які казала Наста.

http://budzma.by/wp-content/gallery/anioly/669.jpg

Забітыя анёлы

Наста Кудасава: Мой анёл сам забіўся. Даводзіцца ўвесь час змагацца, каб не забіць да канца, ажыўляць. Я вельмі злы чалавек, калі пішу, мяне лепш не чапаць. Разумею віну перад дзецьмі, калі яны чакаюць увагі. Але пісаць вершы і заставацца сціплай, пяшчотнай, спагадлівай — я не ведаю, як гэта магчыма, не мой выпадак. Але раздражняе, што бачаць знешнасць, вобраз, бо гэта не заўсёды адпавядае таму, што ўнутры. Хай бачаць анёла, а я буду жыць з дэманамі.

Вольга Гапеева: Можна перанесці тое, пра што казала Вірджынія Вулф, на кожную і кожнага з нас. Але я лічу, што любы творчы чалавек, калі стварае штось шчырае, — гэта не зусім тое, чаго ад яго чакаюць у соцыуме. Ва ўсіх нас ёсць ролі, і роля паэта ці паэткі вымагае нетыповых паводзінаў звычайнага чалавека. І таму не тое што даводзіцца забіваць — не забіваць нельга. Бо калі будзеш думаць, хто што падумае, — нічога не атрымаецца.

Валянціна Аксак: Я люблю свайго анёла. Дэман — анёл, якога не любяць. Але словы пра анёла сказала жанчына-празаік, а проза і паэзія — два розныя сусветы. Янка Брыль параўноўваў празаіка з працавітым аратым, а паэта — з жаваранкам, які спявае над ім у гэты час. У мяне вершы здараюцца, і мне ніколі нішто не замінае. Цяпер я засталася з адным мужчынам дома, а жыла з трыма. Адзін анёл на трох мужчын. Але гэта мне не замінала — гэта як дождж, яго не адменіш. Трапляеш у такі стан, што тут зробіш.

http://budzma.by/wp-content/gallery/anioly/666.jpg

Грамадскае меркаванне і самацэнзура. Цялеснасць

Валянціна Аксак: Ніколі не думала, што падумаюць пра мае вершы. Бо так заканчваецца творчая свабода. Калі самацэнзура старалася падбірацца да горла — я адкідвала яе. Лёня Галубовіч прыгваздзіў мяне — маўляў, я занадта аголеная, нясу адказнасць за пазнавальнасць герояў сваіх твораў. Нашыя з вамі такія сферы пачынаюць успрымацца як аўтабіяграфія. Але не бойцеся быць шчырымі — гэта ратуе. У іншых жанрах, можа, важна, пра што пішаш. У паэзіі ніякага значэння не мае, тут толькі адно пытанне — як напісана. А пра што — пытанне прозы ці кінематографа, тут тэма мае значэнне.

Вольга Гапеева: Калі я пішу, я думаю толькі пра мову і сябе, не пра чытачоў. А пра цела можна пісаць рознымі шляхамі, не згадваючы яго. Ёсць інтэрпрэтацыя, і я, робячы верш бачным у прасторы, пагаджаюся на пэўную рызыку і мушу быць гатовая, што пачую розныя меркаванні пра залішнюю аголенасць і шчырасць. І так, галоўная праблема — атаясамленне цябе з галоўнай гераіняй верша.

Наста Кудасава: Не разумею, як думаць, хто што падумае пра мае вершы. Пра цела я не пішу, але для мяне само слова — эратычнае. І гэта не значыць, што я пішу пра цела і сцёгны. У Веры Паўлавай ёсць “легла с недописаными стихами во рту, не могла целоваться”. Слова на языку — гэта эратычна, і напісанне верша — эротыка, але трэ пісаць так, каб пра гэта ніхто не здагадаўся, каб адчуў на скуры ці ў жываце. Верш — гэта дотык.

http://budzma.by/wp-content/gallery/anioly/711.jpg

Публічнасць

Валянціна Аксак: Публічнасць любому чалавеку, які склаў рукапіс, забяспечваюць выдаўцы. У мяне выступаў было мала, не магу сказаць, падабаецца ці не, — я вельмі доўга адмаўлялася. Для мяне гэта кожны раз стрэс і больш нічога.

