Памятаеце казку Кіплінга пра маленькую дзяўчынку Тафі, якая “размаўляла” з незнаёмцам з дапамогай простых уласнаручна зробленых малюнкаў? Цяпер такія малюнкі назвалі б піктаграмамі, прыклады якіх мы штодзень бачым у аэрапортах, метро, супермаркетах.
А цяпер і на вопратцы беларускіх дызайнераў: у межах Беларускага тыдня моды сезон вясна-лета – 2018 і пры падтрымцы ГА “Беларуская асацыяцыя дапамогі дзецям-інвалідам і маладым інвалідам” адбыўся паказ новай калекцыі дызайнера Таццяны Яфрэмавай. Гэта сацыяльны фэшн-праект на тэму таго, як наладзіць камунікацыю паміж людзьмі.
У сваёй калекцыі мадэльер выкарыстоўвае піктаграмы – адзін з элементаў так званай “яснай мовы”, зразумелай людзям, якія маюць цяжкасці з прачытаннем тэксту. Перш за ўсё гаворка пра людзей з разумовымі абмежаваннямі, для якіх складаны тэкст – вялікі бар’ер. “Ясная мова” – гэта спрошчаная мова, даступная кожнаму, дзякуючы скарочанаму слоўніку, простым словам, лаканічным сказам і адмысловым малюнкам-піктаграмам.
У сваёй калекцыі Таццяна Яфрэмава звяртаецца да піктаграм невыпадкова. “Мой малодшы сын Цімафей нарадзіўся з сіндромам Даўна, – распавядае дызайнерка. – Аднойчы я патэлефанавала ў Беларускую асацыяцыю дапамогі дзецям-інвалідам і маладым інвалідам, каб даведацца пра нашы правы і сацыяльныя магчымасці. Слова за слова, мы разгаварыліся з кіраўніком Аленай Цітовай, і ў выніку ўсё скончылася вялікім інклюзіўным паказам на Belarus Fashion Week у 2016 годзе. Маю дзіцячую калекцыю прэзентавалі дзеткі з асаблівасцямі развіцця – атрымалася вельмі кранальнае шоў. Год таму мы таксама выкарыстоўвалі піктаграмы, якімі хацелі паказаць, што кожны з нас мае права атрымліваць інфармацыю ў зразумелай ім форме. І вось цяпер – чарговая серыя, працяг праекта”.
Сёлетняя калекцыя – ужо для дарослых паненак. Для стылёвых гараджанак, свабодных, самаўпэўненых, вытанчаных і рамантычных. Элементы “яснай мовы” арганічна ўпісаліся ў фактуру тканін – малюнкі-піктаграмы зробленыя са стразаў “Свароўскі”, а таксама з дапамогай адмысловага напылення на скуру. У фінале шоў мадэлі выйшлі на подыум з цукеркамі ад буціка Marie T – на белым шакаладзе таксама былі піктаграмы. “Я хацела паказаць, як пры дапамозе адзення мы можам трансляваць свае думкі і рабіць так, каб нас убачылі і пачулі, – тлумачыць Таццяна. – Элементы “яснай мовы” – гэта сімвал разумення паміж людзьмі з рознымі магчымасцямі”.
Пасля паказу калекцыі мы пагаварылі з Беньямінам Браўнам, экспертам з Берліна і адным з каардынатараў праекта “Ясная мова” ў Беларусі. “Больш 30 гадоў “ясную мову” паспяхова выкарыстоўваюць у ЗША, Скандынавіі і некаторых краінах Еўропы, – распавёў Беньямін. – Паводле правілаў і стандартаў, тэкст на “яснай мове” павінен быць напісаны зразумелымі словамі, простымі сказамі і пэўным шрыфтам, без вялікіх лічбаў і складаных метафар. Чалавек, які чытае тэкст, напрыклад, юрыдычнага дакумента, перакладзенага на “ясную мову”, павінен зразумець яго змест і прыняць уласнае рашэнне”.
Тэму працягвае Алена Цітова, старшыня Беларускай асацыяцыі дапамогі дзецям-інвалідам і маладым інвалідам: “Сёння, кажучы пра безбар’ернае асяроддзе, мы ў першую чаргу маем на ўвазе фізічна саслабелых людзей. Пандусы, спецыяльныя ліфты, нізкія бардзюры. На сайце Міністэрства працы і сацыяльнай абароны вы знойдзеце версію для слабых на зрок людзей. Для тых, хто слаба бачыць, існуе шрыфт Брайля. Праект “Ясная мова” мае звярнуць увагу на доступ да інфармацыі людзей з разумовымі асаблівасцямі. Перш-наперш мы хочам проста расказаць, што такое “ясная мова” і якія магчымасці яна дае. І ўжо далей – крок за крокам – укараняць яе на ўсіх узроўнях: ад інфармацыі ў грамадскіх месцах да складаных юрыдычных дакументаў. Супольна з чэшскімі партнёрамі мы падрыхтуем групу ацэншчыкаў – гэта людзі з лёгкімі разумовымі абмежаваннямі, якія будуць карыстацца “яснай мовай” і даваць зваротную сувязь: зразумела пададзеная інфармацыя ці не. Напрыклад, ёсць намер перакласці на “ясную мову” меню ў адным з гарадскіх кафэ. Гэта тычыцца незнаёмых назваў страваў, інгрэдыентаў – з імі і звычайны чалавек не заўсёды разбярэцца, а што казаць пра чалавека з асаблівасцямі. Складаныя стравы ў “ясным” меню павінныя быць напісаныя простымі словамі, на старонках побач з тэкстам павінныя быць ілюстрацыі. Каб чалавек з асаблівасцямі змог самастойна нешта замовіць і не прасіць дапамогі ў суседа. Дарэчы, у некаторых краінах існуюць бюро перакладаў з афіцыйнай “сухой” мовы на зразумелую “ясную”. І перакладаюць не толькі дакументы, але і літаратуру для бібліятэк. Спадзяюся, і ў Беларусі такое некалі будзе”.
Кася Кірпацік, фота Зарыны Кандрацьевай
