9 лістапада на базе Цэнтра вольнага часу для дарослых і дзяцей “Экажыццё” (Бараўляны) у межах праекта “Маё права” ад грамадскай культурніцкай кампаніі “Будзьма беларусамі!” быў зладжаны першы дыскусійна-прававы клуб. Тэма, якую абмяркоўвалі ўдзельнікі клуба (падлеткі і іх бацькі), надзвычай важная сёння і датычыць так ці інакш усіх. Гэта тэма бяспечных стасункаў з інтэрнэтам для дзяцей і дарослых. Экспертка Валянціна Чэкан – педагог з 25-гадовым стажам, сузаснавальніца прыватнай школы STEAM і IT Princess Аcademy – распавяла пра асновы digital-гігіены і развеяла звязаныя з сецівам міфы, якія існуюць у галовах бацькоў.
Спярша варта зразумець: бяспека не бывае віртуальнай альбо рэальнай, яна або ёсць, або яе няма. Напрыклад, калі дзіця першы раз у жыцці бярэ ў рукі іголку з ніткай ці прас – што кажуць яму дарослыя? Cлушна, яны папярэджваюць пра правілы бяспечнага карыстання. Тое самае трэба рабіць і з інтэрнэтам! Аднак чамусьці бацькі, звяртаючыся да псіхолагаў адносна праблемаў з дзецьмі і іх стасункаў з сецівам, упускаюць той факт, што яны свайму дзіцяці правілы паводзінаў у інтэрнэце не патлумачылі.
Валянціна Чэкан
Такім чынам, Валянціна Чэкан заклікае бацькоў не адфутбольваць “мячык адказнасці” ў бок дзяцей, педагогаў або псіхолагаў, а ўзяць гэтую адказнасць на сябе. Якія ж існуюць міфы і легенды адносна інтэрнэту і што з іх праўда, а што – не?
Міф першы. 44 % дзяцей усяго свету ва ўзросце ад 8 да 16 гадоў пастаянна знаходзяцца анлайн.
І гэта вельмі хвалюе дарослых, бо а як жа “рэальнае жыццё”?
Узнікае заканамернае пытанне: а самі бацькі? Адказ на паверхні: дарослыя пастаянна сядзяць анлайн пры тым, што забараняюць рабіць гэта сваім дзецям.
Чытайце таксама: «Не пакідай слядоў….»
Экспертка адзначае, што digital-дэтокс (перыяд часу, калі чалавек свядома адмаўляецца ад выкарыстання гаджэтаў з мэтай зняцця стрэсу, пагружэння ў рэальную камунікацыю – заўв. рэд.) працуе толькі тады, калі ўсе без выключэння члены сям’і яго прытрымліваюцца. Дамоўленасць павінная быць узаемнай, правілы – аднолькавымі для ўсіх. Калі да 10 гадоў для дзіцяці існуюць безумоўныя правілы, дэклараваныя бацькамі, то з 10-11 гадоў спрацуе толькі дамоўленасць. Гэта можа быць пісьмовы дагавор, размешчаны на халадзільніку. Напрыклад, сон без гаджэтаў: на ноч усе гаджэты, якія ёсць у доме, ставяцца на зарадку на кухні, і гэта датычыцца ўсіх – і дзяцей, і мамы, і таты, і бабулі, і дзядулі.
Міф другі. Шкодны/небяспечны кантэнт складае больш за 2/3 усяго інтэрнэт-кантэнту ў свеце.
Пытанне: а што канкрэтна робяць самі бацькі для бяспекі сваіх дзяцей? Часцей за ўсё, кажа Валянціна Чэкан, нічога, зноў-такі перакідваючы адказнасць на тых, хто гэты кантэнт размяшчае, і на дзяцей, якія гэты кантэнт спажываюць.
Але ж у кожнага правайдара ёсць паслугі “Бацькоўскі кантроль” або “Сямейны інтэрнэт”. У мабільных аператараў таксама ёсць адпаведныя тарыфы. І дарослыя могуць не пускаць гэта ўсё ў свой дом ці на прылады сваіх дзетак.
Вельмі зручная рэч для дзяцей да 10 гадоў – смарт-гадзіннік. Ён дае магчымасць адсачыць месцазнаходжанне дзіцяці і паразмаўляць з ім без лішняга кантэнту або дадатковых “дарослых” функцый.
Яшчэ адзін варыянт – гэта дамашні камп’ютар, якім карыстаюцца ўсе члены сям’і і які стаіць у гасцёўні (не ў дзіцячым пакоі, а менавіта там, дзе збіраюцца разам усе).
Міф трэці. У рэальным жыцці для падлетка больш небяспекі, чым у віртуальным (або наадварот).
Як было згадана вышэй, небяспека не дзеліцца на рэальную і віртуальную – яна адна.