Наста Кудасава: Раней не любіла выступаць, але нешта змянілася. Раней хварэла пасля выступаў, ляжала з тэмпературай, але нядаўна зразумела: калі не пішаш у стол — важна паглядзець людзям, якія прыйшлі, у вочы. Як і любому чалавеку, хочацца выйсці ў людзі, адчуць роднасныя душы. Ну, тут ужо і ўзрост — хочацца зразумець, навошта я ўсё гэта раблю. Але я не ведаю, што такое быць знакамітай, ведаюць мяне ці не.

Вольга Гапеева: Пісаць і выдаваць кніжкі — адно, але творчаму чалавеку патрэбны фідбэк: паэты — крыху дзеці, ім трэба, каб іх пахвалілі. Прыемна, калі папляскаюць, калі вершы цытуюцца — жыццё пражытае не дарма. Але чытаць вершы вельмі стрэсава, бо гэты працэс сапраўды можна параўнаць з раздзяваннем. Гэта нейкі шаманскі сеанс магіі — я ўваходжу ў стан, пасля якога і трэсці можа, бо ўкладаеш энергетыку. У такія моманты з цябе шмат сыходзіць. Паэзія — хутчэй аддаванне.

http://budzma.by/wp-content/gallery/anioly/700.jpg

Ці ёсць будучыня ў паэзіі?

Вольга Гапеева: Крыўдна за паэтаў, паэзію. Стаўленне бачнае ў палітыцы выдавецтваў, перакладчыкаў — яны хутчэй бяруцца за прозу. Неяк на перакладчыцкай майстэрні я пачула ад адной перакладчыцы, што яна б ніколі не змагла перакласці верш, бо для яе занадта шмат працы ў занадта маленькім кавалку. А для мяне ж верш — як дыямент, з якім ты працуеш і не думаеш нават, што ён займае мала месца. Таму я заўсёды спрабую зрабіць паэзію больш бачнай. Праўда, якія сродкі для гэтага патрэбныя, я не ведаю. Час цяпер больш прагматычны.

Наста Кудасава: Я пагаджуся з Эклезіястам — што было, то і будзе. Заўсёды вельмі мала людзей чытала паэзію, але яна заўсёды была жыццёва неабходная. А тое, што мала людзей чытала, — гэта не для ўсіх. Проста трэба збірацца самім, не зважаючы на выдавецтвы, і несці паэзію ў масы.

http://budzma.by/wp-content/gallery/anioly/726.jpg

Валянціна Аксак: Аптыміст — дрэнна інфармаваны песіміст. Не пры нас першых хаваюць і кнігі, і паэзію. Але хаўтуры заўчасныя. Прырода мудрая, яна не толькі правільных людзей стварае. Заўсёды будуць выключэнні ў выглядзе паэтаў.

Юля Цімафеева: Найперш хацелася даць слова паэткам, якія (у адрозненне ад паэтаў) не гавораць на такія тэмы ў СМІ, у якіх мала бяруць інтэрв’ю — каб яны выказаліся і яшчэ больш задумаліся, сфармулявалі для сябе тое, пра што ты сама ў сябе не пытаешся часам. А па-другое, хацелася, каб яны пачулі адна адну. У нас не так шмат імпрэзаў, дзе паэткі гавораць з паэткамі, у асноўным паэткі разбаўляюць нейкія мужчынскія калектывы. Таму я задаволеная дыскусіяй. Розныя паэткі, розныя меркаванні, было вельмі цікава.

 

 

Аляксандра Дварэцкая, фота Зарыны Кандрацьевай


Апошняе ў рубрыцы:

valiancina_shauchenka
Грамадства

Легкія Еўропы. Малавядомыя факты пра балоты Беларусі

Балота — адметнасць беларускага ландшафту, ці не вызначальная рыса беларускай прыроды. Таямнічы і жудасны свет,...

valiancina_shauchenka
Культура Гісторыя

Увесь музей толькі для вас! Літаратурны музей Петруся Броўкі праводзіць розыгрыш да Дня ўсіх закаханых

Засталося ўсяго два тыдні да самага рамантычнага дня ў годзе ‒ Дня ўсіх закаханых. Традыцыйна Літаратурны музей Петруся...

valiancina_shauchenka
Грамадства Музыка

Затрыманыя вакаліст гурта «Бан Жвірба» Дзмітрый Гаўрылін і яго жонка

27 студзеня ў Гомелі міліцыяй былі затрыманыя вакаліст гурта «Бан Жвірба» Дзмітрый Гаўрылін і яго жонка Вікторыя...

valiancina_shauchenka
Літаратура Беларуская мова

«Беларускія народныя казкі ў апрацоўцы Якуба Коласа»

У Выдавецкім доме «Звязда» падрыхтавана да друку чарговае, трэцяе па ліку, выданне маляўніча аформленай кнігі —...

