Маляванне, кулінарыя, валянне з воўны, фатаграфія… Для кагосьці гэта хобі, а для дзяцей з асаблівасцямі псіхафізічнага развіцця са школы-інтэрната №7 – спосаб захаваць раўнавагу. Некалькі месяцаў дапамагалі ім у гэтым педагогі з арганізацыі «Здаровы выбар». Вынікам стала выстава-інсталяцыя «АРТ-раўнавага», што 19 снежня адкрылася ў Музеі гісторыі беларускага кіно.
На адкрыцці галоўнымі і самымі захопленымі наведнікамі былі самі юныя аўтары. Першыя некалькі хвілін яны разглядалі свае творы ў нязвыклай выставачнай прасторы з такім ціхім здзіўленнем, быццам бачылі іх упершыню. «Гэта мы зрабілі!» – нарэшце ўсвядоміўшы факт, радасна паведамлялі юнакі ўсім навокал. У экспазіцыі – звяры з палімернай гліны, паштоўкі, набіўныя зайцы, пано з лямцу, завушніцы, брошкі, свечкі, расфарбаваныя гадзіннікі, рамкі ды іншыя самаробныя дробязі. Выкананыя часам з пэўнай доляй майстэрства, яны лёгка маглі б належаць выхаванцам не дзіцячага дома, а звычайнага дома дзіцячай творчасці. Арганізатары тлумачаць, што мэты выклікаць у гледача шкадаванне альбо ўразіць мастацкай адметнасцю не было, галоўнае – паказаць, якім бачаць жыццё «асаблівыя» дзеці, перадаць асаблівасці іх светаадчування.
«Працуючы з дзецьмі падчас праекту, я шмат даведалася пра іх лёсы. Большасць трапілі сюды з няшчасных сем’яў, ад некаторых бацькі адмовіліся. І толькі ў інтэрнаце пад увагай клапатлівых педагогаў юнакі пачалі адтайваць, – кажа выкладчыца студыі дызайну Вера Масэ. – Цікава, што ў творчасці яны часам выкарыстоўваюць абсалютна нечаканыя рашэнні і хады».
Самая яркая пляма выставы – сцяна з дзіцячымі малюнкамі. Сакавітыя жыццярадасныя смелыя фарбы, птушкі, парасоны ды абстракцыі, безумоўна, са сваім патаемным мастацкім сэнсам, вядомым адным толькі аўтарам.
Але асаблівы погляд гэтых юнакоў, як ні дзіўна, выявіўся ў іх фотаздымках, на якіх рэчаіснасць вельмі фрагментарная. Часам фатографы канцэнтруюцца на дробязях, нічым не прывабных для нас, здаецца, што гэта абсалютна выпадковыя здымкі. На заняткі ў фотастудыю запісаліся адны хлопцы, ім выдалі фотаапараты, і фатограф праекту, а па сумяшчальніцтве і педагог студыі Любоў Баброва тлумачыла хлопцам асновы экспазіцыі. «Я прасіла іх не карыстацца маланкай, здымаць, калі светла, бо яны вельмі шмат часу жывуць пры штучным асвятленні, – кажа яна. – Калі я пыталася ў хлопцаў, што ім падабаецца, усе казалі: «Прырода». А нехта дадаваў: «Архітэктура, нас возяць у цэрквы». Яны пазбягалі здымаць людзей. У канцы заняткаў яны пачалі бачыць адзін аднаго, шукаць герояў здымка. Для мяне апагеем было, калі адзін хлопец зрабіў аўтапартрэт, і няважна, што ён проста выцягнуў руку і шчоўкнуў, важны сам факт, што чалавек захацеў зірнуць такім чынам на сябе».
Калі абысці сцяну з фотаздымкамі з іншага боку, можна пабачыць тыя ж працы, толькі розных памераў і часткова залепленыя стужкамі. Гэта ўжо другая частка экспазіцыі – калідор, прайшоўшы якім, глядач можа атрымаць уяўленне пра парушэнні адчуванняў (зрокавых, як у выпадку з залепленымі здымкамі, а таксама тактыльных, слыхавых, смакавых), з якімі жывуць гэтыя дзеці. Напрыклад, што чуе чалавек з парушэннямі слыху, такімі як агназія, амузія альбо арытмія, можна даведацца, надзеўшы навушнікі, з якіх даносяцца наўмысна скажоныя гукі.
На выставе, вядома ж, шмат казалі пра дзіцячыя эмоцыі і ўдзячнасць, якія змушаюць валанцёраў зноў і зноў вяртацца ў інтэрнат. Куратар выставы Валерыя Хрыпач расказала, што з выхаванцамі інтэрната пазнаёмілася нядаўна, але ўжо прыкіпела да іх усім сэрцам: «Хочацца, каб гэтая выстава адкрыла яшчэ камусьці, што ёсць такія «асаблівыя» дзеці, якія вельмі радуюцца, калі іх наведваюць, з імі можна весела бавіць час, і ў гэтай справе не павінна быць ні боязі, ні геройства».
Да 28 снежня ў фае музея можна прынесці навагодні падарунак для ўдзельнікаў «АРТ-раўнавагі» і атрымаць паштоўку з іх малюнкамі.
Аляксандра Дорская
Фота: Зарына Кандрацьева