Віды небяспекі, з якімі можа сутыкнуцца падлетак, аднолькавыя незалежна ад таго, дзе ён знаходзіцца: гуляе на дварэ, сядзіць за партай у школе або сёрфіць у інтэрнэце. Яны наступныя:
● абразы (прыніжэнні);
● няшчасныя выпадкі;
● порна;
● канфлікты;
● псіхалагічны ўціск;
● экстрэмізм;
● гвалт, сэксуальныя дамагальніцтвы;
● прапаганда залежнасцей: алкаголю, курэння, наркотыкаў;
● заклікі нанесці сабе шкоду (суіцыд, небяспечныя эксперыменты над сабой);
● ашуканства і вымагальніцтва;
● агрэсіўная камунікацыя.
Мэта бацькоў – даць мапу і падказаць варыянты маршруту
Яшчэ 20 гадоў таму ў сацыяльнай іерархіі падлетка першае месца займала яго тусоўка, кампанія, “зграя”. У лічбавую эпоху сітуацыя змянілася, і пазіцыі размяркоўваюцца так:
1. Бацькі
2. Інтэрнэт
3. Настаўнікі
4. Сябры і аднакласнікі.
Гэта азначае, што калі падлетак не можа падысці са сваёй праблемай або пытаннем да бацькоў (напрыклад, не склаліся давяральныя адносіны) – шукаць свае адказы ён/яна пойдзе ў інтэрнэт.
“Окей, Гугл, я Аня, мне 12 гадоў, і хлопец прызнаўся мне ў каханні. Што рабіць?”
І Гугл выдасць дзясяткі варыянтаў таго, як можна паводзіць сябе ў такой сітуацыі.
Што хоча атрымаць падлетак, калі прыходзіць да бацькоў з пытаннем або канстатацыяй факту (“Мама/тата, у мяне з’явіўся хлопец, і мы сустракаемся”)? Падлетак хоча пачуць, якія варыянты дзеянняў магчымыя ў дадзеным выпадку, каб з ім падзяліліся досведам. Напрыклад, тата скажа: “А я закахаўся ў 12, аднак мне было сорамна прызнацца, я толькі ў 14 наважыўся да яе падысці”, або многія іншыя версіі.
Падлетку не патрэбныя ацэначныя меркаванні бацькоў, іх асуджэнне або ўхвала. Яму/ёй патрэбнае прыняцце адэкватнага дарослага і мапа, на якой ён/яна зможа распрацаваць уласны маршрут, каб рухацца па ім да сваіх мараў.
Калі ў падлетка не склаліся давяральныя адносіны з бацькамі, вельмі важна абгаварыць з ім, хто яго “персанальны Бэтмэн” (адэкватны дарослы, якому можна давяраць: старэйшы стрыечны брат, трэнер, педагог, псіхолаг і пад.), якому ён расказвае тое, што не можа расказаць больш нікому і да якога можна звярнуцца ў экстранай сітуацыі. Добра, калі бацькі ведаюць, хто з'яўляецца даверанай асобай у іх дзіцяці, аднак пры гэтым не ціснуць псіхалагічна і не спрабуюць умешвацца ў стасункі юнака і яго "персанальнага Бэтмэна". Гэта не дапаможа ўзнавіць давер, а наадварот, толькі павялічыць дыстанцыю паміж бацькамі і падлеткам.
Якія звесткі школьніку неабходна хаваць у інтэрнэце:
● Дадзеныя пра сям’ю, імя, узрост, школу, адрас, узровень заробку бацькоў, анлайн-плацяжы.
Усё гэта можа быць скарыстанае злодзеямі: ведаючы з сацыяльных сетак густы, звычкі, штодзённы маршрут, ваш або вашага дзіцяці, чалавек з дрэннымі намерамі скарыстаецца гэтым, каб прадставіцца добрым знаёмцам ("Прывітанне, Каця! Я сябар твайго таты. Ты ж любіш катацца на ровары, а твой тата цяпер у камандзіроўцы?") і такім чынам, напрыклад, завабіць дзіця сесці ў машыну.
Чытайце таксама: Як правільна пакінуць лічбавы след – і стаць паспяховым
Усім нам – і дарослым, і дзецям – варта памятаць, што гаджэты – гэта інструмент дасягнення творчых і прафесійных мэтаў, а не толькі забава. І важна, каб падлетак сам браў на сябе адказнасць за сваю бяспеку і будучыню. Каб меў уласную мапу і маршрут, які яму падабаецца. Тады мары здзяйсняюцца, і шлях становіцца больш бяспечным.
Віка Трэнас, budzma.by
Фота - Алесь Любянчук
Сачыце за нашымі публікацыямі ў Telegram, Facebook, Вконтакте ды Twitter! А ў нашым Instagram вас чакаюць яскравыя фота!