Апошнія навіны

    Грамадства
    Легкія Еўропы. Малавядомыя факты пра балоты Беларусі
    Культура Гісторыя
    Увесь музей толькі для вас! Літаратурны музей Петруся Броўкі праводзіць розыгрыш да Дня ўсіх закаханых
    Грамадства Музыка
    Затрыманыя вакаліст гурта «Бан Жвірба» Дзмітрый Гаўрылін і яго жонка
    Літаратура Беларуская мова
    «Беларускія народныя казкі ў апрацоўцы Якуба Коласа»
    Грамадства
    «Сяргей можа застацца без лекаў...». Аляксандр Сацук распавёў пра апошнія навіны ад брата
    Адукацыя
    ЕГУ абвясціў імя новага рэктара
    Літаратура
    «Не забывай, што ў любую хвіліну можа выскачыць з канапель рабая свіння». Што раілі беларускія класікі маладым пісьменнікам
    Грамадства Гісторыя
    Слонімскую сінагогу зноў выставяць на аўкцыён
    Культура Грамадства Гісторыя
    У Мсціславе ў гэтым годзе прыступяць да рэканструкцыі забудовы XII-XIV стагоддзяў на Замкавай гары
    Культура Грамадства
    На вышытай мапе Беларусі кожны рэгіён будзе прадстаўлены сваімі этнаграфічнымі славутасцямі
    Музыка «Музыка»
    «Гэта нас натхніла і працягвае натхняць». Топ беларускіх трэкаў ад гурта «Puaro»
    Грамадства Адукацыя
    «Васьміног» абвяшчае конкурс на атрыманне грантаў для адукацыйных праектаў, якія дапамогуць школьнікам і рэпрэсаваным настаўнікам
    Грамадства
    Куды схадзіць на выходных? Падборка цікавых імпрэзаў 4-5 лютага
    Грамадства Тэхналогіі
    Эксперты: Трымайцеся падалей ад расійскіх анлайн-сервісаў
    Культура Грамадства
    Слуцкі пояс і саломка – зацверджаны лагатып сёлетняй культурнай сталіцы Беларусі

Афіша

  • 10.02 — 12.02

    Паэтычны фестываль «Вершы на асфальце» імя Міхася Стральцова ў Вільні

  • 04.02 — 22.04Выстава ткацкіх працаў у Мінску
  • 04.02 — 05.02Выстава Наталлі Разуменка ў Мінску
  • 04.02 — 30.03Экспазіцыя да 100-годдзя з дня нараджэння Алены Васілевіч у Мінску
  • 04.02 — 26.02Выстава айца Сяргея Сурыновіча «Птушыны вянок» ў Віцебску
  • 04.02 — 27.02Зімовая выстава ў Мінску
  • 04.02 — 26.02«Самародак з Рагачова». Выстава Анатоля Каплана ў Гомелі
  • 04.02 — 28.02Выстава выцінанкі «Зімовыя цуды» ў Маладзечне

УСЕ ПАДЗЕI

Рассылка навінаў

Важнае пра нас

  • Што такое "Будзьма беларусамі!"
  • Рэкламадаўцам
  • Асобы кампаніі
  • Усе праекты "Будзьма!"
  • Рэдакцыйная пошта: [email protected]

Папулярнае

    • «Цяпер у мяне ёсць месца, дзе я магу быць шчырай і не думаць пра тое, каб выжыць»: актрыса Святлана Зелянкоўская адкрыла ў Варшаве тэатр-студыю
    • Каго хаваў пад маскамі сваіх герояў Вінцэнт Дунін-Марцінкевіч?
    • Эксперты: Трымайцеся падалей ад расійскіх анлайн-сервісаў
    • «У 73 гады паехала скараць Берлін». Як баба Каця зрабіла вёску вядомай на ўвесь свет
    • Ён, яна і старажытны дуб. Вальс «1863» стаў кліпам да дня народзінаў Каліноўскага
© Грамадская культурніцкая кампанія «Будьма беларусамі!», 2008-2019.
Логотип